In de westelijke Oekraïense stad Lviv heerst een opgewonden sfeer: ‘We knallen ze de hel in!’

De mannelijke bevolking van Lviv staat met rugzakken voor de poort van de legerbasis en dat is een probleem aan het worden. “Iedereen de stoep op, maak de weg vrij voor de wagens”, buldert een officier met een megafoon. “Formeer groepen van tien, wijs een leider aan, ga naar huis en wacht op instructies.”

Een jongen met een geel slaapmatje in zijn tas sluit zich aan bij een groepje stadsgenoten. Hij werpt zich maar meteen op als de leider. Hij heeft immers een paar jaar geleden nog een keer met een jachtgeweer geschoten, zegt hij. De anderen knikken. En zo is Danil, een twintigjarige verkoper in een buitensportwinkel, ineens een bevelhebber in een oorlog in Europa. Aan hem de taak om leiding te geven aan een groep van de razendsnel groeiende burgermilitie van Oekraïne.

De infanteristen van Danils groep: een architect, twee bevriende studenten metaalkunst, een gepensioneerde schilder, een oud-medewerker van de ruimtevaartorganisatie uit de Sovjet-Unie en nog vier niet-militairen, die hun leven gaan riskeren voor de vrijheid van hun land. Gehurkt boven het asfalt schrijft Danil hun namen op een vel papier met telefoonnummers en vinkjes voor bezit van paspoort, burgernummer en, indien van toepassing, registratienummer uit de vroegere dienstplicht – het is alles wat inwoners van Lviv nog nodig hebben om een vuurwapen te krijgen van het ministerie van Defensie.

“Vrienden, ik bel jullie als ik onze opdracht krijg”, zegt Danil en hij kijkt in de ogen van zijn nieuwe strijdmakkers. Al kennen ze hun precieze opdracht nog niet, ze weten allemaal wat hen te doen staat: een van de grootste en zwaarst bewapende legers ter wereld tegenhouden.

‘Poetler’

Max, de architect in de groep, heeft zijn buitenlandse klanten gemaild dat hij zijn opdrachten voorlopig niet kan afmaken omdat hij de oorlog ingaat. “Ze doneren geld aan ons leger en hebben me sterkte gewenst. Ik dacht er al langer aan om bij het leger te gaan, maar nu heb ik geen excuus meer.” De laatste keer dat hij een vuurwapen in zijn handen had, was in 2003, tijdens het wedstrijdje kalasjnikov in elkaar zetten dat in voormalige Sovjet-republieken onderdeel is van het schoolcurriculum.

Naast hem staat Dmytro, de gepensioneerde schilder, met in zijn hand een supermarkttasje met daarin een oud camouflagepak. Zijn overleden ouders waren Russen, en in zijn jonge jaren verfde hij rode sterren op Sovjet-tanks die bestuurd werden door Russen. Maar hij heeft er geen enkel probleem mee om op Russische soldaten te schieten. “Ze hebben de broederband met ons verbroken. We moeten Poetler stoppen.”

Poetler. Zo noemen Oekraïeners de Russische president tegenwoordig wegens de vergelijking die ze zien met Hitler.

Ook bij Oleh, grootvader van “drie prachtige kinderen”, staat het vuur in de ogen. Onder het communisme vloog hij over de Kazachse steppe om Sovjet-astronauten op te vangen na hun terugkomst op aarde, nu wil hij Russen “de hel in knallen”. “De vijand heeft een blunder gemaakt”, zegt hij met een zwaaiende vinger.

De schuilkelder in

Lviv staat in volle oorlogsstand. De stad in het westen van Oekraïne ligt zelf niet onder vuur, maar dat kan volgens de inwoners veranderen. In de eveneens westers gelegen steden Rivne en Ivano-Frankivsk zijn enkele Russische kruisraketten ingeslagen. Sinds donderdag gaat ook in Lviv meermaals per dag het luchtalarm af – de officiële waarschuwing voor een mogelijke luchtaanval.

Dan beginnen mensen rond te rennen, zoekend naar een stadsgenoot die gebaart naar de ingang van een schuilkelder. In het geval van Anna en Aleksej, twee programmeurs, is dat zaterdagmiddag een 17de eeuwse kelder onder het marktplein die vol zit met jonge gezinnen. “Het is de vijfde keer schuilkelder voor ons”, zegt Anna. “En de vijfde keer vals alarm, hopen we.”

Ze slaakt een kreet als er een pushbericht binnenkomt op haar telefoon. “Het gaat gebeuren! Hongarije is om, het Westen gaat Rusland van Swift afsluiten!” Er gaat gejuich op in de kelder.

Net als berichten over westerse sancties en wapenleveranties, worden de toespraken van president Zelensky met applaus ontvangen. In schuilkelders prijzen mensen de onervaren president voor zijn beslissing om een evacuatieaanbod van de VS af te slaan en op Instagram openlijk te laten zien waar hij zit en waar hij naar eigen zeggen blijft: in het hart van Kiev. “Om eerlijk te zijn was hij niet mijn president, maar nu is hij dat wel, en voor altijd”, zegt een hardloopcoach in de kelder.

Tsjechische egels

Berichten die het moraal van de Oekraïners verder omhoog stuwen: tweets van het Oekraïense leger over neergeschoten Russische vliegtuigen, video’s van onderscheppingen van kruisraketten en foto’s van dode Russen in de sneeuw. Na vier dagen oorlog zijn alle grote steden nog onder controle, zegt het Oekraïense leger. De weerstand die de strijdkrachten en de burgermilities bieden, vervult Oekraïners met trots en hoop.

Stopt het luchtalarm, dan komt de bevolking naar boven en gaat de oorlogsvoorbereiding razendsnel verder. Achter de poort van de legerbasis scheppen mensen bergen zand in zakken. Chauffeurs rijden de zakken naar de rand van de stad. Daar bouwen vrijwilligers onder militaire leiding verdedigingswallen van zandzakken, betonplaten en Tsjechische egels – de anti-tankobjecten van stalen kruizen die bedacht werden als verdediging tegen nazi-Duitsland.

Maar de voorbereidingen in Lviv zijn veel breder. Voor de regionale bloedbank in Lviv staat een lange rij die doorloopt tot aan de bedden waarop mensen bloed afgeven voor de gewonden die er gaan komen. “In andere steden zijn de bloedreserves nog groot genoeg, dus we slaan alle zakken hier op”, zegt Ihor, de hoofdarts van de bloedbank. De oude arts bijt nerveus op zijn lippen. “Dan kunnen we het bloed voor de bevolking van onze stad gebruiken.”

Bier en molotovcocktails

Bijna iedereen in de stad wil helpen, maar dat is niet eenvoudig voor wie niet wil of kan vechten. Vooral vrouwen hebben er moeite mee om zich nuttig te maken. Ze worden weggestuurd bij de bloedbank: voorlopig mogen alleen mannen bloed doneren, want zij zijn straks nodig aan het front. Vrouwen kunnen bloed doneren als de mannen weg zijn.

“Maar ik wil zo graag wat doen”, zegt Maria, net gevlucht uit Kiev, tegen twee studenten die zich hebben opgeworpen als vrijwilligers bij de bloedbank. “Vertel me dan wat ik wél kan doen”, zegt Maria met de tranen in haar ogen. “Ik word er gek van om stil te zitten terwijl onze landgenoten sterven.”

De Russische invasie verenigt de Oekraïense bevolking als nooit tevoren. Door het hele land worden acties opgezet om de strijdkrachten te steunen en het Russische leger te dwarsbomen. Via Telegram roepen Oekraïners hun landgenoten in de buurt van gevechtsgebied op om wegen te versperren door bomen om te hakken. Mensen in bezet gebied krijgen de tip om brandstof bij pompstations te vervuilen zodat Russische tanks stuklopen. In Lviv is de Pravda-bierbrouwerij overgestapt van de productie van bier op de productie van molotovcocktails.

“Deze oorlog is eng en ontroerend tegelijk”, zegt historicus Andrij, tot donderdag een toeristengids in het historische Unesco-stadshart van Lviv. “Ik heb het gevoel dat de Oekraïense nationaliteit nu pas echt tot stand komt. We vechten allemaal samen om onderdeel te zijn van de vrije wereld.”

Tegelijkertijd zijn inwoners waakzaam op verdacht gedrag onder stadsgenoten. Er gaan geruchten dat saboteurs kruisen op daken verven om doelwitten te markeren voor de Russische luchtmacht. Een fietser die foto’s maakt van de bloedbank sprint weg als wachtenden hem vragen waarom hij foto’s maakt. Bijna niemand geeft een achternaam aan journalisten uit vrees dat Russen lijsten bijhouden van families die gestraft moeten worden.

Glorie!

Ondertussen staat Lviv onder zware druk door een massale vluchtelingenstroom uit de rest van het land. De stad ligt niet ver van de Poolse grens en wordt gezien als de weg naar vrede. De straten staan vol met auto’s met kentekenplaten uit Kiev. Bij het station komen bomvolle treinen aan uit de zwaar onder vuur liggende hoofdstad. Uit wagons klimmen mensen met bloeddoorlopen ogen en uitgeputte gezichten. Oudere echtparen, Afrikaanse studenten en, vooral, kinderen met alleen hun moeder – mannen tussen 18 en 60 mogen het land niet uit.

Ze krijgen eten en onderdak van hun landgenoten in Lviv, ook al zijn er zorgen over de slinkende voedselvoorraad en komen er bijna geen biljetten meer uit geldautomaten. Maar de meeste vluchtelingen willen zo snel mogelijk door. Naar de grens met Polen staat een file van vijftig kilometer, op het station van Lviv wachten duizenden mensen op treinen die volgens de dienstregeling meerdere keren per dag naar Polen gaan, maar hele dagdelen vertraging oplopen. De perrons voor de treinen staan zo vol dat mensen bijna op het spoor vallen.

Ondertussen volgt iedereen via de telefoon de strijd van de landgenoten aan het front. Bij de poort buiten de legerbasis blijven de vrijwilligers maar toestromen. Danil vertelt zijn strijdmakkers dat het tijd is om naar huis te gaan en op opdrachten te wachten. Hij schudt ze de hand en roept het nationale saluut. “Glorie aan Oekraïne!”

De groep antwoordt uit volle borst: “Glorie aan de helden!”

Maar voordat Danil zijn tas gaat pakken, gaat hij iets anders doen: zijn moeder bellen. “Dat wordt een moeilijk telefoontje”, zegt hij. “Maar ze zal het begrijpen.”