Direct naar artikelinhoud
Voor u uitgelegdOekraïne

Waarom de relatie tussen Oekraïne en Rusland zo vertroebeld is: ‘Rusland wil Oekraïne als buffer’

Oekraïense vluchtelingen bij de grens met Slovakije.Beeld EPA

De geschiedenis loert achter elke hoek bij de Russische inval van Oekraïne. Die wordt ook gretig uitgespeeld, tot nazi-beschuldigingen toe. Waar komt dat vandaan? 

Waarom is Oekraïne zo belangrijk voor de Russische president Poetin?

Rusland heeft in de geschiedenis altijd gezocht naar manieren om de vijand zo ver mogelijk van het vitale centrum, Moskou, te houden, legt Mon Detrez uit, professor emeritus, die jarenlang het vak Russische geschiedenis gaf aan de UGent. Daarom willen ze Oekraïne als buffer. “Omdat het land amper natuurlijke grenzen heeft, kan je als het ware van de Karpaten helemaal tot in China doorwalsen”, zegt hij. Ook doet het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, waar Oekraïne deel van uitmaakte, nog steeds pijn bij Poetin. De Russische invloedssfeer reikte toen tot in (Oost-)Berlijn.

Waarom wordt Oekraïne de bakermat van Rusland genoemd?

Rond 1000 was Kiev een rijke en welvarende stad, nog voor er van Moskou of Sint-Petersburg sprake was. Daarrond ontwikkelde zich het Kiev-Roes, het Russische rijk. “Na de doortocht van de Mongolen verschoof het zwaartepunt in de 13de eeuw naar Moskou”, zegt Detrez. Beide landen kunnen dus dezelfde roots claimen. Eind 17de eeuw komt het gebied ten westen van de rivier de Dnjepr onder Pools gezag, alles ten oosten viel onder Rusland, Kiev incluis. Detrez: “Heel wat inwoners werden toen gedegradeerd tot lijfeigenen, met heel wat verzet en opstanden tot gevolg.” De Oekraïners verwijzen graag naar deze periode met als boodschap: we zullen ons ook nu niet laten doen door de Russen. 

Waar vindt het Oekraïense nationalisme zijn oorsprong?

Poetin schreef afgelopen zomer een essay waarin hij, kort samengevat, stelde dat Oekraïne geen echt land is. Het was een historische vergissing van Lenin toen het in 1917 een aparte Sovjetrepubliek werd. “Onzin natuurlijk”, zegt Detrez. “Al in de 19de eeuw ontstond in het westen een Oekraïens nationalisme, dat ook in het oosten breed werd gedragen. De Sovjet-Unie hield net rekening met de verschillende minderheden en etnieën op hun grondgebied.”

Waarom vergelijkt Poetin de Oekraïense regering met nazi’s?

Poetin zegt Oekraïne te willen ‘denazificeren’. Hij blaast hier twee elementen buiten alle proportie op. Bij de pro-Europese opstanden in 2014 participeerden groepjes met nazistische en fascistische sympathieën. “Maar zij zijn een absolute minderheid in de bevolking en stellen politiek niets voor”, zegt Detrez. Poetin appelleert tegelijk aan het collaboratieverleden van Oekraïne. Een deel van de bevolking werkte samen met de nazibezetter, onder meer met Jodenvervolging op grote schaal. De huidige president Zelensky is zelf van Joodse afkomst en verloor familie tijdens WO II. Oekraïners schilderen Poetin nu zelf af als Hitler. “De Russen zien zichzelf nog steeds als degene die Europa hebben bevrijd na WO II”, zegt Detrez. “Een vergelijking met de nazi’s wordt snel gemaakt om de andere als door en door slecht af te schilderen.”