‘Uiteindelijk zullen mensen uit Poetins eigen entourage zich tegen hem keren’: expert Laurien Crump

“Er zijn decennia waarin niets plaatsvindt, en er zijn weken waarin decennia plaatsvinden”, heeft Vladimir Lenin nog gezegd. De voorbije week is er zo eentje geweest, ziet ook Laurien Crump, hoofddocent geschiedenis van internationale betrekkingen aan de Universiteit van Utrecht.

“Vladimir Poetin gaat te werk met een onberekenbaarheid die ongezien is. Er komt wellicht een vluchtelingenstroom van vijf miljoen mensen op gang, vanuit onze eigen regio. Je hebt de Britse minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss die openlijk zegt dat ze Britse burgers aanmoedigt om te gaan vechten. En er is een spanning tussen Rusland en het Westen die we sinds de Koude Oorlog niet meer hebben gezien. Alleen had je toen wel de NAVO en het Warschaupact. Nu heb je één staat die een paria is geworden tegen het hele Westen. Dat is in mijn ogen nog veel gevaarlijker. Dit is zeker het einde van de wereldorde zoals we die kenden.”

Terwijl we spreken begeven reusachtige colonnes Russische soldaten zich naar de Oekraïense hoofdstad.

Is dit het begin van een groot offensief in Kiev?

“Dat is heel waarschijnlijk. Rusland heeft de inwoners van Kiev al gewaarschuwd dat ze uit de buurt van regeringsgebouwen moeten blijven. Er zijn ook plannen om de geheime dienst te bombarderen. Het is duidelijk dat Poetin voor ogen heeft om de zetel van de macht te verwijderen.”

En dat terwijl er maandag nog vredesonderhandelingen waren tussen beide partijen. Hoe geloofwaardig zijn die?

“Er zijn heel wat signalen die ik niet zo bemoedigend vind. Zoals het feit dat Rusland erop aandrong om ze in Wit-Rusland te voeren, terwijl Wit-Rusland de Russische invasie ondersteunt. Normaal gezien gaan serieuze vredesonderhandelingen gepaard met een staakt-het-vuren, wat hier niet het geval was. Ook de mensen die Rusland naar de onderhandelingen stuurde roept vragen op. Poetin stuurde geen topdiplomaat of hooggeplaatste van de dienst Buitenlandse Zaken maar de voormalige minister van Cultuur Vladimir Medinski, die mee de Russische propaganda op poten zette waar Poetin zo hard in ging geloven.”

Zijn die onderhandelingen dan pure afleiding?

“Die kunnen zeker afleiding zijn. Maar het feit dat die gesprekken er zo snel kwamen is misschien wel een teken dat Poetin zelf begint te twijfelen of hij zijn doelen in Oekraïne wel behaalt. Ook het feit dat hij al met dreigementen komt om kernwapens in actie te brengen zou in die richting kunnen wijzen.”

Heeft hij de weerbarstigheid van de Oekraïners onderschat?

“Dat lijkt voorlopig het geval. Je leest ook wel dat er tactische fouten gebeuren bij de Russische troepen. Bijvoorbeeld dat er geen onderlinge communicatie is, of dat konvooien niet altijd goed door infanterie worden beschermd. Maar het is inmiddels duidelijk dat de Oekraïners veel meer verzet leveren dan de Russen hadden gehoopt. Als de gevechten straks nog meer in de steden plaatsvinden, zal hij de numerieke overmacht van het Russische leger ook minder kunnen uitspelen.”

Lukraak steden bombarderen, zoals Poetin deed in Tsjetsjenië, lijkt geen optie. 

“Nee, dat maakt dit conflict voor Poetin veel lastiger. Als Poetin wil doen alsof dit een vredesmissie is om de bakermat van Rusland in ere te herstellen, dan kan hij inderdaad niet alles met de grond gelijk maken. Eigenlijk zit hij in een onmogelijke positie. Zelfs als hij al die regeringsgebouwen kan innemen en er een marionettenregering kan installeren, dan zal er zoveel weerstand zijn onder de Oekraïense bevolking dat zelfs geen schrikbewind dat onder controle kan krijgen. Uiteindelijk zullen mensen uit zijn eigen entourage zich ​wellicht ook tegen hem keren. Hij vecht zichzelf in een hoek, en dat is het angstaanjagende. Tot vorige week kon je nog beredeneren wat hij wilde bereiken, maar sinds de invasie valt daar geen verklaring meer voor te geven.”

Inmiddels heeft het Westen strengere sancties aangekondigd, zoals het weren van Russische banken uit het Swift-betalingssysteem en het blokkeren van Russische reserves in het buitenland. Hoe hard gaan die aankomen?

“Ook het Westen gaat nu verder dan we konden voorspellen. Vooral het blokkeren van de Russische reserves hadden maar weinigen zien aankomen. Daar komt nog bij dat heel wat grote bedrijven als Shell en BP zich terugtrekken uit Rusland. Hoewel in Russische media te lezen valt dat ​alles volgens plan verloopt in Oekraïne voelen de Russische inwoners de impact van de sancties nu al. Ze kunnen geen geld meer uit het buitenland ontvangen of geld afhalen aan de bankautomaat. Op langere termijn zal dat steeds lastiger worden voor de regering.”

Intussen liet Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen weten dat Oekraïne bij de EU hoort, waarop de Oekraïense president Zelensky meteen om een toetreding vroeg. Hadden we dan niet geleerd dat we voorzichtiger moeten zijn met die beloftes?

“Het is natuurlijk bedoeld als steunbetuiging. Maar eerlijk gezegd vind ik dat misplaatst, want het is retoriek die niet berust op feiten. Zij is daar niet bevoegd voor, er zijn geen procedures die dat op korte termijn mogelijk maken en er wachten nog andere landen in de rij. Zo schep je voor Oekraïne verwachtingen die niet ingelost kunnen worden, en naar Poetin toe gooi je alleen maar meer olie op het vuur. Dat kunnen we nu wel missen.”