Stilaan worden de contouren van Poetins nieuwe ‘Novorossija’ duidelijk

Russische troepen namen woensdag havenstad Cherson in, even ten noordwesten van het schiereiland Krim, dat al in 2014 door Rusland werd geannexeerd. Eerder hadden Russische eenheden al de marinehaven van Berdjansk aan de Zee van Azov bezet. Verder naar het oosten hebben eenheden van de pro-Russische separatisten de belangrijke havenstad Marioepol in de klem genomen.

De leider van de pro-Russische volksmilitie, Edoeard Basoerin, riep de inwoners van de stad op in opstand te komen tegen het stadsbestuur en de Oekraïense troepen te ontwapenen. Om de druk te verhogen voeren de separatisten zware beschietingen uit op de stad.

Het offensief langs de zuidkust past in het Novorossija-project dat de separatisten in 2014 voor ogen stond, nadat de pro-Russische president Janoekovitsj ten val was gekomen. Zij wilden onafhankelijkheid voor een groot deel van Oekraïne dat in de achttiende eeuw Novorossija (Nieuw-Rusland) werd genoemd en deel uitmaakte van het Russische tsarenrijk. Het gebied strekte zich van Odessa via Dnipro en de Donbas uit naar Charkov.

Aanhangers van de separatisten probeerden in 2014 de macht te grijpen in Odessa, maar dat liep uit op de dood van 44 pro-Russische activisten. In Marioepol wisten de separatisten wel even de controle over de stad over te nemen, maar zij dolven het onderspit nadat de arbeiders van de staalfabrieken zich tegen hen hadden gekeerd.

Poetins droom

Dat was voor het Kremlin het signaal zijn handen af te trekken van het project; het stuitte op te veel verzet. Maar Poetin heeft de droom over de ‘historische Russische gronden’ nooit opgegeven. In zijn aankondiging van de inval in Oekraïne refereerde hij vorige week ook aan Novorossija. 

Russische troepen namen deze week ook Melitopol in, maar duizenden ongewapende inwoners van de stad keerden zich woensdag tegen militairen. “Bezetters naar huis!”, schreeuwden ze. Het was een teken dat het Rusland niet makkelijk zal vallen de ingenomen steden helemaal te bedwingen zonder terreur tegen de bevolking.

Als de Russen en hun bondgenoten uit de rebellenrepublieken er toch in slagen ook Marioepol in te nemen, beheersen ze de hele kust vanaf de Krim. Daarmee verliest Oekraïne de toegang tot de Zee van Azov, die de Russische marine al heeft afgesloten bij de Straat van Kertsj. Tot nog toe waren dat internationale wateren, maar het ziet ernaar uit dat Rusland de volledige soevereiniteit over de Zee van Azov zal claimen.

Voorlopig is er nog geen sprake van een offensief richting de westelijke havenstad Odessa, maar Russische oorlogsschepen hebben al wel beschietingen uitgevoerd op militaire doelen bij de stad. Mogelijk proberen ze eerst op te rukken in noordwestelijke richting om het gebied af te sluiten. Als Odessa valt, raakt Oekraïne zijn complete Zwarte Zeevloot kwijt. De Russen zouden dan ook helemaal kunnen doorstoten naar de grens met Moldavië.

Op die manier kunnen ze de ingenomen strook aansluiten op Transnistrië, een opstandige regio van Moldavië die al sinds begin jaren negentig in handen is van pro-Russische separatisten. Ook dat gebied viel ooit onder het oude Novorossija. Mogelijk zullen ook de eenheden van het Veertiende Leger die in Transnistrië zijn gestationeerd, Oekraïne binnenvallen om aan de operatie mee te doen.

Referendum

Als Poetins troepen ook de oostelijke stad Charkov weten te veroveren, beginnen de contouren van het nieuwe Novorossija nog duidelijker te worden, zeker nu de separatisten in de Donbas een offensief zijn begonnen om hun grondgebied naar het noorden uit te breiden.

Het wordt dan wel heel verleidelijk voor Poetin om zijn nationalistische project op den duur af te ronden met de inlijving van die gebieden, mogelijk na een referendum waarbij de bevolking om aansluiting ‘verzoekt’. Die route heeft Moskou ook gevolgd bij het annexeren van de Krim.

De grote vraag is wat Poetin voor ogen heeft met de hoofdstad Kiev. Mogelijk wil hij daar alleen een pro-Russische regering aan de macht brengen die moet garanderen dat de rest van het land een neutrale bufferzone zal worden. Maar de felle protesten van ongewapende inwoners waarop Poetins troepen nu in het zuiden stuiten, geven al aan dat hij dan een complete bezetting moet beginnen.