Al 70 mensen in België hebben zich gemeld om in Oekraïne te gaan vechten: kan dat zomaar? En zijn er gevolgen?
Al zeker zeventig mensen in België hebben zich bij de Oekraïense ambassade in Brussel gemeld om in Oekraïne te gaan strijden. Kan dat zomaar en zijn er gevolgen? Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht, legt het uit.
“Als je de besluiteloosheid van politici niet wilt aanzien, kun je naar ons land komen en ons helpen bij de verdediging van Europa”, zei de Oekraïense president Volodimir Zelenski. In verschillende Europese landen melden zich intussen mannen aan bij een zogenoemd "internationaal legioen", om mee te strijden tegen Rusland.
Ook aan de Oekraïense ambassade in Brussel hebben zich sinds maandag zeventig mannen aangeboden. Twintig onder hen zullen binnenkort vertrekken, al raadt onze Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken het in haar reisadvies sterk af om naar Oekraïne te vertrekken, om welke reden dan ook. Volgens de Oekraïense ambassade in Brussel gaat het nu allemaal om mannen die niet de Oekraïense nationaliteit hebben, en gaat het over verschillende nationaliteiten.
"Het zijn niet alleen Belgen die ons contacteren, maar ook Italianen, Fransen, Marokkanen en Luxemburgers. Iedereen die zich aanmeldt, wordt onderzocht."
Kun je zomaar gaan vechten in het buitenland? Volgens Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht (Universiteit van Amsterdam) bestaat daar niet echt een kader voor.
"Je hebt wel het neutraliteitsrecht", legt hij uit in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Dat betekent dat neutrale staten niet moeten of kunnen voorkomen dat strijders vertrekken naar een conflict. Een uitzondering daarop zijn Belgen die deel uitmaken van ons leger. Zij mogen niet vrijwillig vertrekken. Ook belangrijk is dat België zelf geen gewone burgers mag rekruteren en sturen."
Mogen buitenlandse strijders gaan meevechten met het Oekraïense verzet?
"Je kunt als Belg dus gewoon naar het buitenland vertrekken om te strijden", zegt Zwanenburg. "Het humanitair oorlogsrecht maakt een onderscheid tussen twee manieren. Enerzijds kun je je aansluiten bij de buitenlandse krijgsmacht of een vrijwilligerskorps dat aan specifieke vereisten voldoet. Zo'n korps moet bijvoorbeeld onder bevel staan van iemand die verantwoording moet afleggen aan de staat, een krijgstuchtelijk systeem hebben en een duidelijk onderscheid maken met burgers. In dat geval wordt dat korps onderdeel van de krijgsmacht."
"Als je je aansluit, geniet je de zogenoemde immuniteit van combattanten. Dat houdt in dat je oorlogshandelingen mag uitvoeren zonder berecht te worden. Je kunt dan alleen vervolgd worden voor oorlogsmisdrijven."
In principe pleeg je een moord als je als burger iemand doodt in het buitenland
"Anderzijds kun je ook gewoon op je eentje vertrekken, als burger. Dan heb je dat voorrecht niet en kun je wel vervolgd worden voor het opnemen van wapens. In principe pleeg je een moord als je als burger iemand doodt in het buitenland, maar in de praktijk moet er genoeg bewijs zijn om daar ook echt voor gestraft te worden."
Nog een verschil zou zich kunnen voordoen als je gevangen wordt genomen door Rusland. Als je deel uitmaakt van de Oekraïense strijdmacht, ben je officieel krijsgevangene. Dan moet je na het conflict vrijgelaten worden. Zo niet val je onder Russisch recht en zou je wel voor lange tijd in een Russische cel kunnen belanden.
Waarom worden Belgische Syriëstrijders wel vervolgd?
"Ten eerste vochten deze mensen niet voor een krijgsmacht van de staat, dus sowieso werden ze niet beschermd door de combattantenimmuniteit. Ten tweede, en dat is nog belangrijker, is IS een terroristische groepering. Het is in België sowieso verboden om je daarbij aan te sluiten."