De brand brak donderdagnacht omstreeks 1 uur uit. “Na beschietingen door Russische troepen op de kerncentrale Zaporizja is een brand uitgebroken”, meldde woordvoerder Andri Toez. “De brandweer kan de plaats van de brand niet bereiken om te blussen. De beschietingen landen erg dicht. De eerste elektrische eenheid van de centrale is al geraakt. Stop daarmee”, aldus de woordvoerder. Bij de beschietingen zouden verschillende werknemers gedood en gewond zijn.

Ook Dmitro Orlov, de burgemeester van de nabijgelegen stad Enerhodar, deed een oproep om de gevechten uit veiligheidsoverwegingen onmiddellijk stop te zetten. De burgemeester had eerder melding gemaakt van ongeveer honderd Russische militaire voertuigen in het gebied.

De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, Dmitro Koeleba, waarschuwde vervolgens voor een mogelijke explosie van de centrale, die “tien keer groter” kan zijn dan de ramp met de centrale in Tsjernobyl in 1986, de grootste kernramp uit de geschiedenis. Experts melden echter dat zo’n scenario onwaarschijnlijk is: de reactoren van Zaporizja zijn anders ontworpen en kregen na de ramp in Fukushima nog een upgrade.

“Geen verhoogde straling”

De brand bleek omstreeks 3 uur echter geen “essentiële” uitrusting getroffen te hebben en er werd volgens de Oekraïense kernenergieregulator geen verandering gerapporteerd in de stralingsniveaus. De nucleaire veiligheid in de centrale was volgens de Oekraïense autoriteiten dan ook “verzekerd”. “De directeur van de centrale heeft gemeld dat de nucleaire veiligheid momenteel is verzekerd”, zegt Oleksandr Staroech, hoofd van het militaire bestuur in de regio. “Volgens de verantwoordelijken van de centrale zijn een gebouw voor opleiding en een laboratorium getroffen door een brand. Het personeel van de centrale neemt mitigerende maatregelen.”

Omstreeks half vijf vrijdagochtend stopten de strijdende partijen de gevechten in de buurt van de centrale. De centrale bleek geen kritieke schade opgelopen te hebben. Slechts één van de zes reactoren is momenteel operationeel, aldus een woordvoerder.

Russen houden brandweer tegen

De brand in het opleidingsgebouw en in het laboratorium van de centrale was op dat echter nog niet geblust. De Oekraïense reddingsdiensten kregen van de Russische soldaten bovendien in eerste instantie geen toegang tot de site. “De indringers staan niet toe dat de eenheden van de Oekraïense openbare reddingsdiensten beginnen met het blussen van de brand”, klonk het.

Pas een half uur later mochten de hulpdiensten door, zodat ze de brand konden gaan blussen. Dat lukte omstreeks 5.20 uur vrijdagochtend. “Om 6.20 uur (lokale tijd) is de brand in het opleidingsgebouw van de Zaporizja-kerncentrale in Enerhodar geblust. Er zijn geen slachtoffers”, klonk het.

Reactoren veilig uitgeschakeld

Zowel het IAEA als een “nucleair noodteam” van de Amerikaanse overheid blijven de situatie nauwlettend in de gaten houden. De Amerikaanse energieminister, die het noodteam inschakelde, benadrukt dat de kernreactoren “goed zijn beschermd door robuuste constructies” en meldt op basis van Oekraïense autoriteiten dat er geen verhoogde radioactieve straling is geconstateerd. Ook zouden de reactoren veilig zijn uitgeschakeld.

De kerncentrale Zaporizja dateert van 1985 en telt zes reactoren. De kerncentrale is de grootste van Europa. Russische troepen probeerden de centrale de afgelopen dagen al te veroveren. Het Internationaal Atoomenergieagentschap had de strijdende partijen opgeroepen om af te zien van geweld in de omgeving van de kerncentrale.

Zelenski beschuldigt Moskou van “nucleaire terreur”

De Oekraïense president Volodimir Zelenski beschuldigt Rusland er inmiddels van zijn toevlucht te zoeken tot “nucleaire terreur”. “Poetin wil de kernramp van Tsjernobyl herhalen”, aldus Zelenski vrijdagnacht. “Het Russische leger heeft het vuur geopend op de kerncentrale van Zaporizja. Geen enkel land buiten Rusland heeft ooit nucleaire centrales beschoten. Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid heeft een terroristische staat zijn toevlucht gezocht tot nucleaire terreur”, aldus de Oekraïense president.

De Oekraïense minister van Energie Herman Halusjtsjenko eist dan weer het ingrijpen van de NAVO. “We eisen niet enkel een professionele evaluatie van wat gebeurd is, maar ook een echt ingrijpen met de hardste maatregelen, ook door de NAVO en de landen die kernwapens bezitten”, klonk het. De minister had een telefoongesprek met zijn Amerikaanse ambtgenote Jennifer Granholm en vroeg om een sluiting van het luchtruim boven Oekraïne. “We staan aan de rand van een van de grootste technologische rampen in de menselijke geschiedenis.”

Internationale verontwaardiging

De beschietingen van de kerncentrale maakten ook heel wat emoties los op internationaal vlak. Wereldleiders beschuldigden Rusland ervan de veiligheid van Europa in gevaar te hebben gebracht. De Amerikaanse president Joe Biden had een gesprek met Zelenski, over de inhoud van dat gesprek is nog niets bekend. Biden riep wel op om de vijandigheden aan de centrale te staken.

De Britse premier Boris Johnson wil dan weer dat er de komende uren een spoedvergadering plaatsvindt van de VN-Veiligheidsraad. Dat zegt Downing Street na een telefoongesprek tussen Johnson en Zelenski. “De roekeloze daden van president Poetin kunnen nu direct de veiligheid van heel Europa bedreigen”, zei Johnson. De BBC citeert ook een woordvoerder van Downing Street, die de situatie “heel verontrustend” noemde.

De algemeen directeur van het Internationaal Atoomenergieagentschap Rafael Mariano Grossi, zal om 10.30 uur een persconferentie geven over de situatie in de kerncentrale.