Wie zijn de Russische oligarchen van wie de jachten en luxejets in het vizier komen door de internationale sancties?

De Russische president Poetin heeft zijn rijke vrienden al vele jaren gewaarschuwd om zichzelf te beschermen tegen internationale sancties. Sinds de annexatie van de Krim in 2014 zijn de relaties met de VS en de EU alleen maar verslechterd.

Een aantal bondgenoten hebben het advies van Poetin opgevolgd en geïnvesteerd in Rusland. Andere rijke Russen hielden hun eigendommen in het buitenland. Maar ze worstelen nu met een uitgebreide reeks aan sancties die zijn afgekondigd tegen hen, zo worden tegoeden bevroren en goederen zoals luxejachten in beslag genomen.

"We werken samen met onze Europese bondgenoten om uw jachten, uw luxeappartementen en uw privéjets te vinden en in beslag te nemen. We komen voor uw onrechtmatig verkregen winst", zei de Amerikaanse president Joe Biden over de recent genomen sancties tegen de Russische oligarchen.

Ook het Verenigd Koninkrijk heeft sancties tegen vermogende Russen genomen. Maar volgens Tom Keiting, directeur van een denktank in het VK die financiële misdaad in kaart brengt, zal het niet zo makkelijk zijn om deze dubieuze oligarchen aan te pakken.

Wie die super rijke Russen zijn die tot de "inner circle" van Poetin behoren en getroffen worden door de maatregelen, leest u hieronder.

Een van de rijkste Russische bondgenoten van Poetin is Alisjer Oesmanov. Volgens Forbes is de man zo'n 15,6 miljard euro waard. Hij is de "favoriete oligarch" van Poetin en heeft "bijzonder nauwe banden met hem", volgens de EU. Oesmanov helpt de zakelijke problemen op te lossen van de Russische president. 

Hij was de rijkste man van Rusland tot 2015, volgens de Russische pers. Oesmanov staat aan het hoofd van USM Holdings, een groot bedrijf dat zich bezighoudt met verschillende domeinen zoals mijnbouw en telecom. Zo runt hij MegaFon, het op een na grootste mobiele netwerk van Rusland. Maar de man investeerde ook in onder meer Facebook, Apple en Twitter, volgens The Guardian. Hij bezat 10 procent van Facebook, de verkoop van zijn belangen in 2014 leverde hem weer miljarden op.

Vorige week nam de EU sancties tegen meer dan twintig oligarchen, onder wie deze rijke Rus. Zijn superjacht Dilbar, genoemd naar zijn moeder, lag in Hamburg voor herstellingen en werd intussen in beslag genomen door de Duitse autoriteiten. Zijn jacht is een van de grootste ter wereld. Het gevaarte zou een binnenzwembad bevatten en is zo'n 550 miljoen euro waard. Ook zijn villa in het noorden van Sardinië werd in beslag genomen door de Italiaanse autoriteiten. 

Ook het VK heeft sancties tegen hem uitgevaardigd. Op 3 maart werd zijn naam bovendien toegevoegd aan de sanctielijst van de Amerikanen. 

De bedrijven van de Rus USM, MegaFon en Yota waren ook belangrijke sponsors van de Engelse voetbalploeg Everton. Maar Farhad Moshiri, eigenaar van de club en zakenpartner van de rijke Rus, heeft intussen de sponsorovereenkomst stopgezet. 

Oesmanov doet de beschuldigingen af als "vals" en noemde de sancties "oneerlijk".

Een andere rijke bondgenoot van de Russische president is Igor Sjoevalov. Hij was enkele jaren vicepremier van Rusland en is nu voorzitter van VEB, de Russische ontwikkelingsbank. Deze bank financiert grote infrastructuurprojecten, zoals de Olympische Spelen in Sotsji.

Volgens de man zelf is hij een van de "zuiverste functionarissen in Rusland". De rijke Rus zei dat hij zijn volledige vermogen in 2013 naar Rusland heeft overgebracht. "Om te voorkomen dat hij zijn kinderen te veel zou verwennen",  bevond zijn rijkdom zich voordien offshore, vertelde hij daarover in de Russische media.

Maar uit onderzoek van Kremlin-criticus Aleksej Navalny, die in de gevangenis zit, bleek dat Sjoevalov via een lege vennootschap in 2014 twee luxeappartementen in Londen kocht voor 10,4 miljoen euro. Als exuberante uitspatting gebruikte de man ook in het geheim een privéjet om de corgi's van zijn vrouw te vervoeren. De viervoeters namen over heel de wereld deel aan hondenshows.

De honden zullen niet meer kunnen vliegen in een privéjet op kosten van Sjoevalov, want hij staat op de sanctielijst van de VS en het VK.

Ook Igor Setsjin staat op de lijst van oligarchen waar de EU en de Britten sancties hebben tegen uitgevaardigd. "Hij is een van de meest vertrouwde en naaste adviseurs van Vladimir Poetin, alsook zijn persoonlijke vriend", schreef de EU over de band tussen beide Russen. "Hij is een van die mensen uit de kringen van Poetin die financieel gewin en belangrijke opdrachten krijgen in ruil voor ondergeschiktheid en loyaliteit", klonk het nog.

In de Russische pers is zijn bijnaam Darth Vader, de rijke Rus zou zijn tegenstanders meedogenloos opzijzetten. Tegen hem liepen er al sancties, de VS legde hem reeds in 2014 sancties op, die hij "totaal ongerechtvaardigd en illegaal" noemde. Op 24 februari kondigde de VS nieuwe sancties tegen hem aan.

Setsjin wisselde af tussen functies in de politiek en in het bedrijfsleven. Soms voerde hij zelfs beide functies tegelijk uit. Hij was ook vicepremier toen Poetin premier was tussen 2008 en 2012. Nu leidt Setsjin de staatsoliegigant Rosneft. Hij zou ook in de KGB hebben gezeten, maar Setsjin heeft dit zelf steeds ontkend. Setsjin wordt als een van de meest conservatieve raadgevers van Poetin gezien.

De man woont in Rusland, het totale vermogen van de Rus is niet bekend.  Bovendien is niet duidelijk hoeveel rijkdom hij nog in het buitenland heeft opgebouwd en hoe makkelijk die opgespoord kan worden. De Fransen hebben alvast beslag gelegd op zijn luxejacht Amore Vero.

Een andere vermogende bondgenoot van de Russische president is Aleksej Miller. Hij wordt eerder gezien als een grijze figuur, maar ook hij heeft zijn carrière en rijkdom gebouwd op loyaliteit aan Poetin. Miller runt sinds 2001 het zeer machtige staatsgasbedrijf Gazprom. Het gasbedrijf werd omschreven als "inefficiënt, politiek gedreven en corrupt" door de Amerikaanse ambassadeur in Moskou in 2009.

Na de annexatie van de Krim in 2014 werd de oligarch niet gesanctioneerd. Hij was "trots", toen hij in 2018 door de VS  aan de lijst werd toegevoegd. "Toen ik niet opgenomen werd in de eerste lijst had ik zelfs wat twijfels, misschien is er iets mis? Maar ik ben eindelijk opgenomen. Dit betekent dat we alles goed doen", zei hij daarover volgens BBC.

Ook over Millers vermogen is er weinig bekend, hij lijkt geen makkelijk traceerbare rijkdommen te hebben buiten Rusland.

Een van de bekendste Russische miljardairs Roman Abramovitsj, werd op 10 maart toegevoegd aan de Britse sanctielijst. Het houdt onder meer in dat zijn bezittingen in het Verenigd Koninkrijk voorlopig worden bevroren. Hij zou over een geschat vermogen van zo'n 11,4 miljard euro beschikken volgens Forbes.

Abramovitsj is vooral bekend door het succes van de Engelse voetbalclub Chelsea FC. Het feit dat hij op de Britse lijst staat, heeft ook nadelige gevolgen voor de club. Zo kan de club onder andere geen spelers meer kopen of verkopen. Er werd wel een speciale licentie afgegeven, zodat Chelsea kan blijven spelen. Abramovitsj wil de club verkopen, maar door de sancties is dit niet meer mogelijk. De netto-opbrengst van de verkoop wou hij schenken aan "een fonds dat alle slachtoffers van de oorlog in Oekraïne zal ondersteunen". 

De 55-jarige oligarch vergaarde zijn miljarden op slinkse wijze vooral in de olie-industrie. Hij was een van de eerste oligarchen tijdens het presidentschap van Boris Jeltsin. 

Abramovitsj ontkent alvast ten stelligste dat hij nauwe banden heeft met Poetin. Maar verschillende bronnen melden dat hij altijd een vertrouweling van Poetin is geweest.

Ook de Britse regering motiveert de sancties door te stellen dat de steenrijke Rus al jarenlang nauwe banden onderhoudt met Poetin en dit hem financieel voordeel heeft opgeleverd. Bovendien is hij de eigenaar van het staal- en mijnbouwbedrijf Evraz PLC, dat staal levert aan het Russische leger.

Voorts zag oligarch Gennadi Timtschenko hoe de Italiaanse overheid zijn superjacht Lena, die in de haven van San Remo lag, in beslag nam. Ook werd de luxejacht Lady M van miljardair Alexei Mordaschow geconfisqueerd door Italië. Net als zijn villa’s in Toscane en aan het Comomeer.

De vraag blijft in welke mate deze sancties de rijke Russen zullen raken en in welke mate de EU, het VK en de VS op deze manier ook Poetin kunnen treffen.