Een energiefactuur van 8.000 euro, kan dat echt? Hoe zijn we hier beland?

De energieprijzen gaan door het dak. Nu de spanningen tussen Rusland en het Westen dag na dag oplopen, stijgen de prijzen naar niveaus die tot voor kort totaal ondenkbaar waren. In Het Laatste Nieuws berekende Kris Voorspools, energiedeskundige van 70Gigawatt Consulting, dat gezinnen aan deze prijzen jaarlijks liefst 8.000 euro aan elektriciteit en gas zullen moeten ophoesten. Dat is voor de meeste mensen onbetaalbaar.

De cijfers van Voorspools zijn weliswaar een boutade. De prijzen die maandag op de internationale markten gehaald werden, zijn de hoogste ooit. Maar het is allesbehalve in steen gebeiteld dat de tarieven zo hoog zullen blijven. Op de toonaangevende Europese aardgasbeurs, de Nederlandse Title Transfer Facility (TTF), werd gepiekt boven de 300 euro per megawattuur. Een dag later was de prijs al teruggevallen naar 200 euro. En op de lange termijn wordt een daling verwacht naar zo’n 70 euro, na de zomer van 2023.

Tot daar het ‘goede’ nieuws. Want ook 70 euro per megawattuur is een prijs die een jaar geleden alle alarmen zou hebben doen afgaan - in maart 2021 schommelde de prijs rond 17 euro. En de verwachting op de TTF-beurs is dat de prijzen eerst nog een hele poos zullen stagneren rond 200 euro voor ze de daling inzetten. Anders gezegd: Europa kan maar beter wennen aan een nieuwe realiteit, met structureel hogere energietarieven dan in het verleden.

Oorlog in Oekraïne

Hoe zijn we hier beland? Een samenloop van omstandigheden. Om te beginnen kampte Europa begin 2021 met lage gasreserves, die in de zomer onvoldoende aangevuld raakten. Daar kwam de economische relance post-corona bovenop. Wereldwijd moesten productieketens overuren draaien, met een enorme vraag naar energie tot gevolg. En hoe hoger de vraag, hoe hoger de prijzen.

Bovendien weigerde Rusland meer gas te leveren, waardoor de prijs nog verder steeg. Europa is voor zo’n 40 procent van zijn energie afhankelijk van Rusland. Het zorgde ervoor dat eind 2021 energie plots flink duurder werd. Wie dacht dat daarmee het ergste achter de rug was, kwam bedrogen uit nadat Rusland besloot buurland Oekraïne binnen te vallen. Het was het begin van een ongeziene economische stand-off tussen Rusland en het Westen.

Duitsland drukte de pauzeknop in voor de belangrijke nieuws gasleiding Nord Stream 2, die nog meer Russisch gas naar Europa moest brengen. En toen Amerika afgelopen weekend dreigde met een olie-embargo tegen Rusland, anticipeerden de internationale markten op een gasembargo tegen het Westen als antwoord uit het Kremlin - vandaar de enorme piek begin deze week. En het einde van de paniek op de markten is nog niet in zicht nu Amerikaans president Joe Biden daadwerkelijk een olie-embargo afkondigt.

Intussen suggereert Rusland om de gaskraan naar Europa meteen helemaal dicht te draaien. Voor Europa is dat dreigement een reden te meer om zijn energie-afhankelijkheid van Rusland af te bouwen. Daarvoor kijkt het in de eerste plaats naar investeringen in eigen, hernieuwbare energie. Door middel van isolatie en duurzame technologie als warmtepompen moet Europa  in de toekomst ook minder energie verbruiken. En met strategische reserves moeten bevoorradingsproblemen voorkomen worden. 

Iran en Venezuela

De Europese Unie wil met haar plannen uiterlijk tegen 2030 van het Russisch gas af. Maar tot het zover is, blijft het Westen kwetsbaar voor de grillen van Vladimir Poetin. Niet voor niets hebben de Verenigde Staten de voorbije dagen en weken openingen gemaakt naar Iran en Venezuela, twee landen die economisch van de wereldmarkt zijn afgesloten maar wel op een berg olie en gas zitten. 

Voor gezinnen en bedrijven is de bittere realiteit dat de energiefactuur nog een hele poos erg hoog zal blijven. Minder gas en elektriciteit verbruiken is een logische manier om de uitgaven te verlagen, maar is niet altijd evident. De federale regering beseft dat de koopkracht van de bevolking flink onder druk staat, en wil daarom snel maatregelen nemen om de factuur te drukken. 

Buiten een verlaging van de btw op elektriciteit en gas lijkt er echter niet veel beweegruimte meer. Veelzeggend: het oude adagium van de energiefactuur als ‘verkapte belastingbrief’ gaat anno 2022 niet meer op. In januari 2021 vormde de zuivere energiekost inderdaad amper 30 procent van de totale elektriciteitsprijs - de rest bestaat uit taksen en toelagen allerhande, zoals btw. Maar in januari van dit jaar was het aandeel van de energiekost al gestegen tot 56 procent. 

Europa beseft dat overheden diep in de buidel zullen moeten tasten om de bevolking ter hulp te schieten, en dat ook de eigen plannen niet goedkoop zullen zijn. De Europese Commissie suggereert dat een deel van het geld gevonden kan worden door de huidige grote winsten af te romen van energiebedrijven. Ook een maximumprijs voor energie behoort tot de mogelijkheden. Daarnaast zal Brussel zich flexibel opstellen bij staatssteun voor bedrijven, klinkt het.