De Morgen sprak met de burgemeester van Odessa: ‘Ik denk dat de Russen een speciaal plan hebben voor deze stad’

De ingang van het gebouw waar we de burgemeester van Odessa ontmoeten, ligt verstopt achter een enorme barricade van zandzakken, met zand dat is uitgegraven op het eigen strand. Twee militairen bewaken de deur, we wurmen ons door de smalle doorgang, krijgen een beker koffie in onze handen geduwd en wachten op Gennadi Troechanov (57). De burgervader van de stad aan de Zwarte Zee staat er sinds 2014 aan het roer en werd twee keer herverkozen. 

Onbesproken is hij niet: zijn naam dook op in de Panama Papers waaruit bleek dat hij een aanzienlijk zakenimperium in Oekraïne zou hebben via bedrijven die waren geregistreerd op de Britse Maagdeneilanden. Ook zou hij een dubbele nationaliteit bezitten; Oekraïens en Russisch, wat in Oekraïne verboden is voor politici. Gennadi ontkende de beschuldigingen over corruptie en nam in 2017 afstand van zijn Russische paspoort. Maar in tijden van oorlog doet het er allemaal niet meer toe, niemand in Odessa die nog er om maalt wat de burgemeester voorheen zou hebben uitgespookt. De stad heeft wel iets anders aan haar hoofd en zet zich schrap voor een nakende Russische aanval.

Wat verwacht u dat de Russen van plan zijn met Odessa?

“Ik denk dat ze een speciaal plan hebben. Het is niet alleen een bijzondere stad voor Oekraïne maar ook voor de Russen. Tijdens de Sovjetperiode was Odessa een belangrijk cultureel centrum, bekend om zijn humor, beroemde auteurs, muziek, kortom; om alles wat het goede leven te bieden heeft. Maar de Russische geschiedenis gaat verder dan dat: in 1794 gaf keizerin Catharina de Grote de stad haar huidige naam en groeide Odessa uit tot de derde belangrijkste stad van Rusland. De Russen zijn altijd al dol op Odessa geweest, de emotionele band met de stad is sterk. Ik verwacht dan ook niet dat ze ons op dezelfde manier zullen vernietigen als Charkiv of Marioepol.”

Verwacht u dan een belegering?

“Er liggen Russische schepen voor de kust die af en aan varen van de Krim tot hier. En als ze Mikolaiv (stad 60 kilometer ten oosten, JDR) in handen krijgen, zullen ze ook via land komen, langs de oost- en noordkant van de stad. Aan westerzijde heb je dan weer Transnistrië waar Russische troepen zitten die van daaruit kunnen opereren. Wat betekent dat we zo goed als omsingeld zijn.”

Hoe bereidt de stad zich daarop voor?

“Het Oekraïense leger heeft een plan klaarliggen voor Odessa. In de stad zelf zijn we volop bezig; op de stranden zijn mijnen geplaatst en de burgermilities staan klaar. Ook leggen we grote voedselvoorraden aan, met dank aan Europa dat ons hierbij steunt. Daar zouden we het lange tijd mee moeten uithouden, mochten de Russen ons belegeren. Maar of die belegering er daadwerkelijk komt, kan ik uiteraard niet voorspellen. Het is mijn persoonlijke inschatting.”

Is er een mogelijkheid voor de burgers om te evacueren?

“Er zijn verschillende wegen naar de grens met Moldavië en Roemenië. Als de Russen vanuit Transnistrië aanvallen, kunnen de ze meest noordelijk gelegen routes onbruikbaar maken, onder andere door de bruggen te vernietigen. Via het zuiden zijn er twee wegen naar Moldavië en Roemenië. Maar ook daar zijn bruggen en als die worden vernield, zal het heel moeilijk worden, vrees ik.”

Heeft u er een idee van hoeveel bewoners de stad inmiddels hebben verlaten?

“Naar schatting zou het om 300.000 mensen gaan, al is dat een voorlopige beraming. De resterende bevolking (in Odessa wonen ongeveer een miljoen inwoners, JDR) is zich via een grootschalig netwerk van vrijwilligersorganisaties aan het verenigen. Odessa is als een grote familie, de saamhorigheid is enorm op het moment. Dat is onze grootste kracht. We hebben ruim 130 nationaliteiten met alle mogelijke geloofsovertuigingen en die leven al jaren zonder problemen met elkaar samen. Odessa staat ook bekend om zijn fantastische keuken, we zijn echte levensgenieters, we dragen onze vrijheid hoog in het vaandel. Die spirit is ons grootste wapen.”

Tot een week geleden deden geruchten de ronde dat u Russisch-gezind bent. U zou zelfs een deal met de Russen hebben gesloten.

“Ik kan daar kort en krachtig op antwoorden: nee, dat klopt niet. Ik ben Oekraïner en tegen Rusland. Het is niet omdat ik naar een Russisch-orthodoxe kerk ga en Russisch spreek – naast Oekraïens – dat ik Rusland steun. Ik ga naar de Russisch-orthodoxe kerk om te bidden voor óns volk, voor óns leger en voor óns land. Zo’n 90 procent van de bevolking spreekt Russisch.”

“Maar dat zegt niets; we zijn Russischsprekende Oekraïense patriotten. Het standbeeld van Catharina de Grote staat hier, net als dat van de hertog van Richelieu en van vele andere buitenlanders die een verleden in Odessa hebben. We willen niet dat het standbeeld van Catharina de Grote en van anderen wordt weggehaald. Want we kunnen onze geschiedenis niet uitwissen. Maar dat wil niet zeggen dat we pro-Russisch zijn. Dit is een Europese stad, we hopen ooit bij de Europese Unie te horen, al vrees ik dat het nog lang zal duren. Odesa staat als één man achter Oekraïne. Onze vrijheid is ons leven. Daar vechten we voor. We sluiten geen akkoord met Rusland en we geven ons niet over.”