Het is hens aan dek, voor de gemeenten, voor de deelstaten en de federale ploeg over de stroom aan vluchtelingen uit Oekraïne die naar België komen. De eerste duizenden zijn ondertussen toegekomen, en dat zet meteen heel het apparaat onder druk: massa’s Oekraïners stonden gisteren al in de wachtrij, terwijl de gemeenten worstelen met de #plekvrij-actie, die de vluchtelingen bij mensen thuis moest opvangen. Dat plan krijgt nu een alternatief: staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) wil collectieve nooddorpen, in alle provincies een grote opvangstructuur en een federale fase in het crisisbeheer als paraplu. Maar die krijgt striemende kritiek van Bart De Wever (N-VA), die in Antwerpen gigantische uitdagingen op zijn stad ziet afkomen. “Hij lijkt eindelijk te beseffen dat hij deze enorme vluchtelingencrisis niet gewoon van zich kan afschuiven door te rekenen op gastgezinnen met goede bedoelingen.”

In het nieuws: “We gaan nood hebben aan grote opvangcentra, anders geraken we er niet”, zegt Mahdi.

De reactie: “We dreigen momenteel nog steeds op een mensonwaardige chaos af te stevenen”, reageert De Wever.

• Vanmorgen vroeg stonden er al opnieuw honderden Oekraïners aan te schuiven aan het oude Jules Bordet-ziekenhuis aan de Waterloolaan in Brussel. Daar is het onthaalcentrum voor vluchtelingen uit het conflict in Oost-Europa, dat de Dienst Vreemdelingenzaken en Fedasil uitbaten om de toekomers te registeren en eventueel kort op te vangen.
• Het centrum loopt over: gisteren stonden er tussen de 1.500 en 2.000 mensen aan te schuiven om geregistreerd te worden. Maandag waren er 740 registraties, gisteren al 806. De wachtrijen lopen op: vier uur lang aanschuiven is geen uitzondering.
• Het is tekenend voor de enorme instroom die de diensten in België verwachten. Daarbij hangt veel af van hoe lang de oorlog blijft duren. Maar als een bestand of diplomatieke oplossing niet snel komt (en niets wijst daarop) dan kan het aantal vluchtelingen in de miljoenen oplopen: ramingen van de VN spreken van 7 miljoen in totaal voor de EU.
• Die zette de deur wagenwijd open: voor het eerst werd een vluchtelingenrichtlijn van 2001 geactiveerd, die een onmiddellijke status geeft aan elke Oekraïner die de EU binnenkomt. Dat gebeurde nooit eerder, en heeft vergaande gevolgen: ze moeten geen enkele procedure meer doorlopen, en kunnen nu drie jaar lang gelijk waar in de EU verblijven.
• Vandaag staat de teller overigens al op 2 miljoen Oekraïners die gevlucht zijn volgens de VN-vluchtelingenorganisatie. Meer dan de helft, 1,2 miljoen, zit nu in Polen, de rest in de andere buurlanden. Maar ook al meer dan 200.000 Oekraïners trokken naar West-Europa. En de verwachtingen zijn dat dit cijfer nog veel verder kan oplopen: gisteren kwamen er in Polen alleen al op één dag 141.500 mensen toe.

De gevolgen: Het wordt een enorme belasting voor het huidige sociaal apparaat.

• Het was uitgerekend Mahdi die namens België hard aan de kar trok om die EU-richtlijn van 2001 te activeren binnen de EU. De verwachting speelde daarbij mee dat de vluchtelingen vooral zouden kiezen voor de buurlanden Polen, Roemenië, Slowakije en Hongarije als eindbestemming.
• Maar die visie wordt bijgesteld binnen de EU. Want uit de cijfers blijkt dat onder meer in Berlijn, maar ook de Nederlandse steden, de eerste vluchtelingen beginnen toe te komen: en de aantallen zijn allerminst klein. De Duitse hoofdstad maakt momenteel al een vloedgolf mee. In Duitsland zitten al 64.604 vluchtelingen.
• Een en ander heeft te maken met de sociale systemen die voorhanden zijn in West-Europa, met Duitsland, Nederland, België en de Scandinavische landen die allemaal behoorlijk royale vangnetten hebben, ten opzichte van hun Oost-Europese tegenhangers. En uiteraard kunnen de vluchtelingen door hun statuut kiezen waar ze zich in de EU vestigen.
• Wie als Oekraïner in België toekomt, is dus meteen “inkomensgerechtigd”, zoals dat heet. Het gaat daarbij onder meer over het recht op een leefloon, op volledige gezondheidszorgen, op een gezinstoelage via de kinderbijslag en op onderwijs voor de kinderen.
• Dat zou kunnen betekenen dat er straks veel meer Oekraïners komen dan eerst voorzien. De ramingen zijn niet min: beleidsverantwoordelijken spreken van “minstens 50.000 vluchtelingen maar vermoedelijk nog meer“, die hier “binnen een paar weken allemaal kunnen staan”. Daarvan gaat het leeuwendeel naar Vlaanderen: in Antwerpen alleen worden er zo’n 10.000 verwacht.

De essentie: De federale regering gooit het roer om.

• Gisteren postte de Antwerpse burgemeester De Wever al een oproep met zijn ongenoegen over de aanpak van het federale niveau op Facebook. De urgentie was hoog bij de N-VA-partijvoorzitter, die ook op een partijbureau zijn vernietigende analyse van de situatie liet horen. “Als de vluchtelingenstroom massief wordt, gaan de gemeenten zeer snel door het ijs zakken. Zij zijn niet in staat om voldoende, menswaardige collectieve accommodatie aan te bieden. Nog minder hebben ze adequate huisvesting ter beschikking voor de langere termijn”, zo schreef hij.
• Daarbij liep de frustratie over de houding van Mahdi hoog op: die communiceerde eerst vooral over zijn #plekvrij, een actie waarbij particulieren zich konden aanmelden om vluchtelingen in huis te nemen. Dat is een groot succes, met meer dan 31.000 plekken die nu zijn aangemeld. “Is het omdat de steden toch weer de klappen zullen mogen opvangen dat mijnheer Mahdi de verantwoordelijkheid zwierig van zich afschuift? Is het beste antwoord echt dat particuliere burgers dan maar mensen in huis moeten nemen?“, zo sneerde De Wever.
• Vanmorgen zette Mahdi een tegenoffensief in: zowel op Radio 1 als in De Standaard kondigde hij aan dat er wel degelijk federale noodopvang komt: hij had het over “nooddorpen, in alle provincies moeten er grote opvangstructuren komen, op korte termijn”. En in samenspraak met de Brusselse burgemeester Philippe Close (PS) komt er een groter opvangcentrum op de Heysel.
• Mahdi legt vandaag op het kernkabinet het voorstel neer om het crisisbeheer federaal op zich te nemen, waarbij het Nationale Crisiscentrum ­alle hulpverlening coördineert, maar waarbij mogelijks ook het geld uit de federale zak komt. Het zou de derde keer zijn, op korte tijd, na de overstromingen in Wallonië en de coronacrisis, dat die ‘federale fase’ in het crisisbeheer er komt.
• Daarbij pareerde Mahdi ook de kritiek dat hij nu het geweer van schouder verandert:
  • “Wij verleggen de focus niet, wij wijzen al sedert vorige week zaterdag op het feit dat er veel huisvesting zal nodig zijn.”
  • “De federale overheid had zich er volledig van kunnen onttrekken en zeggen “wij geven u een statuut en ga nu naar het gewest”. Maar dat doe je niet met mensen. Zij hebben geen nood aan institutioneel gedoe over wie waar moet opgevangen worden.”

Spanning op de boog: De relaties zijn niet bepaald hartelijk tussen staatssecretaris en burgemeester.

• “Het allerlaatste wat je nu moet doen is politiek geruzie. Als ik merk dat we niet snel genoeg kunnen vooruitgaan, moeten we de handen in elkaar slaan“, zo stelde Mahdi nog vanmorgen op de radio. Hij had het ook over “geen tijd om te zwartepieten”.
• Maar tegelijk sneerde hij in De Standaard dat De Wever hem voortaan beter eerst belt, voor hij in de aanval gaat. En tegelijk wilde hij niet horen van het feit dat het pas na de kritiek van N-VA was dat hij met zijn plan komt, op Radio 1: “Ik denk dat De Wever eerst eens moet luisteren naar wat er allemaal gebeurt.”
• Dat schoot in het verkeerde keelgat bij de Antwerpse burgemeester: in plaats van een telefoontje tussen beide heren, komt er nu nog een scherpere reactie:
  • “Het is mooi dat mijnheer Mahdi in Polen ging wuiven naar de vluchtelingen ter plaatse. Maar ondertussen liet hij hier wel tal van lokale besturen achter met gigantische logistieke problemen.”
  • “Het was verstandiger geweest om eerst in te zetten op kwalitatieve collectieve opvang en materiële hulp, om later dan eventueel naar een deftig statuut te evolueren. Nu gaan we nog dagen, weken of zelfs maanden van lange wachtrijen tegemoet tijdens het heetst van de strijd.”
  • “En meteen stelt zich ook de ethische vraag of opvang voor deze mensen gratis kan zijn. Voor een Belg met een leefloon is dat immers niet het geval. De initiële hashtagpolitiek brengt heel wat vraagstukken met zich mee waar we de komende dagen snel een antwoord op zullen moeten vinden.”
  • “Plots is Mahdi wel voorstander van collectieve opvang. Dat had vanaf de eerste dag van deze crisis de focus moeten zijn: de oprichting van grootschalige, collectieve opvangcentra.”
  • “Ik roep de federale regering op om onmiddellijk Defensie, civiele bescherming en andere noodhulpdiensten ter beschikking te stellen om in samenwerking met de regio’s dit soort grootschalige vluchtelingenopvang tot stand te brengen.”

De context: Er speelt uiteraard een institutioneel spanningsveld, zoals bij elk crisisbeheer de laatste tijd.

• De oefening is delicaat: want het federale neemt dan wel het crisisbeheer over, maar het zijn vooral de deelstaten en de gemeenten die bevoegd zijn: huisvesting en onderwijs zitten bijvoorbeeld helemaal in handen van de Vlaamse regering, met name bij N-VA-ministers.
• “Er zijn immense uitdagingen voor de deelstaten, indien nodig moet de federale overheid bijspringen”, zo formuleerde Mahdi het. “We moeten zorgen dat de federale regering de touwtjes wat extra in handen houdt, als de Vlaamse en Waalse regering daar om vragen.”
• Overigens zit ook de Vlaamse regering zelf niet stil: minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) wil meteen extra middelen uittrekken, voor onder meer containerklassen en om versneld Nederlands te kunnen leren. Eerder trok Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) al 1.000 euro uit per vluchteling bij aankomst, als steunpakket.
• Alleen lijkt zich zo te herhalen wat ook in de coronacrisis gebeurde: het federale niveau overvleugelt in crisistijden andermaal het Vlaamse, tot frustratie in de ploeg van Jambon, waarbij men de minister-president in eigen rangen een gebrek aan assertiviteit verwijt. Dat Mahdi vanmorgen nog eens benadrukte “hoe goed het contact is met de Vlaamse minister-president“, zal daarbij voor sommigen in de N-VA de lichten op rood doen gaan.

The Big Picture: De migratieschok van 2015 wordt klein bier, ten opzichte van 2022. Maar politiek liggen de kaarten deze keer anders.

• In 2015 werd ‘Wir Schaffen Das’, de uitdrukking waarmee toenmalige kanselier Angela Merkel de Duitse gulheid uitdrukte, hét symbool van een migratiecrisis die Europa en ook de Belgische regering diep verdeelde. Aan de ene kant waren er diegenen die aan Merkels kant stonden, die het als een plicht zagen om vluchtelingen op te vangen. In de toenmalige Zweedse coalitie neigden de MR en CD&V naar die aanpak. Aan de andere kant was er expliciet N-VA, die waarschuwde voor het beperkte absorptievermogen van de West-Europese samenleving.
• Maar het was vooral Vlaams Belang, samen met zowat alle extreemrechtse partijen in Europa, dat op een golf van angst voor migratie hun comeback kon maken in de Vlaamse politiek. De crisis rond het pact van Marrakesh, alweer over migratie, betekende het einde van de Zweedse coalitie, en het ultieme electorale cadeau voor Tom Van Grieken en co.
• De vraag is of de Vlaamse politiek deze keer opnieuw langs rechts en uiterst rechts onder druk komt. Het Vlaams Belang zit namelijk in een niet zo evidente positie deze keer: delen van de partij, met name de vleugel rond Filip Dewinter, en vandaag ook Dries Van Langenhove, schuren aan tegen het regime van Vladimir Poetin. Daarbij delen ze een lange traditie binnen extreemrechts in Europa: onder meer Marine Le Pen in Frankrijk en Matteo Salvini in Italië, twee leiders waar Van Grieken graag mee gezien wordt, staken hun sympathie en bewondering voor de Russische dictator niet onder stoelen of banken.
• Dat ligt uiterst gevoelig vandaag: gisteren nog kreeg Salvini, die op bezoek was in Polen aan de grens met Oekraïne, die voormalige idolatrie onder de neus gewreven. De Poolse burgemeester van het grensstadje haalde voor de camera’s het T-shirt boven dat Salvini droeg, waarop hij de Russische president prees. In eigen land schortte Hans Verreyt (Vlaams Belang) als voorzitter van de Interparlementaire Unie met Rusland via een persbericht de werking op voor zijn partij in dat orgaan en hij riep andere partijen op “hetzelfde te doen.”
• Bij Vlaams Belang willen ze dus expliciet de lijn benadrukken van solidariteit met het Oekraïense volk: vanmorgen nog lanceerde de partij een eigen inzamelactie voor Oekraïne. “Dit gaat om een conflict in onze eigen regio. En wij gaan niet wachten op bevoegd staatssecretaris Sammy Mahdi. We gaan zélf naar Oekraïne en dit met dekens, medisch materiaal, luiers, voedsel, en andere spullen”, zo kondigde partijvoorzitter Tom Van Grieken een hulpkonvooi van Vlaams Belang aan. Eerder trok overigens ook al Theo Francken met een N-VA-hulpkonvooi naar de grens.
• Maar de woorden “in onze eigen regio” zijn van belang: extreemrechts lijkt in deze crisis niet gewapend om straks de sociale spanningen, die ongetwijfeld gaan opduiken, helemaal uit te buiten: ze staan officieel aan de kant van de Oekraïners, en kunnen en willen de vluchtelingenstroom niet afwijzen. Wel vinden ze dat er “in de asielcentra plaats moet worden gemaakt”, waarbij de huidige stroom vluchtelingen, van wie de meerderheid wordt afgewezen, moet opkrassen.
• Eenzelfde moeilijkheid zit overigens aan de andere kant van het politieke landschap: ook de communisten worstelen grondig met hun positie in het hele conflict. Ze prediken openlijk overal de taal van pacifisme, maar het feit dat een simpele veroordeling van de acties van Poetin door de PVDA-parlementsleden niet kon of mocht, zindert nog na: ook Raoul Hedebouw moet zijn plaats voorzichtig zoeken in deze crisis.
• Zo lijken straks noch N-VA noch Vivaldi echt bedreigd, wanneer de sfeer van verwelkoming en voluntarisme omslaat in de harde realiteit van het terrein, met bijhorende spanningen in de samenleving, bij zo’n massale instroom.

Om te volgen: De grote ‘energiedeal’ van de federale regering komt er waarschijnlijk sneller dan 18 maart.

• Bij CD&V staan ze te trappelen, om ‘hun’ voorstel om korting aan de pomp te geven, door het omgekeerde cliquetsysteem versneld in te voeren. In Het Nieuwsblad is al sprake van dat dossier vandaag op tafel te leggen: “Dit is er door weerstand van de andere partijen niet gekomen, we hebben maanden verloren”, zegt voorzitter Joachim Coens (CD&V).
• Ook bij Vooruit is er sprake van grote ongeduldigheid. Niet toevallig vragen zowel Vooruit als CD&V al veel langer om verder in te grijpen, zowel in de accijnzen op brandstoffen aan de pomp als bij de btw op gas. “Nu alle regeringspartijen eindelijk overtuigd zijn dat energie een basisrecht is, laat ons dan onmiddellijk de btw op energie verlagen naar 6 procent. Geen tijdelijk gedoe. Energie is een basisrecht. Geen luxeproduct. Die btw moet nú naar 6 procent. Op gas én elektriciteit. Voor altijd”, zo liet Conner Rousseau (Vooruit) gisteren weten.
• In grote lijnen komen zo een vijftal voorstellen telkens terug:
  • Er is de verlaging van de btw op gas naar 6 procent. Die lijkt zo goed als verworven, iedereen vraagt het. De discussie gaat meer over wat in de plaats komt, straks in de zomer: een systeem van hogere accijnzen, maar hoe ziet dat er dan uit?
  • Daarnaast is er de verlenging (alweer) en ook de verbreding van het sociaal tarief. Nu al zitten 1 miljoen gezinnen daarin, maar de PS ziet het als dé methode om nog meer gezinnen te behoeden voor energiearmoede.
  • Wat ook op tafel ligt: de accijnzen op de brandstoffen aan de pomp, benzine en diesel. Die moeten naar beneden, in de vorm van een omgekeerd cliquetsysteem. Ook daar lijkt een consensus: zowel CD&V als MR schreeuwen erom. De groenen zijn veel minder happig, ook de PS staat niet te springen om tankkaarten ook een duwtje in de rug te geven (veruit de meeste bedrijfswagens zitten in Vlaanderen).
  • En dan is er nog, onvermijdelijk, een ‘cheque’. Die zou een eenmalige verlichting van de factuur moeten geven, een soort helikoptergeld. De PS was daar destijds voor, Open Vld kwam recent met een bedrag van 400 euro ‘energiepremie’.
  • Er zouden fiscale kortingen op zonnepanelen en warmtepompen komen, of mogelijks energieleningen met negatieve rente. Hoewel al die ‘groene energie’ eerder Vlaamse bevoegdheid is, zit de fiscaliteit wel federaal.
• De vraag is vooral hoe de timing zit: vandaag lijkt te vroeg voor Vivaldi, om een grote energiedeal te maken. En de veronderstelling is toch dat alles aan elkaar gebonden zit, zowel de kernuitstap als de investeringen in groene energie (die Ecolo en Groen er absoluut ook bij willen zien), als de fikse fiscale kortingen die elke regeringspartij nu wil geven op de gigantisch hoge energiefacturen: zo werkt een federale regering nu eenmaal.
• Plus, er is de agenda: vandaag is er nog een Veiligheidsraad voor premier Alexander De Croo (Open Vld), maar vooral morgen en overmorgen zijn van tel. Dan komen de EU-regeringsleiders bijeen in Versailles, om twee dagen over energie te discussiëren op Europees niveau. Daar zouden een aantal concrete zaken beslist moeten worden, die ook grote impact kunnen hebben op het Belgische beleid.
• De belangrijkste discussie gaat daarbij, zoals altijd, over geld. Hoe zit het met de begrotingsregels van de EU: gaat men daarbij uitzonderingen voor groene investeringen of zelfs defensie voorzien? En komt er een tweede reddingsfonds, om massaal extra overheidsgeld te voorzien om versneld de energietransitie te organiseren? De aarzeling van onder meer Nederland over beide dossiers, is een obstakel dat de Franse president Emmanuel Macron nog hoopt te overwinnen.
• Maar er is meer: de Commissie zette deze week de deur al open voor een belangrijk instrument: de prijsregulering voor stroom. Zo zou België, net als Frankrijk bijvoorbeeld, die prijs kunnen gaan bevriezen, waardoor er plots ademruimte ontstaat voor de consument.
• En ook de Commissie had het over de overwinsten van de energiesector, en over de mogelijkheid om die aan banden leggen. Ook daar zal in België de zaak aandachtig gevolgd worden: als de kerncentrales van Doel 4 en Tihange 3 effectief openblijven, moet er stevig onderhandeld worden met Engie, de Franse eigenaar. En daarbij gaat het expliciet over hoeveel winst die dan mogen boeken.

Opgemerkt: Engie ziet haar onderhandelingspositie afbrokkelen.

• De een zijn dood is de ander zijn brood. De definitieve sluiting van de Nord Stream 2-gaspijplijn vanuit Rusland naar Duitsland is niets minder dan een ramp voor de Franse energiereus Engie. Die had miljarden geïnvesteerd in het project.
• Engie is een grote leverancier van gas in eigen land, met veel vaste en geplafonneerde contracten. Die zijn nu een molensteen om de nek van het bedrijf.
• De hele strategie van Engie ligt zo aan duigen, het aandeel is op de beurs in Parijs gezakt tot ongekende dieptes, op een paar weken verdampte 10 miljard aan beurswaarde.
• Daarbij is de overwinst in België op hun resterende nucleaire park, zo’n 1 miljard vorig jaar, een van de weinige lichtpuntjes voor de Fransen.
• Het gevolg is meteen dat de federale regering op een andere manier kan gaan praten in Parijs, als Doel 4 en Tihange 3 effectief kunnen openblijven: ook de Fransen hebben meer dan ooit een aantal gegarandeerde inkomstenbronnen nodig.
• En, hun belangrijkste aandeelhouder zit in het Élysée: de Franse staat heeft meer dan 20 procent van het bedrijf  in handen. Laat Emmanuel Macron de komende twee dagen nu net plannen op tafel gooien die pleiten voor een Europese energieonafhankelijkheid, mét kernenergie als belangrijke pijler.
• In die zin zijn de recente gebeurtenissen een ongelofelijke meevaller voor de voorstanders van kernenergie binnen Vivaldi. De vraag blijft hoe ver die kunnen gaan, met een groene coalitiepartner die blijft tegenwringen. Daarbij staat de wet op de kernuitstap van 2003 centraal.
• Die wet regelt dat de centrales sluiten. De vraag is hoe en of men ze nu aanpast: komt er een verschuiving van de sluitingsdeadline (tot 2025) of gooit men gewoon de wet overboord. Dat laatste willen de liberalen, die ook al lang nadenken over nieuwe centrales, van een vierde of zelfs vijfde generatie.
• Maar dat is echt raken aan de heilige graal voor de groenen: die willen gewoon de ultieme sluitingstijd opschuiven. Het dreigt dus nog een heel felle discussie te worden binnen Vivaldi.
• Overigens belooft het vandaag nog interessant te worden in de Kamer: daar komen hoorzittingen met de CREG. Die losten twee weken geleden een rapport over de kernuitstap, waarin ze frontaal netwerkbeheerder Elia aanvielen, en hen verweten een dossier vol fouten te hebben afgeleverd. Dat rapport verscheen online, en werd daarna plots teruggetrokken. De vraag is wat er nu precies gebeurde.
• De CREG sprak zich ondertussen wel officieel uit over de kernuitstap, en was daarbij bijzonder kritisch in hun oordeel over nieuwe gascentrales. Het is nog wachten op een officieel advies van Elia, de elektriciteitsnetbeheerder. 

Vraag van het moment: Poolse (of Amerikaanse) MiG’s voor Oekraïne of niet?

• Het was de Europese Commissie en Josep Borrell, de Buitenlandcommissaris, die als eersten triomfantelijk aankondigden dat de EU met heuse gevechtsvliegtuigen over de brug zou komen. Meer bepaald MiG’s van Russische makelij die in Polen, Bulgarije en Slowakije nog steeds operationeel zijn.
• Ondertussen blijkt dat veel moeilijker dan gedacht. Niemand wil immers zo ver gaan om de Russen openlijk uit te dagen, met dat soort levering van heel zwaar oorlogsmateriaal.
• De Polen dachten nu de oplossing gevonden te hebben. Gisteren kwam er een hoerabericht: een persmededeling van het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken waarin werd aangekondigd dat het land alle 28 MiG-29-gevechtsvliegtuigen overdraagt aan de Amerikaanse luchtmacht. In Oekraïne werd euforisch gereageerd. Te vroeg.
• Het plan was immers om deze in die constructie tot bij de Oekraïners te krijgen, zonder dat Polen gevaar loopt op represailles: men kon zich wegsteken achter de brede rug van de VS. De vliegtuigen zouden worden overgebracht naar de Amerikaanse luchtmachtbasis in het Duitse Ramstein. In ruil vroeg Polen wel een kleine wederdienst: het wou graag 28 Amerikaanse F-16’s in de plaats.
• Achteraf werd duidelijk dat dit ‘masterplan’ eenzijdig door Polen was beslist: het Pentagon, het Amerikaanse ministerie voor Defensie, en uiteindelijk de Amerikaanse president Joe Biden, verwierpen het idee, omdat dit serieuze risico’s kan inhouden voor de NAVO. De Russische dictator Vladimir Poetin gaf aan dat elke extra vorm van inmenging vanuit de NAVO een oorlogsverklaring als antwoord zou krijgen.
• Pentagon-woordvoerder John Kirby stelde dat het uiteindelijk Polen was dat moest beslissen over Poolse vliegtuigen, niet de Amerikanen. “Het vooruitzicht dat gevechtsvliegtuigen vertrekken vanop een NAVO-basis in Duitsland en door Oekraïens luchtruim vliegen, dat door Rusland wordt betwist, baart ons serieuze zorgen. We blijven met Polen en de andere NAVO-partners overleggen over de zaak en de logistieke uitdagingen die het met zich meebrengt, maar Polens voorstel is simpelweg niet haalbaar.”

Met bijdragen van Kasper Goossens.