Schandalen in kinderopvang treffen CD&V in het hart: niet alleen Wouter Beke vecht voor zijn overleven

Woensdagmiddag. Vlaams vicepremier Hilde Crevits, minister van Welzijn Wouter Beke plegen spoedoverleg, samen met fractieleider Peter Van Rompuy, Vlaams parlementsleden en welzijnspecialisten Vera Jans en Katrien Schryvers. Op tafel van de CD&V’ers ligt de vraag van Vooruit om een parlementaire onderzoekscommissie in te stellen naar de wantoestanden in de kinderopvang. Begin dit jaar overleed in een crèche in Mariakerke een meisje van een half jaar na een hersentrauma, ondanks eerdere alarmsignalen over de uitbaters. Vorige week raakte bekend dat een vrouw die veroordeeld was voor kindermishandeling toch nog een crèche in Schoten kon blijven uitbaten. 

Tijdens de commissie Welzijn op dinsdag bleek Beke onvoldoende te kunnen antwoorden op de kritische vragen uit het parlement. Maar ook woensdag bij het vragenuurtje is het zweten. Tot zijn eigen frustratie krijgt hij zeer moeizaam informatie van Kind en Gezin. Na overleg met de voltallige CD&V-fractie wordt het voor iedereen duidelijk: er is geen andere optie van deze onderzoekscommissie te aanvaarden. Alleen volledige transparantie kan hem en zijn partij nog redden, was de redenering. 

CD&V-bastion

Deze crisis treft de CD&V midscheeps. Het is de gezinspartij bij uitstek. Bij elke regeringsonderhandeling claimt de partij de portefeuille Welzijn. Enkel tijdens de paars-groene jaren van 1999 tot 2004 zat er geen christen-democraat op die post. Zomaar de schuld afwentelen op zijn voorgangers is geen optie voor Beke.

Onder Bekes voorganger Jo Vandeurzen werden de budgetten voor kinderopvang wel degelijk verhoogd. Alleen: er werd steeds geïnvesteerd in extra plaatsen, amper in kwaliteit. “De focus van de politiek en de media lag vooral op het nijpende tekort”, zegt Michel Vandenbroeck, hoofddocent gezinspedagogiek aan de UGent. Daardoor blijft de sector sterk ondergefinancierd. “Ons land spendeert gemiddeld zo’n 2.000 euro per plaats per jaar”, zegt hij. “In onze directe buurlanden is dat dubbel zoveel. In de Scandinavische landen tot vijf keer zoveel.”

Gedreven door diezelfde logica om plaatsen te creëren, verhoogde Vandeurzen ook het aantal kinderen per begeleider van zes naar acht, of zelfs negen vanaf twee begeleiders. “Door de beperkte budgetten is het personeel meestal lager geschoold en is er vaak geen pedagogische kadering”, gaat Vandenbroeck verder. “Dat, samen met een hoog aantal kinderen per verzorger, verhoogt de risico’s dat er iets misloopt.”

In het huidige debat loopt vooral Kind en Gezin nadrukkelijk in de kijker. Hoe kan het dat er geen actie is ondernomen in de crèche in Mariakerke? De voorbije zeven jaar waren er nochtans tien controles. Hoe komt het dat de kinderopvang in Schoten de deuren weer (even) heeft kunnen openen ondanks de schorsing? 

Echte antwoorden komen er niet. Telkens klinkt het in de communicatie dat de “procedures zijn gevolgd”. Zowel de meerderheid als de oppositie hekelt het gebrek aan daadkracht en wil opheldering over wat die procedures dan juist inhouden.

Zelfs Beke krijgt de informatie niet los, zo blijkt. Op de vraag in het parlement hoeveel crèches exact op de zwarte lijst van Kind en Gezin staan en wat de criteria zijn om daarop te belanden, moest de minister het antwoord schuldig blijven. Het is momenteel ieder voor zich. Niet enkel Beke, ook Kind & Gezin-topvrouw Katrien Verhegge vecht voor haar overleven.  

De situatie doet denken aan het verloop van de PFOS-onderzoekscommissie vorig jaar. Daar wees minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) verschillende keren naar de Openbare Afvalmaatschappij (OVAM), haar eigen administratie. Ook zij klaagde dat de informatie over het 3M-dossier maar moeilijk tot bij haar geraakte. Tegelijk zou volgens haar OVAM aan de rem hebben gehangen om open te kaart te spelen over de vervuiling in Zwijndrecht. Door haar administratie als bliksemafleider te gebruiken, raakte ze zelf vrij ongeschonden uit de strijd.

Geen ontslag

In die zin komt een onderzoekscommissie komt CD&V niet noodzakelijk slecht uit. “De dinsdag- en woensdagnamiddagen zullen wat rustiger worden voor Beke", zegt een partijgenoot, verwijzend naar de commissie Welzijn en het plenaire vragenuurtje. Bij lastige vragen kan hij steeds naar de onderzoekscommissie verwijzen.

Wel kan de minister zijn administratie niet zomaar tackelen. Het ligt minder in de aard van de bedachtzame Beke. Maar vooral: via die weg kom je opnieuw uit bij CD&V. Het zijn de christendemocraten die de voorbije jaren Kind & Gezin hebben vormgegeven en bevolkt hebben met mensen aan de top. Daarom is het des te opmerkelijk dat de administratie ‘haar’ minister zo gebrekkig informeert.

Ondanks het tandengeknars binnen de partij, is er van een ontslag is geen sprake. Beke krijgt de uitdrukkelijke steun van Crevits. Via een transparant en diepgravend onderzoek hoopt de partij dat het duidelijk wordt dat Beke geen persoonlijke verantwoordelijkheid draagt. 

De politieke verantwoordelijkheid schuiven Beke en zijn partij voorlopig nog van zich af. Alleen, net daarom blijft de onderzoekscommissie een risicovolle onderneming: het graafwerk kan nieuwe schandalen aan de oppervlakte brengen. De vraag is wanneer de druk te hoog wordt om uiteindelijk op te stappen.