Volgens Biden is Poetin een ‘oorlogsmisdadiger’. Wat is de impact van deze straffe uitspraak?

▶ Biden noemt Poetin een ‘oorlogsmisdadiger’. Bekijk hier de beelden:

Na een vraag van een journalist noemde Biden Poetin een “oorlogsmisdadiger”. Later, in een speech op St. Patrick’s Day in Capitol Hill, verwoordde hij het nog scherper. Biden noemde Poetin daar “een moorddadige dictator, een pure misdadiger die een immorele oorlog voert tegen de bevolking van Oekraïne”. Het Kremlin noemde zijn retoriek “onaanvaardbaar en onvergeeflijk”. Het zet de al gespannen machtsverhouding tussen beide landen op ontploffen. Valt de diplomatieke relatie tussen Amerika en Poetin nog te redden?

‘Nul kans op oplossing’

“Zelfs al zou Poetin morgen onmiddellijk stoppen met vechten in Oekraïne, dan is er nul kans dat er nog zaken op presidentieel niveau tussen Amerika en Rusland geregeld kunnen worden”, zegt diplomatiek expert Robert van de Roer. “De diplomatieke kanalen stonden voor de invasie misschien nog op een kiertje, sinds het begin van de oorlog zijn ze vrijwel volledig dichtgeslibd.” 

“President Biden bevestigt de wereldopinie, zowel over de oorlog als onze positie daarin”, aldus Van de Roer. “Het Westen weigert actief op de grond betrokken te raken bij gebrek aan een militair antwoord. Bidens retoriek is ook een uiting van machteloosheid, omdat hij militair niet kan ingrijpen.”

Maar wat maakt van iemand een oorlogsmisdadiger? We legden het voor aan Christine Van den Wyngaert, voormalig rechter bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. 

Van den Wyngaert: “De regels van het oorlogsrecht zijn gebaseerd op de Geneefse Conventies, waarbij het vooral de bedoeling is om mensen te beschermen die niet deelnemen aan de vijandelijkheden. Zo speelt het type van doelwit een belangrijke rol. De basisregel is: je mag geen burgerdoelwitten aanvallen. Ook het type van wapens die gebruikt worden in de oorlog speelt een rol. Zo mogen wapens die onnodig leed veroorzaken - zoals clusterbommen - niet gebruikt worden. Ik denk dat we in dit conflict wel kunnen stellen dat er heel duidelijke schendingen zijn van het oorlogs- en humanitair recht. En president Poetin lijkt dat zelfs te bekennen in zijn toespraken, hij noemt het ‘speciale militaire operaties’. Zo lijkt de aanval op het theatergebouw in Marioepol een brug te ver, dat lijkt me een puur burgerlijk doelwit”, zegt de oud-rechter.

Lopend onderzoek

Het Internationaal Strafhof startte begin maart al een onderzoek naar de oorlog in Oekraïne, nadat het hof de toestemming daarvoor kreeg van het land. 41 landen hebben zich intussen achter dat onderzoek geschaard. De hoofdrol in het onderzoek is weggelegd voor aanklager Karim Khan. Khan, de nieuwe aanklager in Den Haag, staat bekend om zijn gerichte aanpak: “Hij is al ter plekke gegaan om gesprekken te hebben met de procureur-generaal en president Zelensky, iets dat uitzonderlijk is voor een aanklager. Voorlopig zal je hem niet horen zeggen dat Poetin een oorlogsmisdadiger is, maar dat kan in een latere fase wel gebeuren.”

“Om Poetin daadwerkelijk te kunnen straffen moet er eerst een proces geweest zijn, en daar zijn we nu nog niet aan toe”, zegt Van den Wyngaert. “Maar dat betekent niet dat er intussen niets kan gebeuren. Mits er genoeg bewijs verzameld kan worden, kan Poetin in verdenking gesteld worden of kan er zelfs een aanhoudingsbevel worden uitgevaardigd. Zo’n bevel moet ook niet publiek gemaakt worden, het kan vertrouwelijk worden geseind en meegedeeld aan andere landen. Zo kunnen verdachten geïmmobiliseerd worden en zitten ze gevangen in hun eigen land. Gaan ze de grens over, dan worden ze opgepakt. Dus de vraag blijft wel of Poetin ooit voor het Strafhof zal staan.”