Het Russische leger heeft twee gezichten: dit is wat dat betekent voor de oorlog in Oekraïne

De beelden liegen er niet om. Russische T-72-tanks, ooit de modernste van Rusland, worden in een kolonne bij Kiev onder vuur worden genomen en lopen flinke schade op. Een Oekraïense drone heeft Russische Buk-luchtdoelraketten in het vizier bij Malyn waarna ze worden vernietigd met een antitankraket. In het platgebombardeerde Marioepol gaat een Russische T-64-tank een hoek om en wordt vervolgens op een verlaten weg flink bestookt. De tank wordt diverse keren geraakt door antitankraketten. Terwijl de geschutskoepel draait, probeert de tankbemanning nog achteruit te rijden. Ze worden daarna opnieuw bestookt. Na een voltreffer klimt een soldaat uit de tank en vlucht hij weg. 

Decennialang vreesden Europa en de VS de Russische tankeenheden, onder andere vanwege hun flinke overmacht tijdens de Koude Oorlog. Nu worden Ruslands tanks schijnbaar met groot gemak uitgeschakeld op het Oekraïense slagveld. Zelfs de modernste operationele tank van Moskou, de T-90, is er aan flarden geschoten. En op een vliegbasis bij Cherson worden Russische helikopters vernietigd. Is dit de formidabele strijdmacht waar het Westen zo lang ontzag voor heeft? 

Oorlog Oekraïne toont hoe sterk, of zwak, Russische leger daadwerkelijk is

De Russische invasie van Oekraïne bevindt zich in de vierde week, maar controle over het luchtruim hebben de Russen nog altijd niet. Een van ’s werelds grootste en sterkste luchtmachten, tenminste op papier, vliegt dagelijks slechts tweehonderd missies vanwege het gevaar van Amerikaanse Stinger-luchtdoelraketten. Tankeenheden kunnen niet snel genoeg oprukken omdat ze kwetsbaar blijken te zijn voor Britse, Duitse, Zweedse en Amerikaanse antitankraketten.

Sinds de Tweede Wereldoorlog is het altijd een belangrijke vraag geweest: hoe zou het conventionele wapenarsenaal van Moskou presteren tegen de moderne, technologisch hoogstaande Westerse wapens? Omdat het nooit tot een treffen kwam met de Russen, bleef deze vraag onbeantwoord. Jaar in, jaar uit werd in de VS en Europa echter wel voortdurend gewaarschuwd voor de sterkte van het Russische leger.

In 2018 luidde een rapport van het Amerikaanse parlement zelfs de noodklok: de VS zou een oorlog met Moskou weleens kunnen verliezen. Redenen, aldus een groep oud-generaals en defensiedeskundigen: de VS hebben hun militaire superioriteit verloren en Rusland en China boeken flinke technologische vooruitgang. 

‘Het Amerikaanse leger kan onacceptabel hoge verliezen lijden of veel belangrijk militair materieel kwijtraken’, aldus het rapport over een mogelijk conflict met Moskou na een Russische invasie van de Baltische staten. ‘Het kan grote moeite hebben om te winnen of zelfs een oorlog verliezen tegen Rusland.’ ‘De gevaarlijkste tegenstander’, zo noemde Richard Hooker, een Amerikaanse oud-legerofficier en voormalig docent aan de militaire academie West Point in 2020 het Russische leger. ‘Het verdient respect. Het is gehard door de strijd en goed uitgerust.’

Verbazing over zware verliezen Rusland in stijd met veel kleinere tegenstander

Met verbazing kijken Amerikaanse en Europese generaals nu hoe het 190.000 man sterke Russische invasieleger zware verliezen lijdt in de strijd met het veel kleinere Oekraïense leger. Zo’n 10 procent van de strijdmacht, zo schat Washington, zou in slechts drie weken strijd al zijn verloren gegaan. Behalve de naar schatting zevenduizend doden, trekt ook het grote verlies aan materieel de aandacht: tanks, pantservoertuigen, gevechtsvliegtuigen en helikopters. Hoeveel precies, is niet duidelijk.

Het Oekraïense leger, dat op Twitter dagelijks foto’s laat zien van vernietigd Russisch wapentuig, claimt tot vrijdag 450 tanks en 1.448 pantservoertuigen te hebben uitgeschakeld. Dankzij de kleine 20.000 raketten, voornamelijk antitankraketten, die Westerse landen hebben geleverd. De VS leveren nog eens negenduizend antitankraketten, waaronder de gevreesde Javelin. ‘De informatie dat het Oekraïense leger beschikt over de Javelin, veroorzaakt paniek onder de bezetters’, aldus Kiev in een tweet.

Russen zouden 1.525 tanks en ander materieel hebben verloren

Het militaire blog Oryx, dat de Russische verliezen nauwgezet bijhoudt, komt op basis van onderzoek van openbare informatie tot 244 vernietigde, verlaten en veroverde tanks. In totaal zouden de Russen volgens Oryx, dat door veel media wordt geraadpleegd, 1.525 tanks, pantserwagens, artilleriestukken, vliegtuigen en ander materieel hebben verloren, waarvan bijna de helft vernietigd zou zijn.

‘Het is moeilijk om iets te zeggen over de precieze aantallen, maar de Russen hebben, net als de Oekraïners, grote verliezen geleden’, zegt oud-bevelhebber van de landmacht Mart de Kruif. ‘Zeker in het begin van de invasie toen de gevechten zéér intensief waren.’

Volgens De Kruif hebben de antitankraketten, vooral de Javelin, daarin een grote rol gespeeld. ‘Een tank moet je gebruiken op grote afstand. En als je ze een stad in stuurt, dan moet je ze beschermen door je infanterie. Dat deden de Russen niet altijd, dat is niet hun doctrine. Je ziet nu dat ze met hun tanks wel uit de steden en dorpen blijven en het werk laten doen door hun ‘lange arm’, de artillerie.’

Russen geloven in grote aantallen, het Westen vertrouwt op hightechwapens

De Javelin, de modernste antitankraket uit het Amerikaanse arsenaal, heeft de Russen nu op pijnlijke wijze duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar zelfs hun modernste tanks zijn. ‘Een zeer trefzeker wapen’, aldus De Kruif. Het Amerikaanse leger heeft altijd vertrouwd op hun antitankraketten en hypermoderne M-1 Abrams-tanks om de enorme Russische overmacht aan tanks het hoofd te bieden. Terwijl de Russen geloven in grote aantallen en hun enorme vuurkracht, vertrouwt het Westen op hun hightechwapens.

Met de Javelin kunnen de Oekraïners een Russische T-72-tank al op zo’n 4 kilometer uitschakelen. Tijdens de Eerste Golfoorlog in 1991 bleek al hoe belangrijk ‘afstand’ was. Toen kwamen de Iraakse T-72’s niet eens in de buurt van de Amerikaanse tanks. Ze werden al vanaf een afstand van zo’n 2,5 kilometer door de Abrams kapot geschoten.

De laatste keer dat de Russische krijgsmacht Westerse hightechwapens moest bevechten, was vier decennia terug in Afghanistan. Toen al bleek dat de Russische MiG’s en de Mil Mi-gevechtshelikopters een makkelijk prooi vormden voor de Amerikaanse Stinger, een antiluchtdoelraket waar de Oekraïners nu ook hun hoop op hebben gevestigd. De VS leverden hun moderne antitankwapens toen echter niet aan de Afghaanse mujahedin.

Russisch optreden in Syrië gaf vertekend beeld

De meest recente grote militaire operatie van de Russen voor de Oekraïne-invasie, de interventie in 2015 in Syrië, heeft Moskou altijd afgeschilderd als een groot succes. ‘De inzet van onze wapens heeft overtuigend aangetoond dat het Russische leger tot ‘s werelds beste behoort’, aldus Poetin in 2018. 

Maar een Turkse F-16 schoot toen met gemak een Russische Su-24 neer. De inzet van Ruslands enige vliegdekschip, de Admiraal Koeznetsov, liep op een blamage uit omdat tot twee keer toe gevechtsvliegtuigen die wilden landen, in zee plonsden. Van de 26 afgevuurde Kalibr-kruisraketten, stortten drie in Iran neer. En een aan het Syrische leger geleverde T-90-tank, de trots van Poetins gemoderniseerde landmacht, werd simpel uitgeschakeld door rebellen met een Amerikaanse TOW-antitankraket. Pikant: de TOW is een oude antitankraket van de VS uit de jaren zeventig.

Belangrijk verschil tussen de twee oorlogen: de Syrische rebellen beschikten niet over Westerse luchtdoelraketten om de Russen te bestrijden. De Syrië-interventie had een waarschuwing kunnen zijn voor de twee gezichten die het Russische leger nu in Oekraïne laat zien. Aan de ene kant vuren ze geavanceerde Kalibr-kruisraketten af en dit weekeinde mogelijk zelfs de hypersonische Kinzhal-raket. Aan de andere kant gaat er ook veel mis en laat het materieel veel te wensen over.

Maar, benadrukte een Pentagon-functionaris, ondanks de verliezen hebben de Russen 90 procent van hun invasiemacht over. En ze beschikken over enorme vuurkracht. Ook De Kruif wijst erop dat het verlies van al dat materieel voor de Russen geen onoverkomelijk probleem hoeft te zijn. ‘Voor de oorlog begon, beschikten de Russen over meer dan tienduizend tanks’, zegt hij. ‘De tanks die ze hebben verloren, kunnen ze dus makkelijk vervangen. De Oekraïners kunnen dat niet.’