"Privéleger van Poetin" dat eerder ook in Syrië vocht: wie zijn de Wagner-huurlingen in Oost-Oekraïne?
Volgens het Britse ministerie van Defensie worden meer dan 1.000 huurlingen van de Wagner Group ingezet in Oost-Oekraïne. De Wagner Group is een private Russische militaire organisatie, die in het verleden ook al huurlingen uitstuurde naar conflicthaarden in Syrië en Libië. In 2014 werd de militie internationaal bekend tijdens de oorlog in de Donbas, waar ze vooral actief was in de regio van Loegansk. Dat de groep nu opnieuw opduikt in Oekraïne is dus niet toevallig.
De Wagner Group is een Russische paramilitaire privé-organisatie. Officieel is het bedrijf PMC Wagner in handen van de Rus Jevgeni Prigozjin, een zakenman en oligarch die nauwe banden heeft met de Russische president Vladimir Poetin. In het verleden was hij onder meer de privékok van de president. In 2014 kreeg de groep internationale bekendheid met de rol die ze speelde in het conflict in de Donbas-regio in Oekraïne.
Nauwe banden met Russisch leger
De Wagner Group werd opgericht door Dimitri Oetkin. Hij behoorde zelf jarenlang tot de Russische elite-eenheden van de geheime dienst. De Wagner Group werd genoemd naar de roepnaam die Oetkin koos als militair: "Wagner", naar de Duitse componist Richard Wagner. Het benadrukt de extreemrechtse sympathieën die hij had voor Adolf Hitler en het Derde Rijk.
Dat de Russische president Vladimir Poetin banden heeft met een extreemrechtse militie die Hitler-sympathieën heeft, is enigszins bizar. Het is immers Poetin zelf die Oekraïne verwijt samen te werken met extreemrechtse groeperingen zoals het Azov-bataljon. De voornaamste reden voor de inval in Oekraïne voor Poetin was, naar eigen zeggen, de "denazificering" van het land.
De Wagner Group onderhoudt erg nauwe banden met het Russisch leger. De privémilitie rekruteert actief leden bij het leger. De rekruten mogen ook gebruikmaken van legerterreinen die in handen zijn van de Russische troepen. Sommige experten menen dat Wagner zo sterk verstrengeld is met het Russische leger, dat het bedrijf niet als onafhankelijk beschouwd kan worden. De Russische wet laat immers geen paramilitaire organisaties toe. Volgens de experten is de Wagner Group een verdoken vertakking van het Russische leger, een soort privéleger van Poetin.
De intrede van de Wagner Group
De Wagner Group was voor het eerst actief in 2014. Daar werd de privémilitie ingezet in de regio van Loegansk en de Krim tijdens de oorlog in de Donbas. Ze streed daar zij aan zij met het Russische leger. Onder meer de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben sancties ingesteld tegen zowel Prigozjin als Wagner. In 2016 werd geschat dat de paramilitaire organisatie zo'n 1.000 huurlingen telt.
Conflicthaarden in Afrika en Midden-Oosten
De Wagnermilitie zou ook zijn opgedoken tijdens conflicten in andere landen. Zo werden troepen van de groep ook gespot in Syrië, waar Rusland steun bood aan de Syrische president Bashar al-Assad in de strijd tegen de gewapende rebellen. Veel agenten die deel uitmaken van de Wagner Group worden ook van oorlogsmisdaden beschuldigd. In 2017 dook een video op waarin leden van de militie een man onthoofden die vermoedelijk een gevangengenomen militant van de terreurgroep IS was. Ze treden ook vaak mensenrechten met de voeten.
En ook in Afrika duikt de Wagner Group geregeld op in conflicthaarden. Onder meer in de burgeroorlog die Soedan verscheurde, vochten de huurlingen aan de zijde van dictator Omar al-Bashir. Ook in de Centraal Afrikaanse Republiek en Mali doken ze op. In Libië zette Wagner basissen op in de Oostelijke stad Benghazi en Tobruk. Ze boden steun aan sterke man Khalifa Haftar die met steun van onder meer Egypte vruchteloos probeerde om de macht te grijpen in Libië.
Nu in Oekraïne?
Volgens de Britse inlichtingendienst zijn huurlingen van het bedrijf Wagner nu in Oost-Oekraïne (in de regio van de Krim en Loegansk, waar ze in 2014 ook actief waren) ontplooid. Meer dan 1.000 manschappen worden naar Oekraïne gestuurd om gevechtsoperaties uit te voeren, onder wie verantwoordelijken van de organisatie. De ontplooiing van de manschappen zou er komen "na grote verliezen en een invasie die grotendeels stilligt", aldus het Brits ministerie.
De ontplooiing van de Wagnergroep komt er na grote verliezen en een invasie die grotendeels stilligt
Dat de Wagner Group de Russische troepen zou versterken in Oekraïne hoeft niet te verbazen. De groep opereert vaak ter ondersteuning van de Russische belangen of doelstellingen van het buitenlands beleid. De grote geldschieter van de organisatie is tevens een goede vriend van Poetin.
Voorts zou de ontplooiing van de Wagner Group plausibele ontkenning in het conflict mogelijk maken. Op die manier kunnen hooggeplaatsten, Poetin in dit geval, vage bevelen geven en nadien beweren dat ze er niets van wisten. Op die manier kan later schuld worden ontkend. Zo zou de Wagner Group worden ingezet om Oekraïense leiders om te brengen.
Bekijk het fragment uit Terzake van 16 februari 2022 over hoe de Wagnermilitie zich mengt in conflicten op het Afrikaanse grondgebied:
Veel speculatie
Ondanks de erg hoge bewijslast, bestaat rond het bestaan van de Wagner Group veel twijfel en speculatie. Officieel ontkent Moskou nog steeds elke link tussen het Kremlin en de paramilitaire organisatie. Ook het exacte aantal huurlingen is niet bekend. Veel verhalen over de misdaden van de militie in Afrika en Syrië worden soms door lokale autoriteiten wat grootser afgedaan, dat versterkt het mysterieuze karakter van de organisatie alleen maar.
Kenneth Lasoen, docent inlichtingen- en veiligheidsstudies aan de Universiteit Antwerpen gaf wat extra duiding bij aanwezigheid van de Wagner Group in Oekraïne:
