Péter Márki-Zay (L) en Viktor Orbán (R).

Hongarije staat voor spannendste verkiezing in 20 jaar: wie van deze 2 kandidaten wordt premier?

Al sinds 2010 is Viktor Orbán onafgebroken premier van Hongarije. Kan hij de kiezers morgen opnieuw overtuigen? Of wordt het Péter Márki-Zay: de kandidaat-premier van zes oppositiepartijen die zich verenigd hebben tegen Orbán. Maak hieronder kennis met de twee kandidaten.

Klik op een portret voor meer info.

banner Frankrijk

Van anticommunisme tot anti-EU

De politieke carrière van Viktor Orbán is begonnen in 1989. Hij riep toen tijdens een toespraak op om alle Sovjettroepen terug te trekken uit het toen nog communistische Hongarije, en vrije verkiezingen te houden. Dat gebeurde een jaar later, in 1990. De pas opgerichte partij van Orbán, Fidesz, haalde toen maar een klein aantal zetels in het parlement. 

Fidesz staat in het Hongaars voor Federatie voor Jonge Democraten. Het was een anticommunistische partij, die een vrijemarkteconomie nastreefde en volop ging voor Europese integratie. Interessant: tot 1993 mochten enkel mensen onder de 35 lid worden. Dat is best ironisch, als je weet dat Fidesz nu vooral bij oudere kiezers z’n stemmen haalt.

Het is wachten op 1998 voor de eerste verkiezingsoverwinning voor Fidesz. Orbán wordt premier. Tijdens zijn eerste ambtstermijn is hij uitgesproken pro-Europees. Hij wil lid worden van de Europese Unie, en in 1999 stapt Hongarije onder hem ook in de NAVO. In 2002 en 2006 verliest hij de verkiezingen van de Socialistische Partij en is hij premier af.

Maar, kort na de verkiezingen van 2006, lekt een tape waarin de premier toegeeft dat ze het volk bewust hebben voorgelogen om de verkiezingen te winnen. Er breken protesten uit, die op de duur ook brutaal worden neergeslagen door de politie. Orbán verzilvert de woede in een verkiezingsoverwinning in 2010. Sindsdien is hij onafgebroken aan de macht gebleven. 

Viktor Orbán in 1998 met toenmalig NAVO-secretaris-generaal Javier Solana.

In 2010 haalt Fidesz voor de eerste keer een tweederdemeerderheid in het parlement. Die geeft de regering, onder leiding van Orbán, de touwtjes stevig in handen om te hervormen. De media komen volledig onder controle van Fidesz te staan, en de werking van ngo’s wordt aan banden gelegd. 

In 2012 werd er zelfs een nieuwe grondwet aangenomen, met een conservatieve en religieuze moraal. Er worden aanpassingen gedaan in het rechtssysteem, die meteen vragen oproepen bij de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Het kiessysteem wordt ook aangepast.

Dat nieuwe kiessysteem in combinatie met media onder staatscontrole maakte het veel moeilijker voor de oppositie om zetels te winnen in het parlement. Het beste bewijs: Fidesz heeft vandaag nog steeds een constitutionele meerderheid, waardoor ze eender welke wet makkelijk door het parlement krijgen.

Bekijk hier een overzicht van de carrière van Viktor Orbán of lees voort onder de video:

Videospeler inladen...

Enfant terrible van de EU

Vanaf 2010 voert Fidesz een anti-Europees, nationalistisch en ook populistisch beleid. Een goed voorbeeld van dat laatste is het controleren van de prijzen voor nutsvoorzieningen. In Hongarije kost een kubieke meter gas op dit moment 17 eurocent, terwijl je voor diezelfde kubieke meter op de wereldmarkt vandaag meer dan 2 euro betaalt. Door een goede band met Poetin kon Orban goedkope gascontracten sluiten met Rusland, waardoor het tot nu toe makkelijker was om die lage prijzen te behouden.  

Wanneer in 2015 Europa in het middelpunt komt te staan van een migratiecrisis, wordt de clash met Europa pas echt duidelijk: Hongarije weigert om vluchtelingen en migranten op te vangen. Orban laat een hek met prikkeldraad bouwen aan de grens met Servië, en verzet zich hevig tegen Europese quota om de verdeling van migranten over de lidstaten af te spreken. Een paar jaar later komt er ook een wet waardoor het strafbaar wordt voor ngo’s om illegale migranten te helpen met hun asielaanvraag. De straffen lopen op tot een jaar cel. 

De capriolen van Orban zorgen er dan ook voor dat in 2018 voor de eerste keer artikel 7 van het EU-verdrag getriggerd wordt, ook wel de nucleaire optie genoemd. Die strafprocedure kan tot sancties leiden, zoals het ontnemen van stemrecht van een lidstaat. Maar voor dat kan gebeuren, moet er eerst unanimiteit zijn onder de rest van lidstaten. En daar komt Polen dan om de hoek kijken, de bondgenoot van Hongarije die nooit voor sancties zou stemmen, omdat het in hetzelfde schuitje zit.

Met de Amerikaanse president Donald Trump heeft Orbán wel een goede relatie.
Copyright 2019 The Associated Press. All rights reserved.

De sancties van de EU tegen Hongarije worden eigenlijk pas echt concreet in de coronacrisis. Door het aanhoudende conflict met de EU over het verloederen van de rechtsstaat in Hongarije, krijgt het land van Europa ook geen middelen uit het covid-herstelfonds. Tot op vandaag zijn die niet overgemaakt.

In 2021 gooit een zeer omstreden wet over homoseksualiteit nog meer olie op het vuur. Het parlement keurt een wet goed die het verboden maakt om in scholen en in de media te praten over LGBTQI-relaties. Op de dag van de verkiezingen kunnen de Hongaren ook stemmen op een referendum over die wet. De EU startte ook hier een strafprocedure tegen Hongarije, in Hongarije zelf kwamen mensen massaal op straat, maar ook buiten de landsgrenzen was er protest. 

Uit protest tegen de wet wilde het voetbalstadion van München de kleuren van de regenboog projecteren op het stadion, tijdens de EK match tegen Hongarije. Maar dat mocht niet van de UEFA. Verschillende andere stadions in Duitsland, en over heel Europa kleurden die avond in de regenboog, die symbool staat voor de LGBTQI-gemeenschap. Het stadion in Boedapest kleurde rood, wit en groen: de kleuren van de nationale vlag.

Ook de Ghelamco Arena in Gent lichtte uit protest op in regenboogkleuren.
James Arthur Photography

Oorlog in Oekraïne

De oorlog in Oekraïne heeft heel de wereld in een nieuwe realiteit geplaatst. Zijn goede relatie met de Russische president Poetin was voor Orbán jarenlang een troef: hij kon er de EU mee op de kast jagen en voor binnenlands publiek paraderen met goedkope gasprijzen. Hongarije had in Rusland een sterke, conservatieve bondgenoot buiten de EU. Dat ligt nu wel anders.

Vlak voor de oorlog in Oekraïne uitbrak, was Orbán nog op de koffie geweest bij Poetin om een gasdeal voor de komende 15 jaar te bespreken. Rusland zou ook een grote nieuwe kerncentrale komen bouwen in Hongarije. Het bezoek werd toen door de andere lidstaten van de EU al gezien als verraad, omdat de spanningen met Rusland al maanden opliepen. Toen Rusland Oekraïne binnenviel, was de vrees dan ook dat Hongarije de grote dwarsligger zou zijn bij het bepalen van sancties tegen Rusland. 

Sputnik

Die grote tegenstand is uitgebleven, al wil Hongarije geen sancties op vlak van energie steunen. Hongarije kan zich daar wel verstoppen achter grotere spelers zoals Duitsland en Italië, die daar ook geen voorstander van zijn. Orbán heeft de oorlog in Oekraïne ook veroordeeld, hoewel hij Poetin zelf lijkt te sparen van kritiek.

Daar krijgt Orbán dan weer zelf de wind van voren, niet in het minst van de Oekraïense president Zelenski zelf: “Luister, Viktor, weet je wat er gebeurt in Marioepol? En je twijfelt om sancties door te voeren? Dit is niet de tijd om te twijfelen, het is tijd om te beslissen”, beet hij Orbán persoonlijk toe op een EU-top. “Europa moet stoppen met luisteren naar de excuses van Boedapest”, zei hij op een andere gelegenheid.

Europa moet stoppen met luisteren naar de excuses van Boedapest

Volodimir Zelenski, president van Oekraïne

Zelf proberen Fidesz en Orbán de oorlog in eigen voordeel te gebruiken. De propagandamachine maakt misbruik van een zinnetje dat kandidaat-premier van de oppositie Péter Márki-Zay zich heeft laten ontvallen: dat hij een NAVO-missie naar Oekraïne zou steunen, áls die er ooit zou komen. In Fidesz-taal wordt dat: de oppositie wil Hongarije met volle kracht in de oorlog storten. 

Analisten zeggen dat Orban hiermee zijn aloude verkiezingstactiek toepast: een angst creëren waar alleen hij het Hongaarse volk van kan redden. Dat mogen migranten zijn, homoseksuelen, of in dit geval: een oppositie die ten oorlog wil trekken. Het wordt afwachten of zijn boodschap genoeg weerklank vindt om een vijfde termijn als premier binnen te halen.

banner Nederland

Wie is Péter Márki-Zay?

In tegenstelling tot Viktor Orbán is Péter Márki-Zay nog maar een paar jaar actief als politicus: in 2018 werd hij voor de eerste keer verkozen als burgemeester van Hódmezővásárhely, een stadje van 50.000 inwoners op zo’n 200 km van Boedapest. Márki-Zay won de burgemeestersjerp van de kandidaat voor Fidesz, de regerende partij van premier Orbán. Dat deed hij toen ook met een verenigd oppositiefront achter zich, op dezelfde manier als de oppositie nu de verkiezingen wil winnen.

Péter Márki-Zay op campagnetour tijdens de voorverkiezingen van de oppositie.
AFP or licensors

Zes oppositiepartijen hebben samen een kandidaat verkozen per kiesdistrict én ook een kandidaat-premier. Dat gebeurde bij een voorverkiezing in oktober, waarbij Márki-Zay dus als winnaar uit de bus kwam. Zijn grote sterkte is dat hij de oppositie van de oppositie is. De meeste andere oppositiepartijen zijn links-liberaal, terwijl Márki-Zay zichzelf omschrijft als centrum-rechts conservatief.

Dat maakt hem ideologisch dus verwanter aan Fidesz dan aan andere oppositiepartijen. Márki-Zay zegt ook zelf dat hij vroeger ook op Fidesz stemde en achter het beleid van Orbán stond. Maar sinds die zich tegen de EU heeft gekeerd en uit de Europese Volkspartij is gestapt, is hij zijn vertrouwen in Orbán verloren.  

Péter Márki-Zay zegt zelf dat zijn conservatieve persoon conservatieve kiezers kan aantrekken, die net als hij teleurgesteld zijn in Fidesz:

(Lees voort onder de video.)

Videospeler inladen...

Welk beleid wil hij voeren?

Waar Orbán de EU de rug heeft toegekeerd, is Márki-Zay uitgesproken pro-Europees. Hij wil de euro invoeren in Hongarije en het land opnieuw in de Europese pas laten lopen. Op die manier wil hij ook fondsen uit het Europees coronaherstelfonds loskrijgen. Hongarije krijgt die nu niet, door een conflict met de Unie over de rechtsstaat in Hongarije. Orbán is in 2021 onder grote druk uit de Europese Volkspartij gestapt, Márki-Zay zegt dat hij de waarden van de EVP volmondig onderschrijft.

Hij wil ook een referendum organiseren om de grondwet opnieuw te wijzigen, want hij wil de beslissingen van Fidesz ongedaan maken. Daar staan wel niet alle oppositiepartijen achter. “Als we de regels behouden die Fidesz gemaakt heeft, dan kunnen ze binnen de kortste keren weer aan de macht zijn”, zegt Márki-Zay, “een referendum is ook een veel sterker signaal dan een nieuwe grondwet stemmen met een tweederdemeerderheid in het parlement”.  

Wat de oorlog in Oekraïne betreft, zegt Márki-Zay dat hij alle sancties steunt, die de oorlog in Oekraïne kunnen stoppen, maar hij wil geen sancties die impact hebben op olie- en gastoevoer uit Rusland.  Dat zou de energiebevoorrading van Hongarije in gevaar brengen, zegt hij.

Bekijk hier waarom Márki-Zay geen energiesancties wil tegen Rusland en lees voort onder de video:

Videospeler inladen...

Wel wil Márki-Zay op langere termijn Hongarije minder afhankelijk maken van Russisch gas. Voor hij in de politiek is gestapt, heeft Márki-Zay zelf gewerkt in de energiesector en naar eigen zeggen gewerkt aan de transitie om Hongarije energieonafhankelijker te maken. Fidesz gebruikt energie als een belangrijk campagnepunt: de regering heeft in 2013 de gasprijs bevroren, waardoor de Hongaren – ook nu – een heel lage gasfactuur betalen. Orbán benadrukt graag dat het oppositiebeleid hier een einde aan wil maken en dat de bevolking veel meer zal moeten betalen.

Márki-Zay zegt zelf dat met een ander beleid de prijzen niet noodzakelijk zullen stijgen: “De prijsvolatiliteit zal verminderen en ook de prijs zal op termijn zakken. Als je maar één leverancier hebt, stijgen de prijzen doorgaans. Als je bijvoorbeeld naast van Rusland ook van Qatar of Azerbeidzjan gas afneemt, is er competitie en daalt de prijs”, aldus Márki-Zay.

Hoe zijn regering eruit zal zien als hij zou winnen, weten we nog niet. Het wordt hoe dan ook een uitdaging om met zes partijen, die gaan van rechts-conservatief naar tot links-liberaal en groen, samen te regeren. Márki-Zay zegt dat hij beseft dat het moeilijk wordt, maar dat alle partijen nu verenigd zijn door een gezamenlijke hang naar vrijheid en verandering. Andere beleidsbeslissingen kunnen we later nog bespreken, zegt hij.

In deze video legt Márki-Zay uit hoe hij denkt dat de bonte coalitie zal werken. Lees voort onder de video:

Videospeler inladen...

Maakt hij een kans?

Dan rest alleen nog de vraag of hij ook echt een kans maakt om te winnen? Polls zeggen dat Fidesz een kleine voorsprong heeft, maar het blijft een nek-aan-nekrace. Zelf noemt Márki-Zay het een wonder dat de oppositie zelfs nog een kans heeft: “Ondanks alle brainwashing die Fidesz heeft gedaan de laatste twaalf jaar. Dit toont een enorme weerbaarheid van het Hongaarse electoraat en het Hongaarse volk.”

Dat gezegd zijnde, zetten de staatsmedia wel alle middelen in tegen Márki-Zay. Hij wordt afgeschilderd als een marionet van Ferenc Gyurcsány, de premier die werd opgevolgd door Orbán in 2006 na een afluisterschandaal. Nu is de boodschap van Fidesz dat hij Hongaarse manschappen wil sturen naar Oekraïne en het land in een oorlog wil storten. 

Het is een wonder dat we überhaupt een kans maken

Péter Márki-Zay, kandidaat-premier voor de oppositie

“Márki-Zay heeft gezegd dat hij de NAVO zou steunen, mocht er ooit een missie komen naar Oekraïne. Dat had hij niet moeten zeggen. Hoe dan ook had Fidesz iets gevonden om tegen hem te gebruiken, maar nu heeft hij het hen echt op een blaadje gegeven”, zegt analiste voor de denktank Republikon Andrea Virág.

Het zit hem wel mee dat Oekraïne zelf ook veel kritiek heeft op Orbáns houding in de oorlog. Vicepremier Irina Veresjtsjoek noemde de positie van de Hongarije zelfs slechter dan die van voormalige sovjet-satellietstaten. President Zelenski zelf verweet Orbán dat hij te hard twijfelt om sancties door te voeren. Márki-Zay postte op Twitter dat hij de roep van Oekraïne wél hoort en uitkijkt naar de dag waarop hij en Zelenski samen de toekomst van Europa en de vredevolle samenwerking tussen hun landen kunnen bespreken.

Lees voort onder de tweet.

Wat als hij niet wint? Dan wint hij sowieso een zetel in het parlement. Hij zou dan verder kunnen gaan in de nationale politiek. “Daar heb ik nu ook een verantwoordelijkheid in”, zegt hij. “Ik zou een nieuwe, anti-Fidesz-partij kunnen oprichten, de oppositie verder blijven verenigen.” Maar hij kan de zetel ook afwijzen, en terug enkel burgemeester zijn in Hódmezővásárhely. Naar eigen zeggen heeft hij nog niet beslist welke optie van de twee het wordt: “Voorlopig ben ik enkel bezig met het winnen van de verkiezingen.”

Jan Balliauw ging mee op campagne met Péter Márki-Zay. Bekijk hieronder zijn verslag:

Videospeler inladen...

Meest gelezen