Hoe de olieprijzen de impact van westerse sancties tegen Rusland tenietdoen

Het kredietbeoordelingsbureau Scope heeft het overschot op de lopende rekening van Rusland als gevolg van de stijgende energieprijzen bekendgemaakt: 58,2 miljard dollar in het eerste kwartaal. Dat bedrag stelt Rusland niet alleen in staat een faillissement te vermijden, maar zwakt ook de werking van de westerse sancties af.

Het is nu bijna twee maanden geleden dat de prijs van een vat ruwe Brent-olie nog onder de 100 dollar schommelde. Samen met de gasprijzen zorgt dit ervoor dat energie-exporteur Rusland het hoofd boven water kan houden. Het oorlogvoerende land heeft een overschot op de lopende rekening dat oploopt tot 10 procent van de deviezenreserves van zijn centrale bank, meldt BFM TV op basis van de cijfers van het eerste kwartaal. Zonder sancties had de centrale bank iets meer dan 600 miljard dollar aan deviezenreserves. Er is vaak gezegd dat westerse sancties de helft van deze activa zouden wegsnijden.

Maar zonder energiesancties wordt aan Europese zijde verwacht dat de Russische handelsbalans dit jaar 200 miljard dollar zal bedragen, dat in vergelijking met 120 miljard dollar in 2021. Volgens de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken van de EU, Josep Borell, heeft het statenverband sinds het begin van het conflict al meer dan 35 miljard euro uitgegeven aan de import van Russische energie. Dit bedrag illustreert de enorme afhankelijkheid van Europa aan zijn oosterbuur. Er wordt gesproken over een olie- of zelfs gasboycot, maar voor landen als Duitsland, nog steeds de economische motor van de EU, is dit eenvoudigweg niet mogelijk. Russisch gas cancelen zou de Duitse economie 6,5 procent van het bbp en honderdduizenden banen kunnen kosten.

Olie

Wat olie betreft, is de vraag waarom de prijs van een vat ruwe Brent boven de 100 dollar blijft hangen. De impact van de sancties van de VS en het VK tegen Russische energie blijft immers miniem. EU-sancties zouden een veel groter effect hebben, maar zoals we eerder zagen, blijft het vooralsnog bij een bedreiging.

Waarom blijven de prijzen dan zo hoog? Alle ogen zijn natuurlijk gericht op de OPEC (35 procent van de olieproductie wereldwijd), de Organisatie van Olie-exporterende Landen, die tot taak heeft de olieproductie te reguleren en zo de prijzen te beheersen. Met Rusland en 9 andere landen spreken we ook van OPEC+ (70 procent van de productie). Maar de grote zwakte van deze organisatie is dat de discussies die worden gevoerd en de besluiten die worden genomen niet bindend zijn. Als gevolg daarvan voldoen de OPEC-landen al maanden niet meer aan hun leveringsdoelstellingen.

De vraag is of dit opzettelijk is of dat de OPEC niet langer in staat is om sterke prijsschommelingen te voorkomen? De waarheid is dat de OPEC-landen niet echt haast hebben om te helpen. Zij zijn van plan hun productie in mei 2022 met slechts 432.000 vaten per dag te verhogen om te voldoen aan de vraag, die sinds het herstel post-coronacrisis is toegenomen. Ter vergelijking: Rusland produceert 10 miljoen vaten per dag. De oliemonarchieën profiteren natuurlijk ook van deze hoge prijzen. Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten hebben het Westen reeds laten weten dat zij hun olieproductie niet zullen verhogen zonder compensatie.

Rusland wendt zich tot China

Betekent dit dat de westerse sancties geen effect hebben op Rusland? Nee. Het Russische bbp zal in 2022 naar verwachting met 8,5 procent krimpen, voorspelt het IMF. Het vertrek van buitenlandse bedrijven heeft gevolgen voor vele Russische industrieën, zoals de luchtvaart, de financiële sector, de IT en de landbouw. Het ontbreekt Rusland aan de apparatuur die het doorgaans importeert en aan hoogtechnologische materialen.

Bovendien is het verlies aan vertrouwen van de investeerders in Rusland en zijn markt een probleem op langere termijn voor Moskou. Geld uit olie en gas zal niet alles goedmaken.

Rusland blijft ook zeer afhankelijk van Europa, zijn grootste energiemarkt. De oorlog in Oekraïne heeft het Avondland doen inzien dat het te afhankelijk is van de Russische beer. De EU streeft ernaar om in 2030 of zelfs eerder zonder Russische fossiele brandstoffen te zitten.

Rusland kijkt daarom naar China om zijn markt in Azië uit te breiden, maar dit kan niet van de ene dag op de andere gebeuren. Op dit ogenblik beschikt Rusland niet over de infrastructuur om zijn gas naar China om te leiden. Moskou beschikt over acht pijpleidingen om ongeveer 220 miljard kubieke meter per jaar naar Europa te verschepen. Dat is zes maal de capaciteit van de enige pijpleiding die Rusland met China verbindt, de ‘Kracht van Siberië’. En, althans officieel, weigert China de Russische olieoverschotten te aanvaarden die tegen lage prijzen worden aangeboden.

Op monetair vlak zou Rusland zich ook meer op de yuan willen richten om zijn afhankelijkheid van de dollar en de euro te verminderen. Maar ook dat gaat niet zomaar: zo wordt de helft van de Russische export naar China nu bijvoorbeeld in euro’s betaald.

(lb/lp)

Meer