Waar draait Elon Musks Twitterkruistocht echt om?

Elon Musk noemt zichzelf een ‘absolutist van het vrije woord’. Wat hij daar precies mee bedoelt, is niet helemaal duidelijk, maar wie zijn uitlatingen van de afgelopen jaren er op naslaat kan wel de contouren ontwaren van zijn gedachtegoed. Hij beschouwt Twitter als een dorpsplein, waar het vrijelijk uitwisselen van denkbeelden en ideeën centraal zou moeten staan. Het beperken daarvan ziet hij als een ondermijning van de democratie, zo twitterde hij deze maand.

Zo vindt Musk dat Twitter de verbanning van oud-president Donald Trump ongedaan moet maken. Mensen mogen wat hem betreft wel tijdelijk van het platform worden geweerd, maar niet voor altijd, zoals Trump en complotverspreider Alex Jones is overkomen. 

Musk wil dat op Twitter, zodra hij het in handen heeft, alles gezegd kan worden zolang het maar binnen de wet blijft. Dat is ingewikkeld, omdat elk land er zijn eigen wettelijke beperkingen aan de vrijheid van meningsuiting op nahoudt, maar wel in lijn met de libertarische visie die Musk er op nahoudt waarbij de rol van de overheid zo klein mogelijk is en burgers zo veel mogelijk vrijheid genieten.

Doorgeefluik

De afgelopen jaren werden bedrijven achter sociale media steeds nadrukkelijker aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Facebookoprichter Mark Zuckerberg wees zo lang als mogelijk was elke verantwoordelijkheid voor wat er op zijn medium werd gedeeld van de hand, ook als het om schadelijke of onjuiste informatie bleek te gaan. Zijn bedrijf fungeerde slechts als doorgeefluik, niet als uitgever, was zijn verdedigingslijn. 

Daarin zijn de grote techbedrijven, onder politieke en maatschappelijke druk, inmiddels van standpunt veranderd. Onder meer door het schandaal met Cambridge Analytica, waarbij de gegevens van miljoenen Facebookgebruikers werden gebruikt om de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 te beïnvloeden, maar ook door de enorme hausse aan nepnieuws en desinformatie en de bestorming van het Capitool, werden techgiganten gedwongen meer te doen om content te modereren en in te grijpen als gebruikers zich op hun platform misdragen.

Dit leidde weer tot een nieuwe discussie, namelijk over de vraag of we de grenzen van het publieke debat wel willen laten begrenzen door een aantal techneuten in Silicon Valley. Is zo’n belangrijke pijler van de democratie wel in goede handen bij gigantische bedrijven voor wie de voornaamste bestaansreden toch het maken van winst is? En als deze bedrijven dan al zo veel macht hebben, is het dan een goed idee dat die bedrijven in het bezit van één persoon komen – Musk, in het geval van Twitter – of geeft een aandeelhoudersconstructie meer waarborgen voor een bedrijfsmodel dat niet alleen rendement centraal stelt, maar ook de democratie stut?

Justin Bieber

Musk belooft voor Twitter in elk geval het eerste te gaan doen: er voor zorgen dat het bedrijf meer winst maakt. Het aantal gebruikers van de dienst blijft achter bij concurrenten: waar Facebook drie miljard gebruikers heeft, Instagram zo’n anderhalf miljard en Tiktok om en nabij de miljard, blijft Twitter steken op 436 miljoen. Bovendien, zo twitterde Musk deze maand, wordt het medium door accounts met de meeste volgers (sterren als Justin Bieber of Katy Perry) nauwelijks nog gebruikt. Ook heeft het bedrijf de grote moeite winst te maken. 

Volgens Musk, die zelf 82,6 miljoen volgers heeft, dient Twitter grondig hervormd te worden om het ‘potentieel’ van het netwerk te ‘ontgrendelen’. Welke plannen hij nog heeft is nog onduidelijk. Musk hintte op een edit-knop, waarmee verstuurde tweets achteraf te bewerken zijn en grapte dat hij van het hoofdkantoor van Twitter in San Franscisco een daklozenopvang wil maken. 

Ook liet Musk doorschemeren dat hij het algoritme, wat bepaalt welke tweets worden uitgelicht, transparant wil maken. Techexperts plaatsen grote vraagtekens bij de technische haalbaarheid van zo’n ‘open source’ algoritme, maar voor Musk past het bij de openheid die hij ziet als een voorwaarde voor een open debat, en bij zijn visie als absolutist van het vrije woord.