Artsen waarschuwen voor meer en zwaardere ongevallen met e-steps: "Vaak lelijke breuken of gruwelijke gezichtstrauma’s"

Wie in een grootstad woont of er regelmatig passeert, kan er niet omheen: de elektrische step of e-step. Je kan er zelf één kopen of je kan er eenvoudigweg eentje ontlenen want op alle hoeken van de straat zie je ze tegenwoordig staan. Voor veel mensen is het een handig vervoermiddel, maar het gebruik is niet zonder gevaar. Dat ondervonden Roel en Dominiky in levende lijve. Beiden maakten tot voor kort gretig gebruik van de elektrische step, tot het grondig misliep. 

"Zondag ging ik naar de stad in Antwerpen", begint Dominiky Alves de Souza haar verhaal. "Ik had de step genomen zoals ik vaak doe, ik vind dat heel leuk." Maar het ontwijken van een paaltje mislukt en Dominiky komt lelijk ten val. "Mijn rem werkte niet, ik heb mijn handen gezet en ben door mijn polsen gegaan." 

Bij Roel Boutelegier vond het ongeval midden januari plaats. "Toen ben ik met mijn eigen step heel hard op de grond gegaan, zo hard dat ik het eigenlijk zelf niet meer weet", getuigt hij. "Het probleem van de step is dat ze kleinere wielen hebben en als het centrum van uw wiel lager is dan de borduur en je gaat aan 30 km per uur vooruit, val je ook met 30 km per uur. Dat heb ik meegemaakt en dat doet geen deugd."

Dominiky en Roel zijn niet de enigen die een ongeval kregen met een e-step. Volgens de meest recente verkeersveiligheidsbarometer van verkeersinstituut Vias vallen er steeds meer gewonden onder de gebruikers. Terwijl er in 2019 nog maar 50 gevallen werden genoteerd, waren dat er in 2020 al 409 en liep het aantal in 2021 op tot 1.022. Dat zijn er drie per dag. 

En het is nog maar het topje van de ijsberg, zeggen artsen die regelmatig kwetsuren van een elektrische step zien. "De cijfers zijn een enorme onderschatting", reageert spoedarts Kevin Vereecken van het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) stellig. "Dat is niet onlogisch want de politie registreert alleen ongelukken waarbij een derde partij betrokken is of waarbij het slachtoffer levensgevaarlijk gewond is."

De meeste ongevallen met e-steps zijn solo-ongevallen, zoals bij Dominiky en Roel. Volgens Vereecken mogen de cijfers daarom maal 10 worden gedaan. "Als je de cijfers die wij zien samenlegt met de cijfers die collega's in andere ziekenhuizen in de Antwerpse regio zien, dan kom je op een totaal van 2.000 ongevallen met letsel." Een veel groter aantal dan de 172 ongevallen die de Antwerpse verkeerspolitie noteerde in 2021.

"Men moet niet alleen afgaan op het aantal, het gaat ook om de ernst van de letsels", voegt mond-, kaak- en aangezichtschirurg Christophe De Foer toe (GZA). Naast schaafwonden en verstuikingen belanden veel gebruikers van de e-step op de spoeddienst met complexe breuken van de armen of ernstige aangezichtsfracturen. 

Spoedarts Vereecken schrikt nog vaak van de letsels die hij ziet. "De breuken zijn vaak heel lelijke breuken die chirurgie vereisen. Je ziet ook aangezichtstrauma's waarbij mensen gruwelijk misvormd zijn en waar chirurgen heel veel werk aan hebben om de patiënt terug een beetje op de foto van zijn identiteitskaart te doen lijken."

"Bij een fietsongeval worden heel dikwijls de onderste ledematen aangereden door auto's op de openbare weg", vergelijkt De Foer. "Stepongevallen zijn bijna altijd polsen en armen, en nog meer aangezichtsfracturen omwille van het feit dat het kleine wieltje blokkeert en het slachtoffer met grote snelheid gekatapulteerd wordt." 

Ook Roel had niet de tijd om zijn handen te zetten. Hij wordt na zijn val wakker in het ziekenhuis, waar hem verteld wordt wat er is gebeurd. "Mensen hebben mij zien vallen en hebben de ambulance gebeld. De ambulancier heeft mijn neus opnieuw rechtgetrokken. Ik verschoot enorm toen ik mezelf zag, heel mijn gezicht was kapot." Naast een gebroken neus had Roel een hersenschudding, moest hij genaaid worden aan zijn lip en wenkbrauwen, en raakte hij een stuk van zijn tand kwijt.

"Ik heb veel geluk gehad", beseft hij. "Voor hetzelfde geld lig je in coma of moet je een paar maanden in het ziekenhuis blijven." Voor Roel is ook alles goedgekomen, enkel van zijn sinussen heeft hij nog last. 

Dat kan Dominiky nog niet zeggen. "Ik brak mijn twee polsen en ben daaraan ook geopereerd. Mijn armen moeten 6 tot 7 weken in het gips blijven waardoor ik niks kan doen. En daarna begint de revalidatie pas", overloopt ze. Maar ook Dominiky is overtuigd dat het erger had kunnen zijn. "Ik had ook iets aan mijn gezicht kunnen hebben, dat is gelukkig niet. Het zijn maar mijn handen."

Om het aantal ongevallen terug te schroeven, komen er strengere regels voor elektrische steps. Zo komt er een verbod voor -16-jarigen en mogen gebruikers er niet langer mee op het voetpad rijden. Ook mensen die met twee op een e-step rijden, riskeren binnenkort een boete. 

Aan de snelheid waarmee elektrische steps op de weg mogen rijden (25 km per uur), wordt niet geraakt. En net dat is nodig, vindt chirurg De Foer. "En naast die snelheid moet er ook een helmplicht komen. Maar om de aangezichtstrauma's te vermijden moet dat een integrale helm zijn. Ik vrees dat dat te ver zal gaan."

Dat denkt ook spoedarts Vereecken. "Als je een helm verplicht, ga je mensen afschrikken om de step te gebruiken en dat willen we eigenlijk niet. Die steps zijn als ze verantwoord gebruikt worden een waardevolle toevoeging aan de mobiliteit van de stad. Bovendien zet je het deelsysteem, de flexibiliteit daarvan, op de helling." Hij ziet de oplossing in het naar beneden halen van de snelheid en het restrictiever zijn in de plaatsen waar e-steps mogen rijden.

"Ik zie onverantwoorde snelheden, onverantwoorde maneuvers en onoplettendheid", beschrijft hij. "Het gedrag van de gebruikers van die steps is niet aangepast, zeker niet aan het centrum van de stad, de drukte die er is, maar ook aan de omstandigheden van de weg zoals kasseien, tramsporen enzovoort."

Roel hoopt dat de step zelf vooral veiliger wordt. "Het is super plezant dus ik denk dat we de step moeten heruitvinden door de wielen groter te maken. Je hebt ook geen tijd om je handen los te laten, dat is een probleem en moeten we vermijden."

De kritiek op e-steps is ook de commerciële markt niet ontgaan. Van “drie wielen in plaats van twee” over “betere verlichting” tot “een flexibelere vering”: verschillende bedrijven zetten e-steps in de kijker die wél veilig zouden zijn. Wanneer we enkele modellen voorleggen aan Stef Willems van Vias, reageert die voorzichtig.

“Om dat met zekerheid te kunnen zeggen, zou er eigenlijk intensief onderzoek moeten gebeuren. In een labo, maar zéker in reële verkeersomstandigheden. Ja, een e-step met drie wielen zorgt voor meer stabiliteit, maar anderzijds is het een wiel extra waarmee je vast kan komen te zitten. Extra zichtbaarheid door bijkomende verlichting is nooit verkeerd, maar het gros van de ongevallen gebeurt zonder tegenpartij. Bovendien: hoe meet je of iets effectief veiliger is? Door het aantal ongevallen per kilometer per voertuig? Vaak hangt het simpelweg af van wie ermee rijdt.”

Tot er een veiliger alternatief is, blijft Roel nog even weg van de elektrische step en ook Dominiky ziet het voorlopig niet meer zitten er één te gebruiken. Want, waarschuwen ze, een ongeval is snel gebeurd.