Peking was nooit van plan om Tesla de meest dominante elektrische autobouwer van het land te laten blijven. Als eigenaar van Twitter zal Musk vroeger dan verwacht enkele moeilijke knopen moeten doorhakken.

Elon Musk opende in 2019 een Tesla-fabriek in Shanghai. “Ik denk dat China de toekomst is”, zei de miljardair toen, terwijl Peking hem verwelkomde met miljarden dollars aan goedkope grond, leningen en een resem belastingvoordelen en subsidies. De relaties tussen de ambitieuze autobouwer en China waren destijds zo goed dat Chinees premier Li Keqiang Musk zelfs een verblijfsvergunning aanbood tijdens een meeting.

Peking en Musk hadden elkaar toen nodig. Voor China fungeert Tesla vooral als een “catfish”, ofwel een agressieve speler die in de vijver gegooid wordt om de rest van de sector aan te drijven. De in China geproduceerde Tesla-wagens herstelden inderdaad het vertrouwen van beleggers in de markt van elektrische auto’s en gaven lokale start-ups een serieuze boost. Tesla-rivalen zoals NIO, Li Auto en Xpeng boeren uitstekend sinds de aankomst van Musks bedrijf.

De inspanningen van Tesla om de Chinese markt van elektrische wagens in gang te zetten, leverden het bedrijf zelf uiteraard ook fors op. In 2021 was zeker een kwart van de inkomsten van het bedrijf afkomstig uit China, ondanks een hoop regelgevingsproblemen en een kortstondige rel over fabricagefouten. In het eerste kwartaal van 2022 bedroeg Tesla’s omzet in China zo’n 4,65 miljard dollar; 52 procent meer ten opzichte van een jaar geleden.

Nu Musk het socialemediaplatform Twitter wil overnemen, kunnen de relaties tussen Peking en Tesla wel eens sneller bekoelen dan verwacht.

“Musk kan Peking niet zo makkelijk de middelvinger geven zoals hij dat wel doet met Amerikaanse instanties”

Peking was om te beginnen nooit van plan om zijn binnenlandse autosector permanent over te geven aan Tesla. Het doel van de Chinese overheid is om Tesla te gebruiken als een stimulans om de eigen binnenlandse bedrijven te laten concurreren, zei Bill Russo van Automobility ooit tegen Wall Street Journal.

Nu heeft Peking ook een reden om Tesla te viseren in eigen land en de buitenlandse speler langzaam te vervangen met Chinese bedrijven. “Wat gebeurt er als Peking Musk aanspreekt over een Oeigoerse of Hongkongse activist (op Twitter, red.)? Of over Chinese desinformatiebots die gebruik maken van het platform?”, vraagt de Chinees-Amerikaanse journalist Melissa Chen zich af op Twitter.

Multinationals die het opnemen voor de Oeigoerse zaak in Xinjiang worden geregeld tot zelfcensuur gedwongen of lopen het risico voor een massale boycot van het Chinese volk. Het is niet geheel ondenkbaar dat China het niet zal pikken dat de eigenaar van Tesla zijn grootste critici een veilig toevluchtsoord verleent op Twitter. 

“Als Elon Musk denkt dat hij, omdat hij de rijkste man ter wereld is, tegen China kan zeggen dat het kan oprotten als Peking hem ooit over Twitter gaat aanklagen, zal hij erachter komen hoe efficiënt de Chinese staat die Tesla-fabriek in Shanghai kan opslokken, en daarbij zo veel mogelijk intellectueel eigendom kan meenemen”, waarschuwt Chen. “Musk kan Peking niet zo makkelijk de middelvinger geven zoals hij dat wel doet met de Amerikaanse beurswaakhond SEC.”

Ook voormalig Amazon-baas Jeff Bezos vroeg zich publiekelijk af wat de gevolgen van de Twitter-deal voor de toekomst van dat platform en Tesla betekende. “Heeft de Chinese regering net een beetje invloed gekregen over het dorpsplein? […] De meest waarschijnlijke uitkomst van deze zaak is meer complexiteit in China voor Tesla, in plaats van censuur bij Twitter”, schrijft Bezos.

Weet Musk dat Tesla de Chinese markt onvermijdelijk zal verliezen?

Indien Musk inderdaad bereid is om de vrijheid van meningsuiting op Twitter op te offeren voor het welzijn van Tesla in China, zou het niet de eerste keer zijn dat een multinational buigt voor Peking om zijn aanwezigheid op de gigantische Chinese markt veilig te stellen. Zelfs Apple, ’s werelds meest waardevolle bedrijf, zwichtte al voor Chinese eisen om zijn eigen App Store te censureren. 

De Chinese overheid verbande Twitter in 2009 van zijn internet nadat er in Xinjiang rellen plaatsvonden tussen Oeigoerse moslims en etnische Chinezen. Sindsdien heeft Peking wel geleerd hoe het Twitter kan bespelen om desinformatie tot bij internationale gebruikers te krijgen. “Ik denk dat de Chinese overheid verheugd zal zijn dat Musk Twitter kocht. In de komende dagen zal de regering zijn zaken in China gebruiken om hem onder druk te zetten om Twitter te controleren en te helpen bij het censureren van degenen die kritiek hebben op de Communistische Partij”, meent de Chinese schrijver Murong Xuecun.

Er is ook altijd nog de mogelijkheid dat Musk doorheeft dat Tesla de Chinese markt in de nabije toekomst toch onvermijdelijk zal verliezen en zich daarom weinig zal aantrekken van de druk die Peking op hem zal zetten. Het zou in dat geval dan wel de eerste keer zijn dat een grote multinational de verleiding van de Chinese markt kan weerstaan.

(kg)