Strafrechtprofessor Joachim Meese: ‘Ik begrijp niet goed waarom de familie zegt dat de rechtbank niet over heel de doop kan oordelen’

Vorige week eindigde met een nieuw bommetje in het Reuzegom-proces. De advocaten van de familie van Sanda Dia gaan in beroep tegen een beslissing van de rechter, waaruit volgens hen blijkt dat ze enkel over de tweede dag van de doop kon oordelen.

Het Openbaar Ministerie schreef namelijk bij de zwaarste tenlasteleggingen enkel de datum van 5 december 2018. “Een discussie over wat er precies aan de rechtbank is voorgelegd, is niet uitzonderlijk”, zegt strafrechtprofessor Joachim Meese. “Maar eigenlijk begrijp ik niet goed waarom de familie zegt dat de rechtbank niet over heel de doop kan oordelen. Bij de tenlastelegging ‘onterende behandeling’ staan de dagen vóór 5 december ook vermeld. Dus alles wat de avond voordien is gebeurd (toen Dia een liter gin moest drinken en zoveel pinten dat hij erbij neerviel, YV), zit wel in het debat voor de rechtbank.”

Toch vroeg de rechter het Openbaar Ministerie om de vordering uit te breiden, omdat feiten van de eerste dag er volgens haar nu buiten vielen.

Meese: “Daar heb ik het een beetje moeilijk mee. De rechtbank moet geen oordeel vellen over wat het Openbaar Ministerie voorlegt, want dat valt onder de verantwoordelijkheid van de procureur. Als de rechter vraagt aan het Openbaar Ministerie om meer te gaan vervolgen dan wat er in de vordering staat, dan is er mogelijk een probleem met de onpartijdigheid.”

Het Openbaar Ministerie antwoordde in een nota dat ze de datum nog kon veranderen. Klopt dat?

“Dat is niet eenvoudig. Het kan bijvoorbeeld als er ergens een simpele vergissing is gebeurd. Ik geef nu een hypothetisch voorbeeld. Stel dat de procureur schreef dat een diefstal op 12 januari plaatsvond terwijl het eigenlijk 13 januari was, dan kan de rechter dat makkelijk corrigeren. Maar een rechter mag een datum niet op zo’n manier aanpassen dat hij ineens over andere feiten kan oordelen.”

5 december was de dag waarop Sanda Dia de visolie moest drinken. Omdat het hoge zoutgehalte in zijn lichaam de doodsoorzaak was, heeft het Openbaar Ministerie die datum opgegeven.

“Klopt, daardoor ligt de de datum over het ‘toedienen van giftige stoffen’ dus op 5 december. De rechter wil dat herkwalificeren naar ‘slagen en verwondingen’. Maar dan zie ik met de datum nog steeds geen probleem, omdat de rechtbank zich voor de tenlastelegging over ‘onterende behandeling’ dus wel kan uitspreken over wat er in de dagen voordien is gebeurd.”

Hoe moet het nu verder?

“Ik verwacht dat het Openbaar Ministerie ook hoger beroep aantekent tegen deze beslissing van de rechtbank. Volgens de procureur kon de rechter dus wel oordelen over de feiten van de eerste dag.” 

Wat als de procureur dat niet doet?

“Dan wordt het echt heel complex. Het hof van beroep oordeelt dan enkel over de zaak voor wat de ‘burgerlijke vordering’ betreft, dus de schadevergoeding voor de nabestaanden. De beslissing van het hof van beroep zou dan geen effect hebben op de strafvordering van het Openbaar Ministerie.”

Hoeveel tijd zijn we nu kwijt?

“Dit is geen zaak zoals een andere, dus het hof van beroep in Antwerpen zal er vaart achter zetten. Maar we spreken toch over een aantal maanden. Het is nu maar de vraag wat het hof vervolgens met de zaak doet. Er bestaat namelijk zoiets als ‘evocatie’. Als het hof vaststelt dat de beslissing van de rechter fout was, kan het de zaak uit handen nemen van de rechtbank in eerste aanleg. Als dat gebeurt, doet het hof van beroep uitspraak over de volledige zaak. Het zou zo zelfs sneller gaan, want dan is er nadien geen mogelijkheid meer om hoger beroep aan te tekenen.”

Het kan dan enkel nog naar cassatie.

“Ja, cassatie kan het arrest van het hof van beroep nog vernietigen als er ergens een fout is geweest in de procedure. Maar dat kan ook als je eerst volledig door eerste aanleg gaat. Globaal genomen kan het proces na evocatie sneller afgehandeld zijn.”