Direct naar artikelinhoud
InterviewSarah Van Pelt

De psycholoog van ‘De mol’ en ‘Blind Gekocht’: ‘Aandacht is voor veel mensen verslavend. Gezien worden geeft een goed gevoel’

Sarah Van Pelt / Caroline en Filip uit 'Blind Gekocht'.Beeld DM

Nu het aantal programma’s waarin gewone burgers het scherm betreden niet meer te overzien is, heeft de psychologie er een taak bij: waken over het welzijn van tv-kandidaten. Psychologe Sarah Van Pelt (42) heeft zich erin gespecialiseerd: ze begeleidt de deelnemers van programma’s als Blind gekocht en De mol en staat ex-mol Philippe nog steeds bij. Voor Junior op zoek naar de liefde bereidde ze de kandidates voor op hun tv-verschijning én helpt ze begeerde vrijgezel Junior Planckaert met twijfels als: ‘Is liefde op het eerste gezicht niet gewoon pure lust?’ 

Sarah Van Pelt, die samen met collega-mediapsycholoog Joris Bruyninckx Psychoproductions runt, ontvangt ons in haar knusse praktijk. Daar bekommert ze zich vooral om mensen met relatieproblemen, ‘omdat ik wat dat betreft een ervaringsdeskundige ben’. Om dezelfde reden werkte ze tot voor kort in gevangenissen, waar ze verslaafden hielp zich voor te bereiden op de terugkeer naar de samenleving: haar levensgezel was lang alcoholverslaafd, dus ook die problematiek kent ze van dichtbij. Van Pelt gelooft dat je mensen beter kunt helpen als je je eigen ervaringen kunt laten meespreken.

Sarah Van Pelt: “Veel therapeuten gebruiken één methodiek: óf psychoanalyse, óf cognitieve gedragstherapie. Ik vind het vooral belangrijk om een echte band aan te gaan met mijn cliënten. Om aan te voelen: wat zou er bij jou het beste werken? Soms kies ik ervoor om met iemand in een natuurreservaat te gaan wandelen en daar aan therapie te doen, als zo’n persoon bijvoorbeeld extreem rationeel is en het gevoel heeft dat ik hem tart met te veel geanalyseer.”

Is televisiewerk even bevredigend als je werk in je praktijk of in de gevangenis?

Van Pelt: “Televisiewerk is uiteraard minder levensnoodzakelijk, maar wel iets meer rock-’n-roll. Ik ben nogal een meevoeler en dan is het af en toe fijn om mensen bij te staan in problemen die iets minder onder je vel kruipen.”

Wat voor soort mensen zijn het die zo graag op televisie willen komen?

“Dat is anders bij elk programma. Aan De mol doen bijvoorbeeld mensen mee die vooral uitgedaagd willen worden.”

Dan kun je ook in je eentje de Himalaya gaan beklimmen.

“Dat is waar, maar aan De mol hangt ook prestige vast, en iedereen wil uiteindelijk graag gezien worden. Alleen verkijken mensen zich vaak op het effect van hun verschijning op het scherm, zeker sinds de opgang van sociale media. Het belangrijkste punt waarop wij mensen screenen, is: beseffen ze waaraan ze beginnen? De kijkcijfers van ‘De mol’ zijn enorm en de druk dus ook. Iedereen heeft het gezien, meningen worden over je uitgestort. Daarom raad ik kandidaten aan van de sociale media weg te blijven – vrienden en ouders zullen hun toch screenshots onder de neus duwen: ‘Kijk eens wat ze van je vinden!’

“Daar komt nog bij dat iedereen de beste mol ooit wil zijn. Dat zorgt ook voor veel druk: niemand wil onderdoen voor de vorige mol. De mol is bijna iets episch geworden. Nu, bij Bake Off Vlaanderen zie ik het ook. Jij denkt misschien: die mensen staan daar maar een beetje taarten te bakken. Maar voor die deelnemers is dat het summum, hun grote droom. Daar zie ik hetzelfde gebeuren als bij De mol, dat mensen in zo’n hyperfocus terechtkomen dat ze niet meer kunnen uitzoomen en dingen relativeren.

“De druk is enorm. Als iedereen kijkt, mag je zeker niet opgeven. Eén van mijn belangrijkste taken is kandidaten helpen uitzoomen. Bij screenings raad ik mensen die kritiek snel persoonlijk nemen altijd aan: dit doe je beter niet.”

Maar van Philippe, de eerste mol die uit het spel stapte, dachten jullie dat hij wél over genoeg zelfrelativering beschikte.

“Ja. Hij was een erg sterke mol, maar de manier waarop hij in extreme situaties met druk omgaat, was een probleem. Zijn copingmechanisme was: alles even met iemand bespreken. ‘Heb ik dit goed gedaan? Wat vond jij ervan?’ We hebben elkaar nog geregeld gezien voor opvolgsessies en dan merkte ik meteen dat hij rustig wordt als hij dingen even kan aftoetsen. Maar dat is nu precies wat je als mol niet kunt. Het is één van de lessen die Philippe door deel te nemen heeft geleerd, denk ik: dat het voor hem belangrijk is een plek te hebben om over zijn twijfels te kunnen spreken.”

De beslissing om te stoppen hebben de programmamakers samen met jou en hem genomen.

“Ja, we hebben samen met Philippe eerlijk proberen te bespreken: ‘Is het nog oké? Kun je nog genoeg uitzoomen en rustig worden?’ Maar toen hij betrapt was op babbelen in zijn slaap, lag hij nachtenlang wakker. Die vermoeidheid was killing. Je wordt er emotioneel van en gaat sneller over je grenzen. Uiteindelijk hebben we de knoop doorgehakt.”

Wat boeiend is, is dat Philippes opgave op veel applaus is onthaald. Zou het een teken van de tijd zijn? Hebben mensen genoeg van al het gehamer op het belang van succes en het taboe op falen? Zijn ze blij dat zelfs programmamakers nu meer waarde hechten aan iemands mentale welzijn?

“Ik hoop het van harte. Het is in ieder geval een belangrijke boodschap. Ik geloof heel erg in de kracht van je kwetsbaar durven op te stellen. Wat Philippe heeft gedaan, heeft niks te maken met falen. Hij heeft iets geleerd over zichzelf en beseft nu veel beter wat wel en niet goed voor hem is. Hij heeft feedback gekregen van Het Leven.”

Nog even over het soort mensen dat in beeld wil. Er zijn er toch ook die gewoon verlangen naar bekendheid.

“Dat is zeker zo. Maar Joris en ik kiezen zorgvuldig aan welke programma’s we  willen meewerken. Zodra we voelen: hier gaat het over gezien worden en scoren ten koste van de deelnemers, dan passen we.”

Een programma als Komen eten was ooit leuk, maar ging ten onder toen men met freaky deelnemers meer kijkers probeerde te lokken. Blind gekocht lijkt met het miljonairskoppel Caroline en Filip dezelfde kant op te gaan.

“Geld triggert kijkers en reacties, dat is waar. En we hadden ook wel verwacht dat het koppel iets teweeg zou brengen, maar ik heb Caroline en Filip zelf gescreend, en naar mijn gevoel was het nooit de bedoeling van de makers om hen te kijk te zetten.”

Filip en Caroline in ‘Blind gekocht’.Beeld Play4

Oei, ik wist niet dat jij hen ook gescreend had.

No problem. (lacht) Het probleem is dat mensen verborgen triggers hebben. Iedereen heeft een rugzak: wat daarin zit, zie je niet meteen. Als iemand dan in een benarde situatie terechtkomt, gaat die rugzak soms open. De impulsieve reactie van Caroline was er één uit paniek, maar na het programma werd ze op sociale media arrogant en ondankbaar genoemd. Jammer, want dat is zeker niet het volledige plaatje.”

Raad je makers soms aan om zulke momenten uit het programma te knippen?

“Bij de montage word ik niet betrokken. Ik heb het koppel tijdens de storm op de sociale media wel weer helpen uitzoomen en doen beseffen: over twee weken is dit oud nieuws, en over een maand is iedereen het vergeten.”

Sarah Van Pelt en Junior Planckaert in 'Junior op zoek naar de liefde’.Beeld VRT

Louter lust

Je helpt Junior Planckaert bij zijn faalangst op liefdesvlak. Hij plooit zich te veel in relaties, zegt hij. Ik vond dat heel verfrissend. Het zijn meestal vrouwen die je dat hoort zeggen.

“Mannen plooien óók, hoor, ze doen dat alleen op hun manier. Junior wil heel graag iemand gelukkig maken. Daarop ligt vaak de nadruk in relaties. We willen óf de ander gelukkig maken, óf we verwachten dat de ander ons gelukkig maakt. Mannen willen, nu ze niet meer degenen zijn die het geld in het laatje brengen, meer en meer ‘de man die de ander gelukkig maakt’ zijn, en willen zichzelf daarin niet zien falen. Ik denk dat het echt niet evident is om in deze tijden een man te zijn. Hij moet er nog altijd echt stáán, maar moet nu ook zonder woorden begrijpen wat zijn partner nodig heeft. En als hen dat onzeker of bang maakt, mogen ze dat niet altijd tonen. Mannen vinden het nog steeds zo moeilijk om kwetsbaar te zijn.

“Kwaad mogen ze worden. Maar bang of verdrietig? O, neen! Bij vrouwen is het net andersom. Zij mogen hun verdriet wel tonen, maar als ze kwaad worden, zijn ze een bitch. Die stereotypen zitten er nog diep in.”

Junior stelt je ook een pertinente vraag: ‘Moet ik liefde op het eerste gezicht wel vertrouwen? Is dat niet gewoon lust?’

“Hij heeft gelijk. Maar die aantrekking is wel dé reden waarom iemand een stap durft te zetten, wat er daarna voor zorgt dat je aan elkaar blijft haken.”

Jij gelooft dus ook meer in het belang van aantrekking dan in algoritmes die een match kunnen voorspellen?

“Inderdaad, ik geloof niet erg in koppelen op wiskundige wijze. Voor mij is het belangrijkste dat je jezelf en je partner zodanig leert vertrouwen dat je samen kunt groeien, zonder de ander vanuit je eigen angsten in te perken. Iedereen heeft kwetsuren, en die maken dat je soms op de rem gaat staan, wegloopt of je partner begint te claimen. Dat zijn dingen die je onder ogen moet zien en waarnaar je moet leren handelen.”

Waarom wordt Junior aangetrokken door vrouwen die hun mannetje kunnen staan?

“Hij zal het gevoel hebben dat hij zich bij zo iemand minder in bochten moet wringen om haar gelukkig te maken, en dat zijn neiging om zich te plooien bij zo iemand minder getriggerd wordt.

“Mensen zoeken in een ander vaak een stuk dat ze in zichzelf niet vinden. Je valt bijvoorbeeld voor iemand die goed is in zijn eigen zin doen, terwijl jij je nogal snel aanpast. En je denkt: wauw, die is avontuurlijk! Terwijl jij meer een huismus bent. Maar vaak zijn het de eigenschappen die je in eerste instantie zo aantrekken waaraan je je op den duur begint te ergeren: ‘Wat!? Ga je nu alweer weg! En ik dan?’ Zo komen mensen vaak in de ene na de andere relatie terecht, waarin ze steeds op hetzelfde probleem stuiten.

“Je kunt het ook anders zien: je omringt je altijd met mensen die je op dat moment iets te leren hebben, die je confronteren met vragen die je dichter bij jezelf kunnen brengen: moet ik zelf misschien meer op mijn strepen staan? Moet ik zelf iets meer het avontuur opzoeken?”

Je bedoelt dat je de stukken in jezelf ontwikkelt waar je anderen dacht voor nodig te hebben. En als je die niet meer nodig hebt, is de liefde dan over?

“Daar haal je iets belangrijks aan: iemand ‘nodig hebben’, een tekort bij jezelf opvullen, wordt vaak verward met liefde. Dat is verraderlijk. Je kunt zo’n soort relatie vergelijken met een verslaving.”

Leg uit.

“Toen ik mijn partner ontmoette, was hij net zijn alcoholverslaving de baas. ‘Ik kan de drank laten staan,’ zei hij, en dat was waar. Maar hij deed dit bij mij (maakt knijpbeweging). Hij verstikte me. Ik moest zijn fix zijn. In het begin vond ik het tof dat ik zijn redder was en dat hij me zo nodig had. Maar dat blijft niet werken. We zijn nog steeds samen, maar daarvoor hebben we wel naar een ander evenwicht moeten zoeken: hoe kunnen we allebei gezond in deze relatie staan, zonder van elkaar te verwachten dat de ander ons gelukkig maakt? Dán kan een relatie boeiend worden.

“Veel mensen willen samensmelten, samen oud worden, samen in dezelfde jogging lopen – bij wijze van spreken. Mooi hoor, maar ik weet niet of het blijft werken. Als je in een relatie zodanig vasthoudt aan elkaar, schuilt daar vaak veel angst onder. Je beperkt de ander zijn bewegingsruimte om toch maar geen risico’s te lopen, maar als de werkelijkheid dan binnendringt en één van de twee verliefd wordt op een ander, is er totale paniek. Op zulke momenten komen koppels bij mij. Er moet vertrouwen zijn in een relatie om de ander vrij te laten. Het is eng, natuurlijk, zien hoe een partner die jou eerst nodig had plots zelf dingen durft. Dat triggert verlatingsangst en onzekerheid. Maar als je – al dan niet met hulp – dicht bij jezelf blijft, zul je niet uit je evenwicht worden gebracht. Zelfs als je partner zotte streken uithaalt: omdat er, als het goed is, altijd nog de liefde is.”

Maar als je elkaar niet meer ‘nodig hebt’, is er niet veel meer dat je bindt?

“Ja, maar dan is dat tenminste eerlijk. Ik ben een grote fan van rauwe eerlijkheid: ik wil wéten hoe het zit. Dan krijg ik tenminste de kans er iets mee te doen. Zelfs al is dat verdriet voelen en in een put belanden, of mezelf voor mijn kop slaan omdat ik iemand heb laten gaan.”

Sarah Van Pelt en Stephanie Planckaert in 'Junior op zoek naar de liefde’.Beeld VRT

Daten met tien

Omdat zijn familieleden nog steeds gelukkig zijn met hun eerste lief, gelooft Junior heel erg in het romantische ideaal van de eeuwige liefde.

“Heel veel mensen geloven daarin. En net als Junior hebben ze dan, als het bij hen niet lukt, heel erg het gevoel dat ze gefaald hebben. Ik vind het ook mooi, hoor, elkaar eeuwige trouw beloven. Maar vaak komt het in de praktijk neer op elkaar vastzetten en elkaar daardoor beletten te groeien.”

Jij hebt de vrouwelijke vrijgezellen gescreend. Aan welke voorwaarden moesten ze voldoen?

“Ik heb geen screening gedaan om een partner te vinden voor Junior: ik ben geen matchmaker. Wat ik wél doe, is Junior begeleiden, en nagaan: ‘Wat doet daten met hem? Waarvoor is hij bang? Wat geeft hem energie?’ De meisjes screende ik, zoals ik altijd doe bij tv-kandidaten, om te zien of ze snapten waaraan ze begonnen.”

Waarom willen ze zo graag in beeld komen?

“De kandidates hadden niet de drang om zich in beeld te profileren. Ze willen een relatie, en de camera’s zijn voor hen eerder een noodzakelijk kwaad. Al wil natuurlijk iedereen die op tv komt uiteindelijk het beste van zichzelf laten zien. Zeker op die leeftijd, waarop je misschien nog niet weet wie je bent en veel belang hecht aan hoe anderen je zien.”

Is voor de camera daten een ideale manier om aan een relatie te beginnen?

“Het is misschien een beetje een rare situatie. Je gaat als vrouw ook meestal niet daten samen met nog negen andere vrouwen. Dat was voor die dames ook moeilijk. Aan de ene kant zijn ze hard beginnen samenklitten, maar aan de andere kant wilden ze eruitspringen en door Junior gezien worden. Voor de ene vrouw is zo moeten concurreren al bedreigender dan voor de andere. Dat zijn dingen waarop ik hen heb proberen voor te bereiden.”

Sarah Van Pelt.Beeld Carmen De Vos

Tol van de roem

In Junior op zoek naar de liefde kom jij voor het eerst zelf in beeld. Ben je klaar voor de roem en de reacties op sociale media?

“Ik ben wel een beetje zenuwachtig. Misschien zal dit programma dingen in beweging zetten en me kansen bieden om weer iets nieuws te proberen.”

Ik zag dat je ook al eens tot Druivenambassadrice bent gekroond. Hou je van de spotlights?

“Uiteraard is het leuk om gezien te worden en fijne reacties te krijgen van het publiek. Maar ik begeef me wel wat uit mijn comfortzone. Daarna wil ik snel weer achter de schermen verdwijnen en op mezelf terugplooien om tot rust te komen.”

Hoe verslavend is roem, volgens jou?

“Aandacht is voor veel mensen verslavend. Gezien worden geeft een goed gevoel. Dat is niet zo vreemd: iedereen heeft een zekere nood aan erkenning.”

Jullie hebben ook de kandidaten van K2 zoekt K3 begeleid. Jullie hebben Julia gewaarschuwd voor de valkuilen van de roem.

“Applaus is zalig: het voedt je zelfbeeld. Zeker als je muziek maakt over je eigen zielenroerselen en merkt dat je daar anderen mee raakt. Dat zal zeker een gevoel van zingeving geven, maar er moet meer zijn. Daarom is begeleiding noodzakelijk, zeker als je zoals Julia pijlsnel beroemd wordt. Je bent dan opeens non-stop bezig met jezelf, je smult van het applaus, maar ooit zullen er barsten in het verhaal komen.”

Veel mensen die opeens erg bekend zijn geworden, moeten op een bepaald moment even afstand nemen en op zoek gaan naar zingeving, zei je collega Joris.

“Sommige mensen die de spotlights zoeken, hebben een niet te stillen nood aan bevestiging. Ze zijn vanwege hun geschiedenis een emmer die gevuld moet worden, maar die geen bodem lijkt te hebben. Ook het applaus vult die emmer uiteindelijk niet. Die publieke liefde lijkt hun te geven wat ze zoeken, maar ze volstaat niet. Het voelt niet authentiek, het is geen échte connectie met mensen bij wie ze helemaal zichzelf kunnen zijn. Terwijl dat is wat ze eigenlijk zoeken. Je vasthouden aan het applaus staat zo’n connectie in de weg en verhindert je ook jezelf te leren kennen. Vooral als je je vanwege je succes ook nog eens verheven gaat voelen. Je geluk in het applaus zoeken is een beetje hetzelfde als van een ander verwachten dat die je gelukkig maakt. Het werkt niet.”

Wat mag je eigenlijk wél verwachten van een relatie?

“Dat is voor iedereen anders. Je moet durven kijken naar wat jíj in een relatie zoekt en waarom.”

Je zegt op je site dat men bij jou ook terechtkan om na te denken over onconventionele relatievormen.

“Ja. Ik zie hier veel mensen die een conventionele relatie hebben, maar voelen dat dat voor hen eigenlijk niet werkt. Ze hebben een fijne relatie, maar worden plots verliefd op een ander. ‘Wat doe ik daarmee?’ vragen ze dan.”

En dan zeg jij?

“Ik zal altijd adviseren: probeer zo eerlijk mogelijk te zijn met jezelf. En ga na: wat vind ik bij die ander? Is er misschien een constructie mogelijk, al dan niet tijdelijk, waarin ik dat kan uitzoeken? Zo kom je in situaties terecht waarin er voor jou iets te leren valt. Het kan mooi zijn als je elkaar dat laat uitzoeken. Je kunt een relatie niet een leven lang hetzelfde houden. Dingen veranderen áltijd. Wat wel kan, is altijd liefdevol naar elkaar blijven kijken en, als het moet, liefdevol afscheid nemen. Weet je, dat vind ik mooi om te zeggen: ‘Ik zie je graag, een liefde lang.’”

Junior op zoek naar de liefde, dinsdag om 20.40 uur op Eén. De mol, zondag om 19.55 uur op Play4.

© Humo