CHECK - Ja, zonnecrème is nuttig, maar studies over huidkankerpreventie zijn eerder verdeeld 

De stad Hasselt kondigde enkele weken geleden aan dat het opnieuw drie verdeelpalen met zonnecrème zal aanbieden. De Limburgse provinciehoofdstad doet dat naar eigen zeggen omdat het de mensen bewust wil maken van de schadelijke effecten van te veel uv-straling en het voorkomen van melanoom, een vorm van huidkanker.

Naast bemoedigende reacties en een debat over de vraag of zonnecrèmeverdeling wel tot het takenpakket van een lokale overheid behoort, stelden ook verschillende mensen de positieve effecten van zonnecrème in vraag. Arts en epidemioloog Luc Bonneux, bekend van het Wintermanifest, spreekt bijvoorbeeld over een "mercantiele lobby" (mercantiel betekent "commercieel", red.) wanneer het over zonnecrème gaat. Volgens hem is er geen aantoonbaar bewijs dat crème huidkanker zou helpen voorkomen, en gaat het om een "valse geruststelling". 

Een gearchiveerde versie van onderstaand bericht vind je hier terug.

In een uitzending van het Vier-programma "Viva la feta" zei de Nederlandse mediafiguur Martien Meiland onlangs dan weer dat hij zelf nooit smeert omdat dat "allemaal commercie" is.  

Ook onafhankelijk volksvertegenwoordiger in de Kamer Dries Van Langenhove laat van zich horen. Op Facebook schrijft hij dat de overheid mensen bang maakt voor zonlicht terwijl we ondertussen al met een gebrek aan vitamine D kampen.

In andere gevallen wordt zonnecréme zelfs gelinkt aan het veroorzaken van huidkanker. 

Maar in hoeverre kloppen al die beweringen en is de afkeer van zonnecrème terecht? "Er heerst onder wetenschappers een wereldwijde consensus dat zonnecrèmes werken bij het voorkomen van verbranding en verschillende types huidkanker", zegt uv-experte van de Stichting tegen Kanker Brigitte Boonen. uv is een afkorting voor ultraviolet, dat is een elektromagnetische straling die de zon afgeeft.

Boonen legt uit hoe de meeste zonnecrèmes bestaan uit een mix van chemische uv-filters of mineralen die ook ultraviolet licht blokkeren. "Die laatste categorie is eigenlijk de beste omdat die het zonlicht niet absorbeert en niet in de huid dringt", zegt ze. "Het nadeel is dat die over het algemeen iets moeilijker smeerbaar is en een witte, goed zichtbare film op de huid achterlaat. Niet veel mensen kiezen daarom voor een crème op basis van mineralen."

Een minerale zonnecrème herken je wanneer zinkoxide en titaniumoxide op de ingrediëntenlijst staan. 

Wil dat zeggen dat de andere crèmes mogelijk niet werken en door chemische toevoegingen schadelijk zijn? Vorige zomer haalde Johnson & Johnson nog enkele van haar zonnecrèmes uit de handel, omdat er sporen van benzeen, een stof die onder andere ook terug te vinden is in sigaretten en brandstof, in werden teruggevonden. Het ging wellicht om een productiefout in de fabriek, benzeen is namelijk geen vast onderdeel van zonnecrèmes. 

Bovendien werden de sporen voornamelijk teruggevonden in spuitbussen die zogenoemde aerosolen verspreiden. Over de veiligheid van aerosolcrème, zeker bij kinderen, is nog niet voldoende onderzoek, zo bevestigt Boonen. Bovendien toont ander onderzoek aan dat minstens één minuut sprayen noodzakelijk is om voldoende bescherming te krijgen, iets wat veel mensen niet doen. 

Twee controversiële stoffen die wél in de meeste, smeerbare zonnecrèmes zitten, zijn de chemische uv-blokkers oxybenzone en octinoxaat. De Amerikaanse staat Hawaï verbood vier jaar geleden crèmes met deze stoffen in, omdat ze bij afwassing in de zee mogelijk schadelijk kunnen zijn voor de kostbare koraalriffen. 

Een recente studie in het medische tijdschrift JAMA toont ook aan dat deze stoffen na het insmeren wellicht dieper in de huid doordringen, maar een rapport van de Europese Commissie stelt dan weer dat er onvoldoende data zijn om aan te tonen dat dat voor mensen schadelijk is. Oxybenzone is op Europees niveau ook toegestaan in de productie van cosmetica. 

Dat is ook de conclusie van de Amerikaanse Food and Drug Administration die zegt dat producten die onder de drempelwaarde van 0,5 nanogram per milliliter crème zitten, voor minder dan 1 op de 100.000 mensen schadelijk kan zijn. Hetzelfde geldt voor nanodeeltjes zinkoxide die in verschillende crèmes werden teruggevonden. Het is nog niet geweten welke effecten langdurig gebruik heeft, maar ook hier oordeelde de Europese Commissie dat smeren voorlopig veiliger is dan niet smeren. Zonnecrème wordt in België ook aan een strenge controle van de FOD Volksgezondheid onderworpen. 

Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog de debatten rond het afblokken van vitamine D en het al dan niet voorkomen van huidkanker. "uv-straling zorgt altijd voor minimale beschadiging van de huidcellen", stelt Boonen. "Maar gelukkig herstelt ons lichaam dat vrij snel zolang de schade beperkt is. Wanneer we echter langer onbeschermd in de zon gaan lopen, kan onze huid zich niet zo snel herstellen en kunnen beschadigde cellen muteren tot een tumor." 

"Zonnecrème is daarin niet zaligmakend, we kunnen kanker nooit uitsluiten, maar het helpt het beschadigingsproces wel te vertragen", zegt Boonen. Naar schatting één op de vijf Belgen zal voor zijn 75 jaar een vorm van huidkanker ontwikkelen. Bijna veertig procent van alle kankers zijn huidkanker.  Maar is zonnecrème dan een van de oplossingen om dat te voorkomen?

Het antwoord daarop is niet eenduidig. Eerst en vooral, zo zeggen de dermatologen die VRT NWS sprak, moet zonnecrème naast andere maatregelen zoals beschermende kledij en schaduw staan. Daarnaast stelt een bundeling van meerdere studies naar de effectiviteit van zonnecrèmes dat er maar een zwakke samenhang is tussen het smeren van crème en melanoom. 

Maar een Canadese studie stelt die claim dan weer bij. Zo zou de eerdere studiebundeling verschillende gebreken vertonen zoals een eenzijdige focus op uvB-blokkers (uvB-stralen zijn vooral verantwoordelijk voor verbranding, uvA-stralen voor huidveroudering) terwijl moderne zonnecrèmes ook tegen uvA-stralen werken. "De kwaliteit van de filters is sterk geëvolueerd waardoor smeren eerder voordelig zal zijn", zegt Isabelle Hoorens (UGent), doctor in de dermatologie. 

Een studie die in 2017 in Australië werd uitgevoerd toont aan dat het aantal huidkankers tegen 2031 met tien procent kan dalen wanneer het aantal mensen dat zich dagelijks insmeert jaarlijks met vijf procent zou stijgen. Wanneer de volledige Australische bevolking (om en bij de 25 miljoen mensen) zich regelmatig zou insmeren zou het aantal huidkankergevallen zelfs met 34 procent kunnen dalen. 

Toch is een duidelijke één-op-éénrelatie aantonen moeilijk. In de ontwikkeling van huidkanker spelen verschillende individuele factoren mee zoals iemands persoonlijke huidtype of een genetische aanleg voor melanoom. Volgens Hoorens kan er in de studies ook vertekening optreden doordat mensen die zonnecrème smeren doorgaans meer tijd in de zon doorbrengen en zij dus langer worden blootgesteld aan uv-straling. 

Tot slot wil Brigitte Boonen nog enkele mythes over vitamine D doorprikken. Volgens haar zijn de effecten op de algemene gezondheid daarvan niet bewezen, ook al draagt Vitamine D bij tot het het gezond houden van botten, tanden en spierweefsels. Diezelfde info horen we bijvoorbeeld ook bij Hoorens. "Het is trouwens niet waar dat je met zonnecrème geen vitamine D kan aanmaken. Er zijn verschillende nieuwe producten op de markt die zowel bescherming bieden als de aanmaak van vitamine D laten doorgaan", zegt Boonen. Deze studie bevestigt dat ook. 

Binnenkort zal de Vlaamse overheid ook een informatiecampagne rond de opname en effecten van vitamine D opstarten.