Waarom de fusie tussen Mechelen en Boortmeerbeek een flop werd

“Er doen hardnekkige geruchten de ronde over fusieplannen tussen de stad Mechelen en de gemeente Boortmeerbeek.” Zo staat het op zaterdag 16 april, de dag voor Pasen, in Gazet van Antwerpen. 

Wat blijkt: de krant heeft lucht gekregen van een mogelijke fusie via Michel Baert, een vertrouwd gezicht in het Vlaams-Brabantse Boortmeerbeek. Baert was achttien jaar burgemeester, maar werd eind vorig jaar uit de lokale Open Vld-fractie gegooid voor onoverbrugbare meningsverschillen.

De geruchten over de fusie kloppen. Het perslek zorgt voor zenuwachtigheid bij de liberale burgemeester van Boortmeerbeek, Karin Derua. Achter de schermen wordt al enige tijd gewerkt aan een huwelijk tussen Boortmeerbeek en het Mechelen van Vlaams minister Bart Somers - ook een Open Vld’er. Maar het was niet de bedoeling dat die plannen al naar buiten zouden komen.

Nu de geest uit de fles is, moet er vaart gemaakt worden. Somers en Derua beseffen dat ze na het paasweekend met een verklaring moeten komen. Klein probleem: Derua’s eigen schepenen weten niet eens hoe ver de gesprekken al gevorderd zijn. Zij vernamen zaterdag zelf via de pers dat een en ander op til was. Op paasmaandag wordt nog snel een vergadering belegd om het akkoord af te toetsen bij de rest van het stadsbestuur. 

“We hoorden de geruchten natuurlijk al langer, maar pas die zondag kregen we bericht dat we de volgende avond in Mechelen moesten zijn. Om over een fusie te praten, dachten wij. Maar niks bleek minder waar: er werd daar een persbericht onder onze neus geschoven, we mochten enkel nog over de punten en komma’s praten”, zegt Denis Bosny, tweede schepen van Boortmeerbeek, en op dat moment nog partijgenoot van Derua. Intussen heeft hij de partij verlaten, uit onvrede met de gang van zaken.

“We zijn in snelheid gepakt. Somers en Derua hebben iedereen voor een voldongen feit gezet”, zegt ook Hans Crol, de enige N-VA-schepen van Boortmeerbeek. “In september al zei Michel Baert in de gemeenteraad dat er plannen werden gesmeed voor een fusie. Wij onnozelaars hebben dat toen weggelachen. Derua heeft ons gewoon voor schut gezet.”

Boortmeerbeek wordt dan wel bestuurd door een coalitie van Open Vld en N-VA, maar de facto zijn het de liberalen die de plak zwaaien. Zij hebben 11 van de 23 zetels in de gemeenteraad, en kunnen dus met eender welke andere partij een meerderheid vormen.

Crol: “Er is mij duidelijk gemaakt: je kan best niet te veel kritische vragen stellen over die fusie, of je riskeert je plaats in de coalitie. Dat is mij zo gezegd door mevrouw Derua, u mag dat zo noteren.” Volgens Crol dreigde de burgemeester om N-VA uit de coalitie te gooien, en te vervangen door Groen - naar het model van de Mechelse coalitie. 

Oud-burgemeester Baert ziet in de achterkamerpolitiek van de fusiegesprekken een van de redenen waarom de plannen zo snel weer ingetrokken moesten worden. Volgens Baert stonden de gesprekken tussen Mechelen en Boortmeerbeek bol van het politiek gesjacher, liberalen onder elkaar. 

Somers zou de Boortmeerbeekse afdeling beloftes hebben gedaan over schepenambten na de volgende verkiezingen. Waarna in de Mechelse Open Vld-afdeling ongerustheid ontstond. Enkele politici vreesden volgens Baert dat zij daardoor naast een nieuw mandaat als schepen zouden grijpen. Saillant detail: het was Baert die de fusieplannen naar buiten bracht, maar zelf was hij op de hoogte gebracht door een liberale schepen uit Mechelen.

Een bron die anoniem wenst te blijven, zegt dan weer dat van de geruchten over postjes niets klopt. “Dat soort verhalen krijg je nu eenmaal met dorpspolitiek.”

Olympische droom

Niet alleen de slechte communicatie van Derua doet het verzet groeien, maar ook die van Somers. Hij wordt gezien als de gladde aal uit de Wetstraat die even dacht de lokale dorpspolitici in snelheid te nemen om zijn droom van een toonaangevend groot-Mechelen te realiseren. Op een persconferentie stelt hij de fusie voor als was alles al beklonken. In al zijn gretigheid had Somers onderschat hoeveel weerstand die houding zou oproepen.

De plannen van Somers en Derua houden niet lang stand. Vrijwel meteen ontstaat een golf van protest. De Boortmeerbekenaars voelen er niets voor om hun landelijke gemeente te zien opgeslokt worden door de grote stad. Dat ze niet langer deel zouden uitmaken van de provincie Vlaams-Brabant, is er ook te veel aan. Boortmeerbeek en Mechelen delen bovendien zo goed als niets - geen afvalophaling, geen provinciale sportcompetities, niks. Een boze burger die Derua op Facebook vraagt waar de voordelen precies zitten, krijgt van de burgemeester het antwoord: “Mechelen heeft dezelfde karting als Boortmeerbeek.”

In geen tijd neemt het burgerprotest enorme proporties aan. Voor de gemeenteraad duiken zo’n 1.000 gegadigden op aan het gemeenteplein van Boortmeerbeek, dat nog geen 13.000 inwoners in totaal telt. Binnen in de zaal moeten de gemeenteraadsleden verschillende keren pauzeren omdat ze overstemd worden door het gejoel van buiten, waar de demonstranten de vergadering op een groot scherm volgen. Ongeziene taferelen voor Boortmeerbeek.

“Je moet het zeggen zoals het is: de oppositie heeft daar goed werk geleverd, en snel veel mensen gemobiliseerd. De burgers hadden het gevoel dat ze niets te zeggen hadden”, zegt N-VA-schepen Crol.

Somers beseft al snel dat de fusie op kapseizen staat. Enkele dagen na de aankondiging van de plannen houdt de Vlaamse regering haar wekelijkse ministerraad. Ze buigt zich onder meer over de omstreden benoeming van Joy Donné, de voormalige kabinetschef van Jan Jambon, als CEO van Flanders Investment and Trade. Maar een nerveuze Somers is vooral bezig met het partijhoofdkwartier plat te bellen over Boortmeerbeek. 

Dat Somers dit overkomt, mag niet echt verbazen. Al heel zijn politieke carrière heeft de liberaal de neiging om net iets sneller te lopen dan de Vlaming kan volgen. Het beste voorbeeld: zijn plan als Vlaams minister-president in 2003 om de Olympische Spelen naar Vlaanderen te halen. (Wat veel mensen vergeten zijn is dat hij die olympische droom serieus nam. Er werd een onderzoeksbureau aangeduid om de kostzn in kaart te brengen. Die werden op 4,1 miljard euro geschat. Somers opperde ook om een Vlaams staatsecretaris voor de Olympische Spelen aan te stellen.)

In de woorden van een partijgenoot: “Als Somers een trein ziet passeren, springt hij erop.” Toen hij in 2014 plots kanshebber leek om Vlaams minister te worden, keerde hij vervroegd terug van zijn gezinsvakantie in de VS. Om zeker op tijd te zijn voor de eedaflegging. Helaas: toenmalig voorzitter Gwendolyn Rutten koos voor Annemie Turtelboom als minister van Energie.

Ook als burgemeester is Somers ambitieus en gezond zelfverzekerd. Onder zijn leiding is Mechelen van een wat grauwe slaapstad veranderd in een kleine metropool langs de Dijle. Nu zou Somers die ‘kleine’ maar wat graag zien verdwijnen. Niet toevallig was hij een van de Vlaams Parlementsleden achter het voorstel om de provincie Antwerpen te herdopen tot Midden-Brabant in 2014. Toeval of niet: Mechelen zou zich dan kunnen opwerpen als de hoofdstad van Midden-Brabant. Het voorstel werd meteen de grond ingeboord.

Het huwelijk met Boortmeerbeek had van Mechelen de derde stad van Vlaanderen gemaakt, na Antwerpen en Gent, maar voor onder meer Leuven en Hasselt. 

Niet te koop

Een week na de persconferentie van Somers en Derua is echter duidelijk dat er een groot probleem is. De Boortmeerbeekse Open Vld is diep verdeeld over de kwestie, en scheurt in tweeën. Twee schepenen en de voorzitter van de gemeenteraad verlaten de partij. “Al die cinema, dat is niks voor mij. En het is al meer cinema geweest dan iets anders. Je moet wel serieus blijven”, zegt tweede schepen Denis Bosny, een van de vertrekkers.

De fusie gaat helemaal ten onder wanneer ook de andere partij in het gemeentebestuur, N-VA, zijn steun intrekt. Met dank aan Theo Francken, de sterke man van N-VA in Vlaams-Brabant. Hij kwam zich persoonlijk met de zaak moeien, en heeft zijn partijgenoten afgeraden mee te stappen in de fusie. “Dat Somers maar begrijpt dat Vlaams-Brabant niet te koop is”, zegt Francken in een reactie aan deze krant.

“Wij hebben dagelijks gepraat met Theo Francken”, zegt N-VA-schepen Crol. “Theo heeft ons uitgelegd dat Mechelen de financiële beloftes niet kon waarmaken, en dat het parlement zich eerst zou moeten uitspreken over de verhuis naar een andere provincie. Hij heeft mij letterlijk gezegd: je hebt je laten rollen door Somers.”

“Er was niet alleen het protest in Boortmeerbeek. De fusie is ook gekelderd door nationale partijpolitiek”, aldus Kristof Calvo (Groen), titelvoerend schepen in Mechelen. “N-VA is eigenlijk de nieuwe CVP, en Francken houdt niet van het groene, progressieve beleid van Mechelen.”

Francken is niet het enige zwaargewicht dat zich met de zaken komt moeien. Staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) zakt persoonlijk af naar Boortmeerbeek - hij vertrekt  daarvoor nota bene vroeger op een belangrijke debatavond. Mahdi komt er toelichting geven en steun betuigen aan de lokale CD&V-afdeling, die vanuit de oppositie flink gemobiliseerd heeft tegen de fusie. Dat een nationaal kopstuk daarvoor naar Boortmeerbeek komt, maakt indruk. Ook enkele Mechelse Open VLD’ers komen naar Mahdi luisteren. 

Iedereen beseft uiteindelijk: de fusie van Mechelen en Boortmeerbeek zal er niet komen. Er wordt nog een poging gedaan om de plannen te reanimeren met een referendum, maar dat idee wordt snel weer afgevoerd. Op 2 mei, zestien dagen na het artikel in Gazet van Antwerpen, wordt de fusie definitief afgeblazen.