Aangepaste maïssoorten en quinoa in plaats van suikerbiet? Zo kunnen landbouwers zich wapenen tegen de droogte

Het DNA van maïsplanten zodanig aanpassen dat ze beter groeien als het droog is. Het klinkt als sciencefiction, maar het is exact waar wetenschappers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), de Universiteit Gent en het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) in geslaagd zijn. 

Dat doen ze heel precies met de CRISPR-techniek, een relatief nieuwe techniek waarmee je snel en heel nauwkeurig in het DNA van organismen kan knippen en plakken. "Het grote voordeel tegenover de klassieke methode is dat je heel precies weet welke aanpassing je maakt", zegt Astrid Gadeyne van het VIB. 

"Je maakt ook slechts één aanpassing, zoals het spontaan in de natuur kan gebeuren. Het is een snelle methode die ons toelaat om veel meer te kunnen testen op korte tijd. En dat is hoognodig om de snelheid van de klimaatverandering te kunnen volgen."

De onderzoekers konden via CRISPR één bepaald gen van de maïsplant uitschakelen, waarvan ze weten dat het de plantgroei vertraagt bij langdurige droogte. Vandaag worden de eerste maïsplanten geplant op een proefveld in de buurt van Gent.

"De proeven in serres blijken alvast veelbelovend", zegt Gadeyne. "Nu gaan we onderzoeken of de planten het ook goed doen op het veld." De veldproeven zullen drie jaar in beslag nemen.

Landbouwers en wetenschappers zijn al langer op zoek naar manieren om planten beter bestand te maken tegen langdurige droogte. En dat hoeft niet altijd hoogtechnologisch te zijn. 

"Klassieke veredeling wordt nog altijd het vaakst gebruikt", zegt Greet Riebbels van het ILVO. "Je laat planten groeien en selecteert dan de planten die het best overleven tijdens droogte. Daar maak je dan nieuwe rassen mee. Alleen duurt dat lang, reken 10 tot 15 jaar om een nieuw ras te maken."

Zo kan het soms interessanter zijn om over te schakelen naar andere gewassen, die van nature uit beter bestand zijn tegen droogte en hitte. "Kikkererwten en quinoa bijvoorbeeld. Maar ook wijnbouw is meer en meer succesvol in Vlaanderen", zegt Riebbels 

"Een voorbeeld van iets dat het in de toekomst misschien minder goed zal doen, is suikerbiet. Het is een gewas dat veel water nodig heeft en de vraag naar suikerbiet neemt ook af. Landbouwers moeten zich dan de vraag stellen of het economisch nog rendabel is voor hen." 

Maar landbouwers kunnen de droogte ook bestrijden door slimmer om te springen met het regenwater en de bodem. "Er wordt nog altijd veel te veel regenwater verspild", zegt Riebbels. "Niet alleen in de landbouw, maar ook in andere sectoren."

Slimme drainage- en irrigatiesystemen moeten daar verandering in brengen. "Nu wordt het teveel aan regenwater afgevoerd naar beken, riolen en uiteindelijk de zee. Maar interessanter is om dat regenwater in spaarbekkens op te slaan, om het dan te kunnen gebruiken tijdens droge periodes."

En ook de bodemsamenstelling blijkt belangrijk. "Een bodem met voldoende organisch materiaal, door er bijvoorbeeld compost of stalmest over te strooien, heeft een veel betere sponsfunctie. Zo'n bodem neemt meer water op en houdt ook langer vast. Grond omploegen zorgt dan weer voor uitdroging."

"Het is niet het één of het ander, maar een combinatie van meerdere manieren om met droogte om te gaan. Genetisch onderzoek kan wel helpen. Als je weet welke functies welke genen hebben, dan moet je niet wachten tot een plant helemaal volgroeid is. Maar genetica is maar een klein aspect in de strijd tegen droogte", zegt Riebbels.