Langdurig zieke werknemers die weigeren vragenlijst in te vullen, verliezen 2,5 procent van hun uitkering

De regering kondigde in oktober vorig jaar al aan dat er werk gemaakt werd van de responsabilisering van de 500.000 langdurig zieken in ons land, maar ook van bedrijven, mutualiteiten en artsen.

De plannen maken deel uit van het voornemen van de regering om de werkzaamheidsgraad op te trekken tot 80 procent, benadrukte premier Alexander De Croo (Open Vld) deze ochtend op een persconferentie met Vandenbroucke. Hij verwees naar de vacatures voor bijvoorbeeld verpleegkundigen of leerkrachten die erg moeilijk ingevuld geraken. “Dat is niet alleen een economisch probleem, maar het wordt ook een maatschappelijk probleem. We gaan naar een systeem waarbij iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen.”

Concreet krijgen langdurig zieken na 10 weken afwezigheid een vragenlijst toegestuurd, waarin hen onder meer wordt gevraagd hoe hun gezondheidstoestand is, en of ze denken terug aan de slag te kunnen gaan. Op basis daarvan kan het ziekenfonds inschatten wie een traject kan opstarten bij een ‘Terug Naar Werk-coördinator’, een relatief nieuwe functie bij de ziekenfondsen die door een eerdere hervorming van Vandenbroucke werd ingevoerd. 

Die vragenlijsten worden nu al verstuurd, alleen komen daar vanaf volgend jaar sancties bij kijken in de vorm van een inhouding van de uitkering van 2,5 procent.

Dat gebeurt wel enkel na een cascade aan verwittigingen: wie de vragenlijst na 2 weken niet heeft teruggestuurd, krijgt hulp aangeboden met het invullen van de lijst. Een arts kan op dat moment ook een uitzondering maken om medische redenen. Als ook de aangeboden hulp geen zoden aan de dijk brengt, wordt de langdurig zieke uitgenodigd voor een medisch onderzoek, al zijn ook hier weer uitzonderingen mogelijk. Als twee uitnodigingen genegeerd worden, gaat de sanctie in, al stopt die meteen als de betrokkene contact opneemt om een nieuwe afspraak vast te leggen. Pas als hij of zij ook dan niet komt opdagen, krijgt de sanctie een meer definitief karakter.

Voor de duidelijkheid: enkel het invullen van de vragenlijst is verplicht. Opnieuw aan de slag gaan blijft een vrijwillige keuze.

Voor werkgevers wordt een gelijkaardig systeem met waarschuwingen voorzien. Bedrijven waar in de laatste vier kwartalen zeker drie werknemers zijn uitgevallen voor minstens twaalf maanden én waarbij het aantal langdurig zieken drie keer hoger ligt dan het gemiddelde in de privé en twee keer hoger dan het gemiddelde in de eigen sector, betalen per kwartaal een bijdrage van 0,635 procent op de lonen, wat neerkomt op 2,5 procent op jaarbasis. Bedrijven worden wel twee kwartalen op voorhand verwittigd dat ze de kritieke drempels dreigen te overschrijden. Dat “knipperlichtsysteem” gaat in vanaf dit najaar, zodat de eerste sancties in het tweede kwartaal van 2023 ingaan. 

Het mechanisme is enkel van toepassing op ondernemingen met gemiddeld 50 personeelsleden, en enkel de werknemers jonger dan 55 jaar met minstens 3 jaar anciënniteit worden in rekening genomen. Volgens simulaties voldoen op dit moment ongeveer 190 bedrijven aan alle voorwaarden om in aanmerking te komen voor een sanctie, wat zou neerkomen op een kwartaalbijdrage van 1,275 miljoen euro. 

In een later stadium volgen nog de modaliteiten voor de responsabilisering van artsen en ziekenfondsen. Met die laatste is volgens Vandenbroucke al een gedetailleerd akkoord gesloten, dat volgende maand wordt afgeklopt door de federale ziekteverzekering Riziv. Voor de artsen wordt gewerkt aan fiches die voor verschillende ziektes aangeven hoe lang de standaard arbeidsongeschiktheid duurt. 

Het is de bedoeling dat alle nodige wetteksten na de zomer gestemd worden in het parlement. De hervorming zou dan op 1 januari 2023 ingaan. De opbrengst van de sancties voor zowel langdurig zieken als werkgevers gaat naar maatregelen ter preventie van langdurige ziekte.

De maatregelen bleven de afgelopen maanden niet gespaard van kritiek. Zo verzetten de sociale partners zich unaniem tegen de sancties. Toch zet de regering door: aan het mechanisme zoals het werd aangekondigd in oktober, lijkt weinig fundamenteel te zijn veranderd.

Vandenbroucke gaat er prat op dat het systeem vooral kansen creëert voor langdurig zieken van wie “de meesten zelf niets liever willen” dan opnieuw - al dan niet deeltijds - aan de slag te gaan. “Dit gaat niet om boetes uitdelen, maar om solidariteit en om het recht om geïntegreerd te worden in de samenleving.”

De PVDA ziet dat anders. “De agenda is niet de genezing van zieke werknemers, maar activering op straffe van sancties. En zieke werknemers zullen er het eerste slachtoffer van zijn”, zegt Kamerfractieleidster Sofie Merckx.

Volgens Merckx blijven de werkgevers bovendien grotendeels buiten schot. “Het lijkt wel of het draaiboek van werkgeversorganisatie Voka is gevolgd. Zijn (Vandenbroucke, red.) project is erop gebouwd om langdurig zieken naar de arbeidsmarkt te jagen, koste wat het kost.” Ze vindt het sanctiebedrag ook te hoog. “Boetes van 30 euro per maand voor een gemiddelde uitkering zijn onrechtvaardig, zeker nu de levensduurte zo hard stijgt.”

De oppositiepartij eist dat de regering de plannen alsnog intrekt. “Er zijn alternatieven voor het straffen van zieken, zoals het blijven inzetten op vrijwillige begeleidingstrajecten terug naar werk. Daar komt nog eens bij dat men steeds langer moet werken. Laat ons de oorzaken aanpakken in plaats van met sancties te zwaaien”, aldus Merckx.

“Veel mensen hebben geen idee welke job ze eigenlijk willen”: drie tips om wél de juiste koers te vinden (+)

1,3 miljoen landgenoten werken niet, en zijn ook niet op zoek: “Belgische inactiviteit is veel groter probleem dan werkloosheid” (+)

Je werkweek tot vier dagen beperken: hoe krijg je dat als werknemer gedaan? Onze arbeidsexpert geeft advies (+)