‘Government by speech’, noemde minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) het vanmorgen op de persconferentie over het ‘Terug naar werk’-plan van de regering. Lees: maatregelen aankondigen heeft soms een grotere impact dan de maatregel zelf.

Ondanks het unanieme verzet van de vakbonden en werkgevers zette de federale regering vanmorgen door met de financiële responsabilisering van bedrijven, ziekenfondsen én de langdurig zieken zelf. Door de beslissing riskeren bedrijven met opvallend veel langdurig zieken vanaf 2023 een financiële sanctie. Langdurig zieken die blijven weigeren om de verplichte vragenlijst in te vullen over een ­mogelijke terugkeer naar werk en die niet ingaan op de uitnodiging van de nieuwe terug-naar-werk-coördinatoren, kunnen dan weer 2,5 procent van hun uitkering verliezen. Maar zo’n vaart zal het wellicht nooit lopen, nuanceerde Vandenbroucke meteen op de persconferentie.

Hele reeks verwittigingen

‘Ik denk niet dat we veel sancties gaan moeten uitspreken’, benadrukte hij. ‘Ik ben daar heel optimistisch over. Dit is vooral tonen dat we het menen. En we zien het aantal ingevulde vragenlijsten ook al stijgen gewoon door dit te zeggen.’

In het geval van de langdurig zieken maakt de gedetailleerde regeringsbeslissing inderdaad duidelijk dat er al sprake moet zijn van heel grote hardnekkigheid vooraleer effectief een sanctie dreigt. Wie de verplichte vragenlijst na twee weken niet heeft teruggestuurd, krijgt eerst hulp aangeboden. Een arts kan op dat moment ook een uitzondering maken om medische redenen. Als ook de aangeboden hulp geen zoden aan de dijk brengt, wordt de langdurig zieke uitgenodigd voor een medisch onderzoek, al zijn ook dan weer uitzonderingen mogelijk.

Als twee uitnodigingen genegeerd worden, en dat na onder meer een aangetekend schrijven, gaat de sanctie in. Maar die stopt meteen weer als de betrokkene contact opneemt om een nieuwe afspraak vast te leggen. Pas als de persoon dan nog niet opdaagt, wordt definitief 2,5 procent ingehouden op de uitkering. De definitieve keuze om weer aan het werk te gaan blijft ook altijd een vrijwillige keuze.

190 bedrijven in vizier

Ook voor de bedrijven moet er al veel gebeuren vooraleer de overheid effectief overgaat tot sancties. Het gaat om te beginnen al over bedrijven waarin het aantal langdurig zieken drie keer hoger ligt dan het gemiddelde in de privé en twee keer hoger dan het gemiddelde in de eigen sector. Ze worden ook twee kwartalen op voorhand verwittigd vooraleer ze de kritieke drempels dreigen te overschrijden. Het mechanisme is ook alleen van toepassing op ondernemingen met gemiddeld minstens 50 personeelsleden. Bovendien worden alleen de werknemers jonger dan 55 jaar met minstens 3 jaar anciënniteit in rekening genomen.

Volgens simulaties van het kabinet-Vandenbroucke voldoen op dit moment ongeveer 190 bedrijven aan alle voorwaarden om in aanmerking te komen voor een sanctie, wat zou neerkomen op een extra kwartaalbijdrage van 1,275 miljoen euro. ‘Net als bij de werknemers is het ons ook bij de bedrijven er niet om te doen hen per se te sanctioneren’, benadrukte Vandenbroucke. ‘Door onze knipperlichten willen we dat ze actie ondernemen en de werkomstandigheden verbeteren.’

‘Solidariteit is nooit vrijblijvend’

Vandenbroucke stelde zijn plannen vanmorgen ook niet toevallig in tandem met premier Alexander De Croo (Open VLD) voor. Hij benadrukte dat er nu eindelijk bakens verzet zijn in een lang aanslepend probleemdossier en koppelde de beslissing vooral aan het voornemen van de regering om de werkzaamheidsgraad op te trekken naar 80 procent. ‘We hebben vandaag echt iedereen nodig op de arbeidsmarkt. Dat begint ook een maatschappelijk probleem te worden, zoals in de zoektocht naar zorgpersoneel. Iedereen moet nu zijn verantwoordelijkheid nemen, werkgevers, ziekenfondsen, artsen, maar ook mensen die langdurig ziek zijn.’

Ook Vandenbroucke benadrukte fors dat ‘solidariteit nooit vrijblijvend is’. ‘Het is belangrijk dat iedereen zijn deel doet. Ik begrijp dat er wat koudwatervrees is bij de sociale partners, maar er moest iets gebeuren.’