Hoe Poetin haast elke dag opnieuw zijn eigen ruiten ingooit

Doe het niet, was het dringende advies van president Poetin aan Finland en Zweden. De landen zouden te maken krijgen met Russische atoomwapens aan de grens en, net als Oekraïne, met ‘militair-technische maatregelen’ van Moskou. Twee Russische militaire helikopters vlogen in de afgelopen weken ter afschrikking het Finse luchtruim in.

De Finnen deden het toch: donderdag kondigden de Finse president en de premier aan dat Finland zich wil aansluiten bij de Navo. De Zweden volgen naar verwachting zondag, als de sociaal-democratische regeringspartij besluit over Zwedens eerste toetreding tot een militaire alliantie in 200 jaar.

De historische stappen richting Navo-toetreding van twee grote Scandinavische landen maken de misrekening van president Poetin nog groter dan die al was. Poetin verwachtte in Oekraïne een warm onthaal van zijn troepen door Russischtalige Oekraïeners, maar verenigde Oekraïeners van alle talen tegen Rusland. Hij rekende op verdeeldheid in het Westen, maar zorgde juist voor eenheid tegen Rusland. En in plaats van de Navo weg te drijven van de Russische grens, komt het militaire bondgenootschap nu dichterbij.

‘U heeft dit veroorzaakt’, zei de Finse president Sauli Niinistö donderdag op een persconferentie waar hij zich tot Poetin richtte. ‘Kijk in de spiegel.’

Slagveld

Op het slagveld was er deze week meer slecht nieuws voor Poetin. Het Russische leger trok zich na een offensief van elf weken terug bij de stad Charkiv. Nadat eerst de opmars naar Kiev was mislukt, blijkt ook inname van de tweede stad van Oekraïne te hoog gegrepen. In de Donbas faalde een rivieroversteek faliekant doordat het Oekraïense leger de pontonbrug onder vuur nam; op satellietbeelden zijn tientallen uitgebrande tanks en pantservoertuigen te zien bij de restanten van de brug. Ondertussen kreeg het Oekraïense leger versterking van steeds zwaardere wapens uit het Westen, waaronder Amerikaanse houwitsers. 

Maandag stond Poetin overwinningsloos op Overwinningsdag, de dag waarop de president Ruslands militaire macht wil uitstralen. Hij gaf geen oekaze tot algehele mobilisatie, een optie die in het buitenland was besproken maar door Poetin wordt vermeden, omdat hij dan ook zijn eigen bevolking tegen zich kan krijgen. In zijn toespraak op het Rode Plein spoorde hij zijn soldaten in Oekraïne aan door te zeggen dat ze, in navolging van hun voorvaderen, het moederland beschermen tegen neonazi’s. Verder keek Poetin zwijgend toe hoe kernwapens voor hem langs rolden.

Poetin heeft zijn ambities in Oekraïne moeten terugschroeven. Zijn invasieleger richt zich nu op de vervulling van de basistaak: inname van het grondgebied van de door Poetin uitgeroepen volksrepublieken Donetsk en Loehansk. De Russische militairen die Kiev en Charkiv moesten veroveren, zijn naar het oosten geroepen.

Daar boekt Rusland langzaam terreinwinst. Deze week veroverde Rusland verschillende plaatsjes rondom Severodonetsk en Lysytsjansk, de laatste twee steden in de provincie Loehansk die nog onder Oekraïense controle staan. Maar de inname van de provincie Donetsk is nog ver weg.

Artikel 5

Ondertussen moet Poetin na al zijn dreigementen een antwoord voorbereiden op de Finse en mogelijk ook Zweedse Navo-aanmelding. Finland en Zweden beschermen zichzelf al. Deze week kregen ze bovendien veiligheidsgaranties van de Britse premier Boris Johnson. Die moeten de landen behoeden zolang ze nog geen beroep kunnen doen op artikel 5 van het Navo-verdrag, dat een aanval op één lidstaat bestempelt als een aanval op alle lidstaten. Ondanks verwelkoming door de meeste Navo-leden kan de Finse en Zweedse toetreding lang duren – de Turkse president Erdogan stuurde vrijdag al aan op concessies van de Scandinavische landen op het gebied van samenwerking met Koerdische organisaties.

Ruslands militair-technische maatregelen zullen in Noord-Europa van een ander kaliber zijn dan in Oekraïne. Finland en Zweden hebben minder betekenis voor Poetin dan Oekraïne en Kiev, de stad die hij omschrijft als ‘de moeder van alle Russische steden’. Bovendien hebben de Russische strijdkrachten hun handen al vol aan de inname van het oosten van een van Europa’s armste landen.

Finse politici houden rekening met andere repercussies, waaronder cyberaanvallen en afsluiting van Russisch gas. Een Fins krantenbericht over een aanstaande gasafsluiting door Gazprom werd vrijdag door Poetins woordvoerder Dmitri Peskov omschreven als ‘waarschijnlijk een hoax’.

Het Kremlin gebruikt de beraadslaging van de Finnen en Zweden voorlopig vooral om de eigen bevolking te overtuigen van het nut van ‘de speciale militaire operatie’ in Oekraïne. Het journaal op staatszender Rossija 24 stelde donderdag dat Finland en Zweden ‘gedwongen worden door de Verenigde Staten’ om bij de Navo te komen en ‘niet eens de kans krijgen om een referendum te houden’. De Navo bewijst net als in Oekraïne, aldus het staatskanaal, dat de alliantie maar één doel heeft: ‘omsingeling van Rusland’.