Het gezin – de volwassenen zijn veertigers en hun kinderen gaan nog naar school – woont op ongeveer één kilometer van de 3M-site waar tot begin deze eeuw PFOS werd geproduceerd. De gezinsleden hebben allemaal bijzonder veel PFOS in het bloed, een stof waarvan geweten is dat hij het immuunsysteem verzwakt en het risico op diabetes verhoogt. ‘Bij de ouders werden 750 tot 1.000 microgram PFOS per liter bloed gevonden en ook de kinderen hebben sterk verhoogde waarden’, zegt hun advocaat Geert Lenssens (advocatenkantoor SQ Law). ‘In hun tuin werden eveneens hoge waarden PFOS aangetroffen. Dat maakt het gezin bang en bezorgt hen veel stress.’

De bloedwaarden van de gezinsleden overschrijden ruimschoots 20 microgram PFOS per liter bloed, de drempel waarboven het risico op gezondheidseffecten toeneemt. Nu trekt het gezin, dat op zijn privacy staat en uit de media wil blijven, naar de rechter. Dinsdag wordt hun zaak ingeleid door de vrederechter in het vijfde kanton in Antwerpen.

• Veel te veel PFOS in het bloed van buren 3M-site

Hinder van buur 3M

‘Het gezin eist een schadevergoeding voor de stress die de verontreiniging ze bezorgt’, zegt Lenssens. ‘Ze maken zich natuurlijk zorgen om hun gezondheid. Wie in de buurt van 3M woont, kan ook niet zomaar zijn huis verkopen en verhuizen. Want de buurt van de 3M-site is niet meer aantrekkelijk op de huizenmarkt. Het gezin zelf is er overigens ooit gaan wonen om kippen in de tuin te houden en om groenten in de moestuin te kweken. Dat is nu allemaal gedaan. Het lijkt een detail, maar voor hen is dat belangrijk.’

Voor het gezin zou de kous niet af zijn met een schadevergoeding die een rechter zou opleggen. ‘We vragen dat het dossier levenslang heropend kan worden. Stel dat over 20 jaar concrete gezondheidsproblemen boven water komen, moeten ze opnieuw naar de rechter kunnen trekken voor bijkomende compensatie.’

Centraal in de procedure staat ‘burenhinder’. Dat betekent dat niet gespeurd wordt naar mogelijke fouten die 3M zou hebben gemaakt of naar eventuele wetsovertredingen bij de lozing van forever chemicals. Het gezin en zijn advocaten willen veeleer dat de rechter vaststelt dat 3M verantwoordelijk is voor de vervuiling met PFOS in de buurt van de 3M-site, dat het niet gaat om aanvaardbare hinder en dat het bedrijf aansprakelijk is voor wat daardoor aan schade ontstaat in de omgeving.

Het gezin dat nu naar de rechter trekt, heeft zich met tientallen andere buren van 3M verenigd onder de naam Darkwater 3M (wat verwijst naar de Hollywoodfilm Dark waters, die handelt over de juridische strijd rond PFAS-vervuiling in Parkersburg, VS). De huidige zaak tegen 3M is een ‘pilootprocedure’, die de weg moet effenen voor meer rechtszaken die omwonenden van de 3M-site aanspannen.

Darkwater 3M heeft drie ervaren advocaten in de arm genomen. Geert Lenssens werkt samen met Laurent Arnauts (advocatenkantoor WATT Legal Brussel) en Dirk Abbeloos (Abbeloos & Ghysbrecht). Abbeloos is gespecialiseerd in milieurecht. Arnauts en Lenssens stonden al meermaals aan de kant van grote groepen die zich benadeeld voelden door firma’s of banken, onder meer in de dossiers rond Fortis, dieselgate, Lernout & Hauspie en Arco.

• Interview | ‘Tot vandaag aanvaardt 3M zijn verantwoordelijkheid niet’

Geen minnelijke schikking

In deze zaak stuurden de advocaten overigens eerst aan op een minnelijke schikking. ‘In januari hebben we 3M in gebreke gesteld’, zegt Lenssens. ‘In maart hebben we een verzoeningspoging bij de vrederechter ondernomen. Maar kort nadien kregen we een brief van 3M. Ze schreven dat ze niet bereid waren om met ons een minnelijke schikking te onderhandelen.’

De dagvaarding van 3M is lang niet de enige juridische procedure die vandaag tegen het Amerikaanse bedrijf loopt. Eerder stelde Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) 3M in gebreke. Maar individuele burgers kunnen moeilijk hun karretje aan zulke procedures vasthaken, zegt Lennens. ‘De andere procedures gaan over het publiek belang, bijvoorbeeld over Oosterweel en de vraag wie moet opdraaien voor de verontreiniging en de sanering. Dat gaat niet over schadevergoedingen voor de omwonenden.’

Hoe lang de rechtszaak zal duren, en of er experts worden gehoord, zal de rechter beslissen en is vandaag onduidelijk.

3M wijst in een reactie tegenover De Standaard erop dat deze zaak (ook) een vraag tot sanering omhelst. ‘3M heeft al herhaalde malen aangegeven haar saneringsverantwoordelijkheid te zullen nemen in verband met de historische verontreiniging.’ Op de vraag waarom er geen minnelijke schikking is onderhandeld, wenst het bedrijf niet te reageren.