Misschien haalde u een mail van een Franstalig contact al eens door Google Translate, of zocht u in Spanje op wat de menukaart echt te bieden had. De bekendste vertaaltool uit de stal van Alphabet, het moederbedrijf van Google, valt bijna niet meer weg te denken. Minder dan ooit lijken we lost in translation.

Ook Oekraïense vluchtelingen zijn aangewezen op de app. Contacten met overheden of met het opvanggezin? Dan komt de smartphone er al snel bij. Als er geen gemeenschappelijke taal is, is het voor zowel gastgezinnen als vluchtelingen soms de enige manier waarop ze aan de slag kunnen.

‘Naar schatting zo’n 5 miljoen mensen zijn Oekraïne nu ontvlucht’, zegt Christophe Declercq, docent (ver)taaltechnologie en onderzoeker taal en conflicten (onder andere aan de KU Leuven). ‘Zo’n situatie kan je nooit opvangen met tolken die het Oekraïens beheersen. Je bent dus wel aangewezen op systemen zoals Google Translate. Heel vaak gaat het inderdaad via de gsm, waarbij een tekst wordt ingetypt of ingesproken. Je kiest Oekraïens en je kan het zelfs laten uitspreken.’

Dat is volgens hem zeker voldoende in de dagelijkse omgang. ‘Voor huis-, tuin- en keukentaal wel, denk aan een boodschappenlijstje. Vastkokende aardappelen ga je daar normaliter mee kunnen vinden in de winkel. Perfect zal het niet zijn, maar de meeste mensen weten dat.’

Gisten

Dat veel mensen het gebruiken, is wel duidelijk. Volgens Declercq is de tool gigantisch gegroeid. ‘Niet lang nadat Google Translate beschikbaar was, werden er per dag meer woorden vertaald door die ene tool alleen al, dan door alle menselijke vertalers samen. Nu zouden er zo’n half miljard gebruikers zijn, die nu per dag meer dan 140 miljard woorden vertalen. En dat zijn cijfers van zes jaar geleden.’

‘Veel gebruikers doen aan gisten: een mail die je toegestuurd krijgt er eens doorhalen om een idee te krijgen van wat erin staat, om zo eventueel actie te ondernemen. Zelf heb ik voor een Japans bedrijf gewerkt en dat gebeurde daar al. Het grote gevaar is dat wanneer je een van de twee talen niet kent, je ook niet zeker kan weten of iets fout is.’

En daar komt hij dan ook uit bij een harde lijn: ‘De scheidingslijn ligt bij professioneel gebruik. Google Translate is zo lek als een zeef en ze worden mede-eigenaar van de vertaalde tekst. Bedrijfsgevoelige of persoonsgebonden info moet je er dus zeker niet in gooien.’

Het neemt niet weg dat de app ook in professionele settings opduikt. ‘Wij gebruiken het zeer vaak, het is ook zeer handig,’ zegt Jan de Keyser, burgemeester van het West-Vlaamse Oostkamp. ‘De iPhone zit bij sommige medewerkers bijna aan de hand vast. Als je een tekst traag inspreekt, dan hoor je toch een vertaling met een grote betrouwbaarheid. Perfect is het niet, maar als je plots een verbaasd gezicht krijgt na een vertaling, dan weet je dat het niet juist zat en kan je het bekijken. Je kan het niet altijd gebruiken, bijvoorbeeld in officiële gesprekken zoals bij een sociale dienst. Daarvoor hebben we ook mensen die we kunnen oproepen.’

Accuraatheid is nog op andere vlakken belangrijk, waarschuwt Declercq. ‘Het wordt ook moeilijk als Oekraïeners medische hulp nodig hebben. Dan moet het correct zijn. Al komen daar ook steeds meer specifieke toepassingen voor.’

Ecosysteem

Kunnen we wel vertrouwen op Google? Profiteren zij ook van wie de vertalingen gebruikt? ‘Google Translate is een statistische vertaalmachine, die op basis van enorme hoeveelheden data de vertalingen finetunet. Dan heb je veel input nodig, zowel voor de brontaal als de doeltaal. Google maakt alvast handig gebruik van de data van miljoenen smartphonegebruikers met het Android-besturingssysteem. De input van gebruikers op Google Translate verbetert het systeem en de kwaliteit van de vertalingen mee.’

‘De dienst verbruikt trouwens ook grote hoeveelheden energie en netwerkcapaciteit. Tegelijk zal de slotsom zeker positief zijn, bijvoorbeeld omdat het ervoor zorgt dat mensen in het Google-ecosysteem van producten en diensten blijven. Denk ook aan hun Chrome-browser met standaard een vertaalknop voor tijdens het browsen.’

Vergroot Google Translate ons aantal internationale contacten? ‘De vertaalindustrie is een stabiel groeiende industrie. Het aandeel machinevertalingen groeit ook, en via die automatische weg toegang krijgen tot andere talen en culturen leidt zelfs tot meer vraag naar menselijke vertalingen, die anders nooit zouden hebben plaatsgevonden. Jezelf elders begeven is met Google Translate makkelijker dan ooit, al moet je wel je vertrouwen op iets dat je zelf niet kunt nagaan.’

Wil je een alternatief proberen, dan raadt Declercq de site DeepL aan. ‘Je kan er veel makkelijker gaan werken in de doeltaal van de vertaling. Je kan zinnen makkelijk omgooien en uit vele suggesties kiezen. Die post-editing-functionaliteit heeft Google niet. Nog niet, wellicht.’