Het tekort aan neerslag bereikt nu al recordhoogte in Vlaanderen: zijn we op weg naar extreem droge zomer?

"Het is extreem droog op dit moment", zegt professor hydrologie en waterbouwkunde Patrick Willems (KU Leuven). "In combinatie met de hoge temperaturen zorgt dat ervoor dat er veel water verdampt en we nu al een groot neerslagtekort zien in Vlaanderen."

Uit de cijfers van professor Willems blijkt dat het neerslagtekort nu al een recordhoogte bereikt. "Het tekort is op dit moment vergelijkbaar met dat van de extreem droge zomers van 1976 en 2020. Of we ook echt opnieuw een extreem droge zomer gaan krijgen, is moeilijk te voorspellen. Daarvoor is het nog te vroeg op het jaar. Maar het grote neerslagtekort op dit moment is toch een belangrijke graadmeter."

Ook in 2018 kenden we een extreem droge zomer. Maar toen lag het neerslagtekort in mei zelfs nog lager dan nu. Vorig jaar hadden we dan weer een overschot aan neerslag, door de vele regen in de zomer.

"De lente is altijd het droogste seizoen," zei weerman Frank Deboosere, "maar dit jaar beleven we echt een uiterst droge lente." Maart 2022 was de droogste maand maart sinds het begin van de metingen in 1833, met nauwelijks 2,2 millimeter neerslag in Ukkel. En als de trend zich blijft voortzetten, wordt ook mei 2022 de droogste meimaand ooit.

Donderdag en vrijdag voorspelt het KMI regen- en onweersbuien die lokaal hevig kunnen zijn. Toch verwacht professor Willems niet dat die iets aan het neerslagtekort zullen veranderen. "Die regen gaat meteen volledig verdampen, omdat het te warm is. Het zou echt meerdere dagen na elkaar moeten regenen om het neerslagtekort wat te minderen."

Momenteel geldt in Vlaanderen code geel voor de droogte. Dat betekent een verhoogde waakzaamheid. Er wordt opgeroepen om spaarzamer om te gaan met water. "Het neerslagtekort bedraagt nu ongeveer 100 millimeter en we gaan richting 150 millimeter", zegt Patrick Willems.

"Bij een neerslagtekort van ongeveer 200 millimeter komt code oranje in beeld. In dat geval komen er waterbesparende maatregelen. Een verbod om leidingwater te gebruiken om de auto te wassen, de tuin te sproeien of zwembaden te vullen, zijn mogelijke maatregelen."

Voor ons drinkwater worden er nog niet meteen problemen verwacht, laten de Vlaamse waterbedrijven weten. Het kraanwaterverbruik stijgt, maar er is nog geen abnormaal hoog verbruik.  "De grondwaterlagen die gebruikt worden voor de productie van kraantjeswater zijn na de natte winter voldoende bijgevuld", klinkt het.

Begin mei werden nochtans al lage tot zeer lage grondwaterstanden gemeten in bijna 7 op de 10 Vlaamse meetpunten. En ook het peil van verschillende waterlopen staat op een dieptepunt. Daarvan beginnen de natuur en landbouw de gevolgen wel al te voelen. Op verschillende plaatsen in heel Vlaanderen geldt al een oppompverbod voor bepaalde waterlopen.

"We zijn in Vlaanderen kwetsbaar voor neerslagtekorten", zegt professor Willems. "Bijna 16 procent van de oppervlakte is verhard waardoor veel neerslag niet in de bodem kan dringen en meteen naar de riolen spoelt. We hebben een hoge bevolkingsdichtheid, en industrie en landbouw verbruiken veel water."

Intussen trekt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) 20 miljoen euro extra uit voor de Blue Deal, het actieplan van de Vlaamse regering om Vlaanderen te beschermen tegen droogte en waterschaarste. 

"Menig expert bevestigt dat dit de weg is die we verder moeten bewandelen. Maar ja, het is een werk van lange adem. Vlaanderen is één van de Europese regio’s die het meest risico lopen op droogte en waterschaarste. Door telkens weer onze investeringen uit te breiden maken we Vlaanderen structureel weerbaar tegen de klimaatverandering”, aldus minister Demir.

1. Laat de kraan niet onnodig openstaan: door de kraan open te laten staan tijdens het tandenpoesten bijvoorbeeld ben je snel 1 à 2 liter water kwijt
2. Beter één grote dan meerdere kleine afwasjes: Een grote afwas is altijd waterzuiniger, zowel met de hand als met de vaatwasmachine.
3. Met emmer en spons de auto wassen (en liefst met regenwater): als je je auto met de tuinslang wast, heb je ongeveer 150 liter nodig. Met een hogedrukreiniger is dit gemiddeld 30 liter. Maar de meest waterzuinige methode blijft met emmer en spons.
4. Gebruik restwater om de planten te gieten: In huis heb je heel wat restwater. Bijvoorbeeld het spoelwater van groenten of water dat je laat lopen in afwachting van warm water. Vang het op en geef het aan je planten. Of spoel er de wc mee.
5. Plaats een regenton in je tuin