Europa stelt plan voor om tegen 2027 volledig af te raken van Russisch gas, prijskaartje bedraagt 210 miljard euro
De Europese Commissie heeft vandaag haar plan voorgesteld om tegen 2027 volledig af te raken van Russische fossiele brandstoffen. Tegen dan wil de Commissie zonnepanelen op alle nieuwe en bestaande grote gebouwen van bedrijven en overheden. In specifieke zones moeten windmolens binnen het jaar vergund kunnen worden. De lidstaten bespreken het plan nu eind mei op een Europese top.
“Onze transformatie naar een klimaatneutraal energiesysteem, de Europese Green Deal, was al ambitieus. Maar vandaag brengen we die ambitie naar een nog hoger niveau, om ervoor te zorgen dat we zo snel mogelijk onafhankelijk worden van Russische fossiele brandstoffen.”
Zo stelde Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, vandaag de krijtlijnen voor van het RePowerEU-plan. Dat plan heeft drie pijlers: energiebesparing, meer hernieuwbare energie én extra import van gas vanuit andere regio’s. Zo ziet het eruit.
We zullen minder energie moeten verbruiken
Het klinkt logisch: hoe minder energie je verbruikt, hoe minder je moet vervangen. Zeker op de korte termijn, en met de volgende winter in aantocht. De Europese Commissie kijkt daarvoor naar de industrie én naar de gezinnen: samen zouden die zo’n 5 procent van de totale olie- en gasconsumptie kunnen uitsparen.
Veel wereldschokkende suggesties van hoe gezinnen dat kunnen doen, staan er niet te lezen in het RePowerEU-plan. Het gaat dan bijvoorbeeld over elektrische apparaten optimaal gebruiken, de verwarming een graadje lager zetten en meer openbaar vervoer gebruiken. Maar ook de overheid kan een rol spelen, door bijvoorbeeld btw-verlagingen in te voeren voor energiezuinige toestellen.
Verplichte zonnepanelen en 10 miljoen warmtepompen
De energie die wel nog verbruikt wordt, moet groener worden: de ambities worden opgeschroefd van 40 naar 45 procent hernieuwbare energie in 2030. “Hernieuwbare energie moet een zaak van het allergrootste publieke belang worden”, klinkt het.
Zoals VRT NWS gisteren berichtte, denkt Europa daarvoor onder andere aan een verplichting van zonnepanelen op alle nieuwbouw.
Nu is ook duidelijk hoe dat er in de praktijk moet uitzien. De verplichting zal stapsgewijs ingevoerd worden: tegen 2026 voor alle nieuwe publieke en bedrijfsgebouwen met een vloeroppervlakte van groter dan 250 vierkante meter, een jaar later voor alle bestaande gebouwen van dezelfde oppervlakte, en ten slotte in 2029 voor alle nieuwe woningen.
BEKIJK - Als alle capaciteit op daken gebruikt zou worden, zou tot een kwart van de totale Europese energievoorziening met zonnepanelen opgewekt kunnen worden. Dat vertelde EC-vicepresident Frans Timmermans gisteren in Leuven.
Daarnaast wil Europa ook het vergunningsproces voor zonnevelden (en ook windturbines) versnellen. Nu duurt het vaak jaren voor zulke projecten vergund raken. De Commissie stelt voor om specifieke zones af te bakenen waarin de milieu-impact relatief laag is, en waar binnen het jaar een vergunning afgeleverd zou kunnen worden.
Dat moet de totale zonnecapaciteit tegen 2030 op 600 gigawatt brengen, zo’n vier keer meer dan vandaag.
Maar Europa kijkt ook naar warmtepompen. Nog dit jaar moet de installatiecapaciteit verdubbelen. Tegen 2025 mikt de Commissie op tien miljoen warmtepompen.
De industrie moet aan de waterstof
Sommige sectoren laten zich moeilijk van de fossiele brandstoffen af halen. Toch valt daar nog veel winst te halen, bijvoorbeeld bij de producenten van cement, glas en chemische producten. Alleen al bij die takken valt zo’n 22 miljard kubieke meter aan gasverbruik uit te sparen, berekende de Commissie.
Bij nog zo’n andere slokkop, de staalproductie, wil Europa 30 procent van het verbruik verduurzamen tegen 2030 door over te schakelen op hernieuwbare waterstof.
Dat waterstof zal een sleutelrol gaan spelen in de plannen. Europa mikt op 20 miljoen ton hernieuwbare waterstof tegen 2030, waarvan de helft op eigen bodem geproduceerd wordt en nog eens de helft geïmporteerd. Al dat waterstof moet kolen, olie en gas vervangen in de industrie, maar ook in de transportsector.
Dat zal geld kosten. Voor alle hernieuwbare-energieprojecten samen, van zonnepanelen tot warmtepompen en waterstof, trekt Europa de helft van het volledige budget uit: 113 miljard euro.
Toch zijn we nog niet meteen van het gas af
Zeker op korte en middellange termijn zal er ook nog heel wat gas verbruikt worden in Europa. Het zal, zoals dat heet, zijn bronnen daarvoor “diversifiëren” - lees: gas aankopen bij meer én andere landen.
De Commissie maakt zich sterk dat het “recordhoeveelheden” aan LNG-import verzekerd heeft. Dat vloeibaar gas zal vanuit Canada, de VS en Noorwegen komen. Maar er wordt ook gepraat met Qatar, Australië, Egypte, Israël, Azerbeidzjan en Algerije. En dan zijn er nog de landen uit sub-Sahara-Afrika, zoals Nigeria, Angola en Senegal, waar Europa ook zijn oog op heeft laten vallen.
Om het allemaal betaalbaar te houden voor de lidstaten, denkt de Commissie aan een prijsplafond in het geval dat Rusland de gaskraan helemaal zou dichtdraaien. Daarbij spreken de lidstaten samen een maximumprijs af die ze vervolgens voorstellen aan de gasleveranciers. Premier De Croo (Open VLD) pleitte eerder al voor zo'n prijsplafond.
Naast dat “traditionele” aardgas wil Europa ook meer biomethaan gaan gebruiken. Dat is een specifiek biogas dat lijkt op aardgas, maar gewonnen wordt door de vergisting van bijvoorbeeld plantaardig afval. Wanneer dat biomethaan verbrand wordt, stoot het nog steeds broeikasgassen uit, maar minder dan bij traditioneel aardgas.
Voor al die gasplannen zal er infrastructuur bijgebouwd moeten worden. Hoewel de Commissie het minimaliserend heeft over “limited additional infrastructure” ("beperkte extra infrastructuur"), gaat het toch om zo’n 10 miljard euro. Dat is wel maar een kwart van wat er in biomethaan zal worden geïnvesteerd.
Wat met kernenergie?
Over kernenergie rept het RePowerEU-plan zo goed als niet. Het komt enkel ter sprake bij de Europese plannen voor Oekraïne: daar wil Europa helpen om de bestaande nucleaire capaciteit te herstellen die door de oorlog beschadigd is.
BEKIJK - Of de lidstaten kernenergie moeten inzetten om de klimaatdoelstellingen te halen? Dat moeten ze zelf beslissen, zegt Timmermans.
Hoe gaat Europa dat betalen?
Al die plannen zullen samen 210 miljard euro gaan kosten tegen 2027, “een afbetaling voor onze veiligheid en onafhankelijkheid” in de woorden van het plan. Daar staat tegenover dat er jaarlijks 100 miljard euro aan betalingen aan Rusland uitgespaard worden.
Europa kan daarvoor putten uit het coronaherstelfonds, dat goed is voor 225 miljard euro. Daarnaast zullen er extra uitstootrechten geveild worden die zo’n 20 miljard euro moeten opbrengen. Met die uitstootrechten “kopen” bedrijven de toestemming om broeikasgassen uit te stoten: één certificaat staat gelijk aan één ton CO₂.
BEKIJK - Burgers moeten geholpen worden bij het overschakelen naar warmtepompen en zonnepanelen, zegt Europees vicepresident Frans Timmermans, zodat hun energierekening drastisch verlaagt.
En er zal ook wat geschoven worden met Europese budgetten en fondsen. Een voorbeeld: de lidstaten wordt gevraagd om vrijwillig een deel van hun bijdragen aan het Europees Fonds voor Landbouwontwikkeling door te storten naar het herstelfonds, zodat het kan gebruikt worden voor het RePowerEU-plan. Dat zou in theorie tot 7,5 miljard euro kunnen opbrengen, maar het is nog maar zeer de vraag hoeveel lidstaten zullen ingaan op die vraag.
Maar niet alle kosten zullen door Europa gedragen worden. Ze zullen verdeeld worden over de publieke én de private sector, en dat zowel op Europees als nationaal niveau. Door de overheden dus, maar ook door de bedrijven, en door u en ik, bijvoorbeeld wanneer we nieuwe toestellen aankopen of zonnepanelen installeren.