Na gewiste sms'en van Nederlandse premier Rutte: moeten ook onze politici hun berichtjes archiveren? 

De Nederlandse premier Mark Rutte heeft tot vorige week elke dag zijn sms'jes gewist. Volgens Rutte deed hij dat omdat zijn oude toestel onvoldoende geheugen had en maar 20 sms'en kon opslaan. Maar in Nederland is dat een probleem. Want daar is er de wet "openbaarheid van bestuur", kortweg WOB. Door die bijzondere archiefwet is een politicus in Nederland dus eigenlijk verplicht zijn correspondentie te laten archiveren.

Ook in ons land bestaat er sinds 11 april 1994 een wet van de openbaarheid van bestuur. Daardoor hebben burgers het recht op informatie en het is de taak van de administratie om die informatie te verschaffen. 

Daarnaast is er ook een federale archiefwet in ons land, maar die is niet van toepassing voor politici. Die geldt bijvoorbeeld wel voor federale overheidsdiensten, hoven en rechtbanken, de Raad van State en de provincies. Ministers en kabinetten zijn dus niet verplicht om een archief van verstuurde berichtjes aan te leggen.  

Vlaamse ministers (burgemeesters en schepenen) daarentegen vallen onder het Bestuursdecreet op Vlaams niveau.  En dat brengt ons in een grijze zone. Ze moeten hun berichten in theorie ook niet archiveren, maar ze moeten sms'en wél kunnen tonen als het om een bestuursdocument zou gaan. Want die moeten altijd raadpleegbaar zijn. Dat brengt ons bij de volgende discussie: wat is een bestuursdocument?

Op Vlaams niveau is er het decreet van 2014 dat een bestuursdocument zeer ruim definieert: “de drager, in welke vorm ook, van informatie waarover een instantie beschikt”. Dat betekent dat in principe alle informatie waarover de overheid beschikt, kan worden opgevraagd, ongeacht de informatiedrager. Dat kan dus zowel informatie op papier zijn als digitaal of audiovisueel. 

Professor Ambtenarenrecht aan de UGent Alexander De Becker legt het uit aan de hand van een voorbeeld. "Stel dat een minister in ons land een bepaalde beslissing via sms heeft gecommuniceerd naar een partijgenoot. Daarvan zou je kunnen zeggen dat het om een bestuursdocument gaat en dat het dus raadpleegbaar moet zijn. Maar dan kom je bij volgende vraag: van wie is de gsm?" aldus De Becker. En dat brengt ons dan weer bij een andere discussie: het privacyrecht. 

Iedereen in ons land heeft het recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn gezinsleven. "Stel dat een minister bepaalde informatie verstuurt met zijn privé-gsm, dan zijn dat eigenlijk zijn persoonlijke documenten en geniet hij het recht op privacy", legt De Becker uit. "Als die gsm betaald is door de overheid en die vervolgens gebruikt moet worden voor overheidstaken, dan zou je kunnen zeggen dat de berichten die met die gsm's verstuurd zijn, van de overheid zijn en als bestuursdocument bijgehouden moeten worden", aldus De Becker. Maar ook daar is het weer niet zwart of wit, maar stoten we op een grijze zone.  

"Voor documenten van persoonlijke aard (zoals sommige sms’en dat allicht zijn) geldt dat de aanvrager een persoonlijk belang moet doen gelden om daarin inzage te mogen krijgen", vult  Ingrid Lambrecht, onderzoeker aan de KU Leuven aan.  'Dat kan dus wel eens bijzonder moeilijk zijn om aan te tonen." 

De inzage van bestuursdocumenten in ons land geeft dus de indruk van een grote openheid, maar in realiteit zal het niet altijd even makkelijk afdwingbaar zijn. In Nederland is die openbaarheid van bestuur veel uitgebreider en is er al veel om te doen geweest. Vanmorgen dus nog, toen bekendraakte dat De Volkskrant het sms-verkeer van Rutte tijdens de coronaperiode had opgevraagd, maar moest vaststellen dat hij die sms'jes wegens plaatsgebrek op zijn gsm had gewist.