Na het coronavirus duikt nu ook het apenpokkenvirus op in ons land: wat zijn de verschillen tussen de twee?

Het belangrijkste verschil tussen de twee virussen is wellicht de manier waarop je besmet kan raken. Bij het coronavirus gebeurt dat via aerosolen die onze luchtwegen binnendringen. Zo kunnen coronapatiënten anderen besmetten door bijvoorbeeld te niezen, schreeuwen of hoesten.

Bij de apenpokken is dat anders. “Het apenpokkenvirus wordt iets moeilijker overgedragen dan het coronavirus”, aldus viroloog Marc Van Ranst (Rega Instituut KU Leuven) bij HLN LIVE. “Het virus is beperkt overdraagbaar”, zegt ook Isabel Brosius (Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen) bij VRT NWS. “Er is normaal nauw lichamelijk contact nodig voordat het virus wordt doorgegeven.” Het virus verspreidt zich via lichaamsvloeistoffen, letsels op de huid of op interne slijmvliesoppervlakken (bijvoorbeeld in de mond of de keel), ademhalingsdruppels en besmette voorwerpen. De incubatietijd (de tijd tussen besmetting en symptomen) bedraagt 5 tot 21 dagen. 

Gezien het apenpokkenvirus zich normaal trager verspreidt, zijn vorige uitbraken vanzelf uitgedijd. Het coronavirus ging echter gepaard met wereldwijde lockdowns, reisverboden en mondmaskers. 

Het coronavirus ging vaak gepaard met de symptomen van een zware verkoudheid. Een loopneus, hoofdpijn, vermoeidheid, niezen en keelpijn zijn volgens een Britse studie de vijf vaakst voorkomende effecten. Bij een kleine 14 procent van de coronapatiënten ontwikkelen zich ernstigere symptomen, zoals kortademigheid (in maar liefst 18 op de 100 besmette personen), een versnelde ademhaling, dalende zuurstoflevels in het bloed, en de aanwezigheid van slijm, bloed of eiwitten in de longen. 

Bij de apenpokken zijn de eerste symptomen gelijkaardig. Denk aan koorts, hoofdpijn en spierpijn, tot gezwollen lymfeklieren, rillingen en vermoeidheid. “Maar het meest kenmerkende aan het apenpokkenvirus is de typische huiduitslag”, zegt Brosius.

Het coronavirus is een RNA-virus, het erfelijk materiaal bestaat uit RNA-materiaal dat een grote plasticiteit heeft en gemakkelijker muteert. Daardoor moesten we met tal van varianten afrekenen en waren vaccins soms minder doeltreffend. 

Het apenpokkenvirus is een DNA-virus. “Die virussen muteren veel trager”, zegt Van Ranst. “Daarom worden we niet geplaagd door varianten en werken vaccins ook veel langer." 

De mortaliteit van het coronavirus varieert sterk, afhankelijk van het land, de lokale gezondheidszorg, de manier van rapporteren, vaccinatiegraad en de variant. Een overkoepelende analyse stelde in 2020 dat 1 op de 100 mensen die tijdens de eerste golf besmet raakten met het coronavirus ook stierf aan de gevolgen. Onder 90-plussers is het sterftecijfer tot 16 procent. Voor kinderen onder de 4 jaar is het 0 procent. 

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt de apenpokken “een opkomende infectieziekte”. “Doorgaans is de mortaliteit bij uitbraken van apenpokken 1 tot 11 procent, maar met de juiste zorg zullen de meeste patiënten herstellen”, klinkt het. “Deze cijfers zijn wel afkomstig van Centraal- en West-Afrika. We zien daar ook twee aparte virusstammen, waarbij de West-Afrikaanse stam een lagere mortaliteit heeft dan de Centraal-Afrikaanse stam”, legt Brosius uit. In Europa is voorlopig enkel de West-Afrikaanse variant opgedoken. 

Nog belangrijk volgens Brosius: “De gegevens uit Afrika moet je in hun context plaatsen: er is enerzijds een mindere gezondheidszorg, anderzijds wordt wellicht slechts het topje van de ijsberg gerapporteerd.”

Bij het coronavirus lopen vooral ouderen en kwetsbare personen met een verminderde immuniteit het grootste risico op ernstige symptomen. 

Bij het apenpokkenvirus zijn het net jongeren die kwetsbaar zijn. “Zij lopen een risico omdat ze niet gevaccineerd zijn”, aldus Van Ranst. Oudere generaties hebben in het verleden nog een vaccin gekregen tegen mensenpokken (small pox). Dat vaccin beschermt ook (deels) tegen de apenpokken. “Je mag natuurlijk niet overdrijven, want de cijfers zijn ook bij niet-gevaccineerden nog steeds laag. In principe zijn ze vatbaar, maar dan moeten ze eerst in contact komen met het apenpokkenvirus.”