Niemand doet aan mysterie zoals Kendrick Lamar, de mythische held die Black America nodig had en heeft

Kendrick Lamar was al de meest bestudeerde rapper ter wereld, zelfs gedurende zijn ‘stille’ periode. Zijn vorige, met prijzen overladen album Damn uit 2017 gaf ook aanleiding voor langdurige inspectie: de muziek en de teksten van de rapper zijn nu eenmaal gelaagd en complex, en soms voor velerlei uitleg vatbaar.

Nu, na het verschijnen van eindelijk een opvolger van Damn, ligt Lamar opnieuw en scherper dan ooit onder de loep. Zijn bijna anderhalf uur durende Mr. Morale & the Big Steppers incasseerde de afgelopen dagen de ene vijfsterrenrecensie na de andere. Op sociale media worden de teksten uitgeplozen en zoeken fans naar betekenis.

Het verschijnen van ‘de nieuwe Lamar’ is een muziekbelevenis, nog even los van de vraag of het hier echt gaat om een nieuw meesterwerk. Zo’n waardeoordeel lijkt ook haast triviaal als het wordt geplakt op een plaat die juist door clichés, snelle meningen en aannames heen lijkt te willen breken.

Pulitzer Prize

Kendrick Lamar wordt in 1987 geboren in Compton, een arme en door bendegeweld geplaagde voorstad van Los Angeles, maar ook heilige grond van de Amerikaanse hiphop, waar invloedrijke rappers als Eazy-E en Dr. Dre hun kunst ontwikkelden. Lamar beseft als kind al dat hij voor zware keuzes zal worden gesteld, en de morele dilemma’s van opgroeiende zwarte jongeren in een wijk als Compton zullen later terugkeren in zijn muziek. ‘Me I’m just a good kid, trying to keep it positive’, rapt hij in het nummer ‘Compton State of Mind’, uit het begin van zijn carrière. Ook op zijn eerste grote album, Good Kid, M.A.A.D. City uit 2012, schrijft Lamar over de neerwaartse spiraal van het leven in Comp­ton en het desastreuze effect van geweld op het leven van kinderen, jongeren en gezinnen.

Zijn teksten zijn confronterend en literair, ook op de albums To Pimp a Butterfly (2015) en Damn (2017), waarmee Lamar zich onsterfelijk maakt buiten de wereld van de hiphop. In besprekingen van zijn werk wordt hij geplaatst naast de grote singer-songwriters uit de muziekgeschiedenis, omdat hij universele thema’s verbindt aan het kleine persoonlijke leven en alledaagse waarnemingen.

In 2018 volgt een ultieme bekroning van zijn werk: Lamar wint de prestigieuze Pulitzer Prize, een prijs voor uitmuntende literatuur, journalistiek of muziek. Hij is de eerste rapper aan wie de eer te beurt valt, na eerdere muzikale winnaars uit vooral de jazz en de klassieke muziek.

De uitreiking is een mijlpaal voor de hiphop en een erkenning van de kunst die al vijftig jaar opbokst tegen vooroordelen en onbegrip. Op zijn album Damn geeft Lamar volgens de Pulitzer-jury ‘een virtuoze en ontroerende blik op de complexiteit van het moderne, Afro-Amerikaanse leven’.

Weerbarstige stukken

Dat doet Lamar ook op zijn nieuwe album, dat in ambities een stap verder gaat dan de voorgangers en het de luisteraar intussen niet makkelijk maakt. Herkenbare refreinen en ‘hooks’, waarmee bijvoorbeeld Damn nog was afgeladen, zijn schaars. Lamar laat zijn muziek, net als op To Pimp a Butterfly, ver buiten de oevers van de hiphop treden en legt zijn raps over de rijke Amerikaanse muziektraditie, van soul tot klassiek en jazz. Lamar eist de aandacht op met weerbarstige stukken, die soms iets weghebben van een hoorspel. Het nummer ‘We Cry Together’, bijvoorbeeld, is een uit de hand lopende ruzie tussen een man en een vrouw: de huiselijke haat ontspoort bij een relaxte jazzpiano en is moeilijk onbewogen aan te horen.

Lamar laat de wereldproblemen passeren, maar trekt zijn muziek nog liever de huiskamer in. Hij rapt over zijn plaats in de hiphop en de kunst, over de vernietigende oordelen die in de onlinetijd altijd op de loer liggen. En in ‘Auntie Diaries’ praat hij liefdevol over zijn tante, die van geslacht is veranderd. ‘My auntie is a man now. I think I’m old enough to understand now.’

Kritiek

In ‘Silent Hill’ vergelijkt hij het vreedzame, welvarende leven van zijn zoon en dochter met zijn eigen, minder florissante kindertijd. ‘Every sunday, son’s day, teach my boy to be a man.’ Het nummer, hoe oprecht ook, heeft op Twitter de laatste dagen veel kritiek gekregen. Want in de track laat Lamar Kodak Black aantreden als vocale gast: een rapper die herhaaldelijk is veroordeeld en beschuldigd van grof seksueel geweld. Die keuze plaatst Lamars tekst over een mannelijke opvoeding volgens critici in een vreemd daglicht. Ook hierover is het laatste woord dus nog niet gezegd.

Kendrick Lamar draagt een doornenkroon op de hoes van zijn nieuwste album. Maar eigenlijk geeft hij een hele plaat lang aan dat hij lak heeft aan de heiligverklaring die hem te beurt is gevallen na zijn vorige platen en die Pulitzer.

Op het zelfkritische Mr. Morale & The Big Steppers toont hij zich bewust van zijn zwakste en lelijkste kant. De verleidingen van het succes hebben hem dan ook geen deugd gedaan: er waren de affaires, zelfs een seksverslaving. En dan was er nog de worsteling met dichte kennissen die transgender bleken. ‘Celebrity does not mean integrity, you fool’, wijst hij met een mengeling van zelfhaat en zelfspot naar zijn spiegelbeeld. Het lijkt er een beetje naar dat hij zijn piepjonge kroost voorzienend om vergiffenis vraagt in de meeste songs.

Toch lijkt het net zo goed weer alsof hij je daarmee plagerig een wortel voorhoudt. Want niemand doet aan mysterie zoals Kendrick Lamar. Leer je hem écht kennen via deze getuigenissen en openbare biechten? De rookgordijnen die hij al sinds zijn eerste successen ophoudt, blijven legendarisch. Ons allereerste gesprek met hem – en meteen ook het allerlaatste, want daarna stond hij wereldwijd nauwelijks nog interviews toe - was niet toevallig in een verduisterde tourbus waar we op de tast naar zijn bunk moesten stommelen. Sommige helden kiezen bewust voor de schaduw.

Hoe hoger de vlucht werd die hij nam, hoe meer hij zichzelf in mysterie ging hullen. Zoals hij nu ook verkondigt op ‘Purple Hearts’: ‘Whole life been social distant’. Sociale afstand als levensstijl, zelfs pre-lockdown. Knap bedacht, want op die manier wordt deze vreemde kluizenaar niet alleen aanzien als rapper, maar groeide hij wereldwijd uit tot een symbool. Een beetje zoals Batman, eigenlijk.

Of beter nog: als de mythische held die Black America nodig had en heeft.

Kendrick Lamar komt 28/10 naar het ­Sportpaleis in Antwerpen. 
Mr. Morale & The Big Steppers is verschenen bij Universal.