CHECK - Ja, momenteel ligt er evenveel ijs op de Noordpool als in 1989, trend is wel al decennialang dalend 

Ligt er op de Noordpool momenteel evenveel ijs als in dezelfde maand in 1989? Verschillende berichten daarover gaan op sociale media rond. Hoewel er technisch gezien een bron van waarheid in zit, is de claim misleidend. Het gaat over twee momentopnames terwijl wetenschappers stellen dat we voor het klimaat naar langere tendensen moeten kijken. En die zijn al langer negatief. 

"Weet u nog dat het Noordpoolijs ging verdwijnen? Er ligt vandaag evenveel Noordpoolijs als in 1989", schrijft iemand op twitter.  Bij het bericht hoort een kaart waarop de totale ijsoppervlakte van 13 mei 2022 wordt vergeleken met die van 13 mei 1989. Zijn bericht ging al bijna 800 keer rond.  Ook andere internetgebruikers in binnen- en buitenland publiceren de afbeelding. "Zie je een verschil waarvoor je je slaap moet laten?", klinkt het op Facebook in een post die al 1.600 keer gedeeld werd.  Maar klopt het ook? Lag er op 13 mei van dit jaar evenveel ijs als in 1989? 

Tussen een kaart van 13 mei 1989 en een van diezelfde dag dit jaar is inderdaad weinig verschil te merken. Beide verwijzen als bron naar het National Snow and Ice Data Center, dat op basis van metingen de data bijhoudt. 

Videospeler inladen...

Uitzonderlijk jaar

Hebben ze een punt en ligt op de Noordpool daadwerkelijk evenveel ijs als 33 jaar geleden? Laat ons beginnen met de wetenschap achter het poolijs. "Het poolijs is geen constante massa", legt klimaatwetenschapper Niels Souverijns (Vlaamse Instelling voor Technologisch onderzoek) uit. 

"In de winterperiode groeit het ijs normaal gezien aan, terwijl de massa vanaf april of mei weer langzaam inkrimpt. Hoe sterk dat schommelt, hangt af van verschillende factoren zoals temperatuur en de straalstromen (sterke winden in de atmosfeer die grote invloed hebben op het weer, red.) boven de poolgebieden. Er kunnen dus grote verschillen tussen jaren zijn."

Mei is zelden een goed referentiepunt omdat de ijsmassa dan op haar grootst is
Niels Souverijns, klimaatwetenschapper

Het zijn dan ook die variërende verschillen die klimaatsceptici volgens Souverijns in hun voordeel gebruiken. Technisch gezien hebben ze gelijk wanneer ze stellen dat in mei van dit jaar er evenveel Noordpoolijs is als in dezelfde periode 33 jaar geleden was. De data liggen bij elkaar in de buurt."Maar door 1989 uit te kiezen, doen ze aan cherry picking", zegt Souverijns.

"1989 was namelijk een uitzonderlijk slecht jaar voor de aangroei van de ijsmassa. Dat zie je ook terug in de grafieken waarnaar critici zelf verwijzen." (zie figuur 3) 

"Bovendien is een moment in mei zelden een goed referentiepunt omdat de ijsmassa dan net na het einde van de winter op haar grootst is. Het is wetenschappelijk zinvoller om de massa's in oktobermaanden met elkaar te vergelijken, omdat we dan kunnen zien op welk tempo het ijs gesmolten is. Door de opwarming van het klimaat zien we de ijsmassa steeds sneller krimpen in de zomermaanden."

Vergelijk hier het verschil in ijsmassa tussen de volledige maand oktober 2021 en oktober 1989. Hier zie je wel een verschil. 

Kanarie in de koolmijn

Daarnaast wijzen wetenschappers op het belang van aanhoudende trends. "Het heeft eigenlijk geen zin om twee losse momenten met elkaar te vergelijken", zegt klimatoloog en professor glaciologie Stef Lhermitte (TU Delft). "Als het volgende week plots weer wat kouder is, wil dat ook niet zeggen dat er van de opwarming van de aarde niets aan is. Klimaat moeten we altijd op de lange termijn bekijken voor we conclusies kunnen trekken."

Het is net die langere termijn die lijkt te wijzen op een graduele afname van de Noordpoolijsmassa. "De website waarnaar gelinkt wordt, toont dat ook aan", zegt Lhermitte. "De voorbije veertig jaar zagen we de ijsoppervlakte in april elk decennium gemiddeld 2,6 procent krimpen." 

De data die het National Ice and Snow Data Center verzamelde. In 1989 zie je inderdaad een negatieve uitschieter terwijl de algemene trend dalend is

Volgens Lhermitte is die inkrimping problematisch. "Het noordelijk zeeijs is de kanarie in de koolmijn omdat het sneller dan het landijs op de Zuidpool reageert op klimaatopwarming. Focus je ook niet enkel op de hoeveelheid. Het ijs gaat ook al jaren kwalitatief achteruit, het is veel dunner dan het vroeger was."

De voorbije veertig jaar zagen we de ijsoppervlakte in april elk decennium gemiddeld 2,6 procent krimpen

Stef Lhermitte, Klimatoloog en glacioloog TU Delft

Niels Souverijns treedt zijn collega daarin bij. "Op het Noorse eiland Spitsbergen, ver in de Groenlandzee, zijn er soms jaren dat de omliggende fjorden niet meer dichtvriezen. Dat draagt gevolgen met zich mee voor de snelheid waarmee het klimaat opwarmt. Het witte ijs weerkaatst normaal het zonlicht en de warmte. Maar omdat het ijs smelt, wordt de donkere zeeoppervlakte zichtbaar. Dat water absorbeert de zon sterker waardoor de aarde weer sneller opwarmt. En dan kom je in een spiraal terecht want door die opwarming zal het ijs ook weer sneller smelten."

Vergelijk hier de ijsniveau's van de voorbije 33 jaar met dat van 1989. Zoals je merkt, duiken we de laatste jaren steeds vaker onder de minima en maxima uit het verleden. (bron: NSIDC.org )

Conclusie

  • Verschillende mensen beweren aan de hand van twee kaarten dat er op 13 mei van dit jaar evenveel Noordpoolijs als op dezelfde dag in 1989 lag. 
  • De data zijn afkomstig van het National Snow and Ice Data Center en kloppen ook.
  • Het gaat om een momentopname van een uitzonderlijk slecht jaar voor het noordelijk poolijs. Wetenschappers duiden op het belang van trends die zich op langere periodes aftekenen.
  • Die trend toont volgens dezelfde data van het National Snow and Ice Data Center aan dat de oppervlakte Noordpoolijs per decennium met 2,6 procent krimpt.
  • Een vergelijking in mei geeft volgens wetenschappers ook een vertekend beeld omdat de ijsmassa dan op haar grootst is. Nemen we oktober als referentiepunt dan zien we dat het ijs sneller wegsmelt. 
  • We beoordelen de claim dat er op 13 mei evenveel Noordpoolijs als in 1989 lag dan ook als eerder waar, maar misleidend
Dit artikel is geschreven op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Wil je iets laten checken? Stuur ons dan een mail via check@vrtnws.be.

Meer informatie over de factchecks van VRT NWS lees je in dit artikel.

Meest gelezen