De Croo op zoek naar tweede adem: ‘Hij zal het gaspedaal moeten induwen’

Wat gaan we er samen nog van maken? Die vraag legde regeringsleider Alexander De Croo (Open Vld) vrijdag voor op de kern van de federale regering. De ploeg heeft er een moeilijke week op zitten met het eigengereide PS-offensief rond de koopkracht, de plotse aarzeling van die partij rond de arbeidsdeal en het veto van de groenen tegen het voorstel van De Croo om de defensie-uitgaven op te trekken. Een premier zou voor minder de schouders laten hangen.

Vooral de houding van de Franstalige socialisten wekt irritatie. Op een persconferentie maandag vroeg vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) een aanpassing van de loonnormwet, waarmee hij de facto het regeerakkoord wil openbreken. Met zijn 13-puntenplan voor meer koopkracht maaide hij bovendien het gras weg voor de voeten van De Croo, die speciaal een expertengroep heeft opgericht om een koopkrachtpakket voor te bereiden.

Tekenend voor de verzuurde relaties binnen Vivaldi was de plenaire vergadering van donderdag. Socialisten en groenen weigerden daar te applaudisseren voor Open Vld en cd&v. Steen des aanstoots was de arbeidsdeal, die in februari werd afgeklopt. Deze week maakte Dermagne duidelijk dat hij de deal nu toch weer wil aanpassen. Dat lijkt de beste manier om het hele akkoord, waarin de socio-economische prioriteiten van links en rechts zorgvuldig werden afgewogen, onderuit te halen.

Het probleem is vooral dat de malaise al veel langer aansleept. Vorige week was er nog de slechte peiling waarin de regeringspartijen werden afgestraft, de demarche van Vincent Van Quickenborne (Open Vld) rond het verbod op gokreclame en de sneren van PS en MR naar de fiscale hervorming van Vincent Van Peteghem (CD&V). Staatssecretaris Sammy Mahdi (cd&v) speculeerde zelfs openlijk over de val van de regering.

Collectief van de rots

Eén ding is duidelijk: nog twee jaar blijven aanmodderen is geen optie. Ofwel gaat de regering naar een doorstart, ofwel worden het vervroegde verkiezingen. Maar dat laatste is voor geen enkele partij een prettig vooruitzicht. Al van bij de start van Vivaldi verkondigden de zeven coalitiepartners dat ze de radicale partijen enkel zouden kloppen als ze constructief zouden samenwerken. “Nu lijken het suïcidale lemmingen die zich collectief van de rots storten”, zegt politicoloog Carl Devos (UGent).

Veel kansen om zich te herpakken komen er niet meer. In principe resten Vivaldi nog twee jaren tot de volgende verkiezingen in 2024. Maar iedereen beseft dat de Wetstraat vanaf eind 2023 in campagnemodus zal zitten, waardoor er nog weinig mogelijk zal zijn. Dit politieke jaar loopt op 21 juli af. Dan rest de ministers enkel nog het politieke jaar 2022-2023 om iets te realiseren van de grote werven die op tafel liggen, waaronder de pensioenen en de fiscaliteit.

De Croo hoopt nog voor de zomer een nieuw elan te vinden. In zijn omgeving valt te horen dat de premier een raamwerk wil vastleggen met nog vijf à zes grote werven die Vivaldi wil realiseren. Een eerste luik daarvan hoopt hij nog voor de zomer in een plooi te leggen. 

Zo besliste de kern vrijdag om tegen 21 juli te landen met de pensioenhervorming van Karine Lalieux (PS). Dat is ambitieus, want eind vorig jaar werd het voorstel van Lalieux nog door zowat elke partij afgeschoten. Ook een herwerkte versie stootte in januari op een njet. Daarnaast wil de kern voor de zomer de begrotingsgesprekken aanvatten. Ook zal de expertengroep rond de koopkracht in juni al een tussentijds verslag opleveren.

Het tweede luik bevat dossiers die na de zomer volgen, maar waarvoor wel al een timing moet worden vastgelegd. Dan gaat het over de onderhandelingen met Engie over het langer openhouden van de kerncentrales, de arbeidsdeal, de defensie-uitgaven en de koopkracht. Al wordt de lat wel wat lager gelegd om het haalbaar te houden. Niet alle dossiers moeten nog volledig worden gerealiseerd. De coronacrisis, de oorlog in Oekraïne en de inflatie hebben de situatie veranderd, klinkt het. 

Verhofstadt achterna

Dat is het plan, maar of het ook realistisch is? Een beslissing rond de defensie-uitgaven werd vrijdag al meteen uitgesteld wegens tijdsgebrek. Maandag komt het kernkabinet opnieuw samen. Ook rond de arbeidsdeal hangt er nog steeds mist. Volgens de liberalen wordt er doorgegaan zoals afgesproken, terwijl de PS nog altijd wil bijsturen.

Misschien kan De Croo inspiratie opdoen bij zijn partijgenoot Guy Verhofstadt. De oud-premier die met zijn legendarische superministerraden op locatie schwung probeerde te geven aan zijn paarse regering. Ook die kampte met slechte peilingen en onderling gekibbel. De bijeenkomsten leverden vaak meer show dan beslissingen op, maar het gaf de bevolking wel de indruk dat de regering er nog steeds voor ging. 

Zo’n symbolische doorstart kan Vivaldi nu echt gebruiken. “De staatsman die De Croo in het buitenland is, zal hij nu ook in het binnenland moeten zijn”, zegt Devos. “Het wordt niet makkelijk om de boel samen te houden. Partijvoorzitters moeien zich voortdurend met het regeringswerk. Partijen staren naar hun eigen navel. Maar dat is part of the job. Hij zal het gaspedaal moeten induwen.”