Cd&v trekt de foute lessen. Niet alleen het personeel, ook het partijmodel moet anders

De crisis binnen cd&v zegt meer over structuren dan over inhoud.

Er is ruimte genoeg voor een behoudsgezind politiek verhaal: de samenhang tussen mensen verdwijnt, onze dorpskernen zijn verworden tot levenloze betonwoestijnen, onze overheid dijt steeds verder uit zonder haar kernopdrachten waar te maken en zelfs het klimaat gaat eraan. De wereld van vandaag is een gedroomde nachtmerrie voor mensen die aan politiek doen vanuit een welbegrepen conservatisme. Je kan dat liberaal, sociaal of groen invullen maar traditioneel is dat het terrein van christendemocraten. 

De reden waarom cd&v dat verhaal niet verteld krijgt is fundamenteler, structureler dan alleen maar gebrek aan talent. Qua vorm en aanpak staan onze middenpartijen haaks op de tijd die ze zouden moeten vormgeven. Met de digitalisering zijn de maatschappelijke spelregels omgegooid. We staan anders tegenover onze job, onze vrienden en vrije tijd. We gaan anders om met bank, winkel en vervoer. Onze verwachting is dat voortaan alles zo werkt: horizontaal, transparant, direct en flexibel. We zijn gewend geraakt aan een enorme keuzevrijheid, en de politiek vraagt dat we ook aan de keerzijde daarvan moeten leren wennen. De werkdruk ligt hoger, het geduld met wie niet voldoet is veel minder.

Uitgerekend die politiek volgt zelf niet. Partijen blijven hiërachisch, traag, gesloten, onbeweeglijk. En voor politici lijken diezelfde principes niet te gelden.

Dáár is Wouter Beke symbool voor gaan staan, nog los van zijn beleid: een partijvoorzitter die na meerdere verloren verkiezingen zichzelf minister maakte. En nu hij is moeten aftreden, wordt hij parlementslid en burgemeester, wachtend op de restauratie. Leg dat uit aan iemand in eender welke andere sector die zelf permanent moet presteren, constant wordt uitgedaagd door concurrenten binnen en buiten het bedrijf, en met wie sneller dan ooit wordt afgerekend.

Een politiek die haar eigen lessen niet volgt, werkt populisme in de hand.

Een andere weeffout draait rond spanning: alles moet aantrekkelijk, afwisselend en authentiek - het tegenovergestelde dus van hoe traditionele partijen functioneren. Ook dat zit in onze structuren ingebakken: een partij heeft zogezegd één verhaal, probeert dat in dé regering of dé oppositie door te drukken, en één partijvoorzitter staat daarvoor garant tegenover dé leden. Wat niet aan dat ideaalbeeld voldoet, wordt afgedaan als interne verdeeldheid of het afwijken van de ideologische koers. En als het te erg wordt, vervalt een partij tot de ultieme politieke kortzichtigheid: het hunkeren naar de oppositie om haar maagdelijkheid te herwinnen. (Liefst met dezelfde politici, zie punt 1.)

Meerstemmigheid

Niemand zal beweren dat regeren in ons land eenvoudig is  - dat is het nergens - maar het grootste probleem zit in die illusie van eenduidigheid. Die staat haaks op de institutionele werkelijkheid: we hebben verschillende niveaus en regeringen, en dus verschillende perspectieven en soms tegengestelde belangen. Ze staat haaks op de maatschappelijke verscheidenheid, waar iedereen graag voor zichzelf denkt en meerstemmigheid een evidentie is geworden. Ze staat haaks op wat van politieke persoonlijkheden verwacht wordt. Dat ze op een oprechte en authentieke manier van mening kunnen verschillen.

Le nouveau cd&v heeft de omgekeerde les getrokken uit de personele crisis. Het vermeende charisma van de nieuwe voorzitter moet dezelfde onopgeloste en onuitgesproken dubbelzinnigheden overstijgen die zijn voorganger verscheurden. De nieuwe minister heeft enkel de verdienste dat hij uit het interne circuit komt. En de opdracht die hij meekreeg is meer dan ooit lokaal en zelfs zuilgebonden. De oude machinerie wordt opgeblonken.

Wie ook het personeel uitmaakt, traditionele partijen hebben maar een toekomst als ze een ander model vinden, op maat van de spelregels die elders in de maatschappij gelden.

Dat kan perfect. Het begint bij de rol van de partijvoorzitter. Die moet de organisatorische en ideologische lijnen uitzetten, punt. De dagdagelijkse beleidslijnen worden beter per niveau uitgezet door de fracties, door parlementsleden die de vrijheid en middelen krijgen om zelf hun partij smoel te geven, in samen- of tegenspraak met de regering. De verschillende regeringsniveaus verdienen hun eigen dynamiek, zodat ze volwassen kunnen botsen en niet langer onder voogdij van de partij gesteld worden. En zo krijgen meer mensen meer kansen om een gooi naar de macht te doen, op voorwaarde dat ze de macht weer lossen zodra hun verhaal niet langer aanslaat.

Parlementaire democratie, heette zoiets vroeger. Voor partijen die traditie hoog in het vaandel dragen, is dat oude idee het opfrissen waard.