Stilaan komen er gaten in de strikte geheimhouding rond Vladimir Poetins privéleven

Het was het jaar 2008. De Russische president, toen 56 en al acht jaar alsmaar machtiger in het zadel, gaf een persconferentie in de somptueuze Villa Certosa op Sardinië. Naast hem stond zijn dichtste bondgenoot in West-Europa, Silvio Berlusconi, de mediamagnaat en de notoir hedonistische Italiaanse premier met wie Poetin een voorliefde voor vuile moppen, protserige meubels en puissante rijkdom deelde.

In de zomer mochten Poetins tienerdochters zich vrij in de riante villa bewegen, in het geheim boottochtjes maken en luxueus gaan winkelen, op voorwaarde dat ze te allen tijde hun identiteit verborgen hielden en hun gezicht niet toonden aan camera’s, zegt iemand die weet had van die regelingen.

Die strategie om zijn familie zorgvuldig af te schermen had altijd goed gewerkt voor Poetin. Tot Rusland in februari Oekraïne binnenviel. Nu alsmaar meer landen sancties uitvaardigen tegen mensen uit Poetins entourage – waaronder ook de maatregelen die Groot-Brittannië vrijdag trof tegen de vrouw die al lang beschouwd wordt als zijn maîtresse, Alina Kabajeva, en zijn ex-vrouw Ljoedmila Otsjeretnaja – begint de façade af te brokkelen en ontstaat langzaamaan een beeld van het privéleven van de Russische leider.

De eerste glimpen van zijn gecompliceerde gezinsleven bereikten de buitenwereld via die taferelen in de villa, toen de Russische reporter Natalia Melikova van de Nezavisimaja Gazeta behoedzaam over het verboden onderwerp repte. Een paar dagen eerder had de Moskovsky Korrespondent gemeld dat Poetin en zijn vrouw, met wie hij 25 jaar samen was, in het geheim uit elkaar waren gegaan. De krant voegde er prikkelend aan toe dat hij gevallen was voor Kabajeva, winnares van een gouden olympische medaille ritmische gymnastiek, die met haar 24 jaar zowat de leeftijd van zijn dochters had en uitgegroeid was tot het gezicht van zijn politieke partij.

“Ik heb altijd negatief gereageerd tegen mensen die zich met een snotneus en erotische fantasieën bemoeien met andermans leven”, zei Poetin, die het bericht ontkende. Berlusconi deed alsof hij Melikova met een denkbeeldig machinegeweer neermaaide. Poetin, die er toen al van beschuldigd werd verscheidene journalisten vermoord te hebben, knikte en glimlachte. Een paar dagen later zette de Moskovsky Korrespondent zijn activiteiten stop, om ‘financiële redenen’.

Mysterie en vaagheid

Poetin is meer dan een beschermende vader die, zoals hij zelf zei, wilde dat zijn dochters een normaal leven leidden en die hun veiligheid beschouwde als een zaak van nationaal belang. Als voormalige KGB-agent is hij gepokt en gemazeld in de traditie van misleiding en desinformatie van het agentschap, en in de Janus-achtige gave om verschillende gedaanten te tonen, afhankelijk van de situatie. Zijn privéleven is dan ook gehuld in mysterie en vaagheid.

Hij heeft twee officieel erkende dochters uit zijn eerste huwelijk. Maar volgens onafhankelijke Russische nieuwsmedia en niet-geverifieerde internationale nieuwsberichten heeft hij misschien nog eens vier kinderen bij twee andere vrouwen. Zelfs zijn officieel erkende dochters, intussen van middelbare leeftijd, leiden zo’n geheim bestaan dat ze niet herkend zouden worden in een straat in Moskou.

In de met villa’s bezaaide Russische enclaves in Zwitserland werd in maart een petitie gelanceerd die opriep tot de repatriëring van zijn veronderstelde maîtresse Kabajeva, en die haar woedend vergeleek met de maîtresse van Hitler, Eva Braun. In Lugano circuleren geruchten onder de plaatselijke bevolking over het groene glazen gebouw met zicht op het meer waar Kabajeva woonde. En ze zijn stellig over het ziekenhuis waar haar vermeende kinderen geboren werden. Maar niemand heeft haar ooit gezien.

Het bestaan van de kinderen is nooit aangetoond en ze zijn onzichtbaar. Ze zijn schimmen, en zoals in vele spookverhalen kun je hen naar hartenlust uitspelen, afhankelijk van het gewenste effect. Critici van Poetin gebruiken ze om zijn zelf gefabriceerd imago van beschermer van gezinswaarden te ondermijnen. Aanhangers schuiven ze naar voren om Poetins imago van rijkdom, viriliteit en mysterie te onderstrepen. Of misschien zijn de kinderen gewoon echt.

“Er zijn zo veel verhalen. Ze kunnen allemaal waar zijn, of geen ervan kan waar zijn”, zegt Nina Chroesjtsjova, een in Moskou geboren hoogleraar internationale zaken aan de New School in New York. “Het is gewoon de mist die rondom Poetin hangt.”

Sommige dingen zijn anders duidelijk genoeg. Leden van de familiale entourage van Poetin profiteren allemaal van een kleptocratisch systeem waarover Poetin als een maffiabaas regeert. Decennialang slaagde amper iemand erin hoogte te krijgen van de troebele beschermende cocon waarin ze vertoefden en van hun financiële middelen. Maar Poetins invasie van Oekraïne verandert dat.

In april priemden de Verenigde Staten door de mist en legden ze sancties op aan zijn twee dochters. De twee werden omschreven als familieleden van een gepenaliseerde persoon – Poetin – die de Russische defensie-industrie steunden en de begunstigden waren van miljarden dollars aan fondsen die onder de directe controle van Poetin stonden. De Amerikaanse regering vaardigde ook bijna sancties tegen Kabajeva uit, maar hield zich op het laatste ogenblik in om, zo zeggen officiële bronnen, een escalatie te vermijden.

Volgens experts was het er met die sancties niet zozeer om te doen Poetin concrete financiële schade te berokkenen, maar wel de boodschap te sturen dat hij met zijn agressie een grens had overschreden en dat zijn onzichtbare, onaantastbare wereld zichtbaar en bereikbaar was voor het Westen.

De Nederlandse tak

Op een grasperk in Duivendrecht bij Amsterdam stuurden demonstranten onlangs een boodschap aan Poetin via zijn dochter Maria. Kaarsen vormden een hart in het midden van het perk. Rondom hingen Oekraïense vlaggen en stond een bord met het opschrift ‘Ave Maria Putin’. De tekst luidde: “Je pa lijkt onbereikbaar en kan niet tegengehouden worden, zelfs niet door zijn beulen. Maar we weten allemaal dat vaders en dochters een ander verhaal zijn. We smeken je, Maria.”

Wat op het eerste gezicht een vreemde plek voor zo’n smeekbede leek – en een vreemde persoon om een smeekbede tot te richten – hield plots steek als je wist dat het stukje grond onlangs gekocht werd door Jorrit Faassen, een Nederlander die ooit getrouwd was en minstens één kind heeft met Maria Vladimirovna Vorontsova, Poetins oudste dochter. In de vijftien jaar waarin Vorontsova in het geheim met Faassen samenwoonde in Nederland was ze wel vaker het mikpunt van toorn tegen haar totalitaire vader.

Die woede en angst waren allerminst van de partij op een feestje voor het koppel in 2008 in Wassenaar, zowat de meest exclusieve en rijke buurt van Nederland. “Het was een huwelijksfeest”, herinnert Danny Plezier zich, een plaatselijke zanger van Nederlandse schlagers die er optrad.

Hij zegt dat de gasten vrolijk meezongen en dat hij de bruidegom, die hij al vele jaren kende, en zijn nieuwe bruid de hand schudde. Plezier zegt dat hij niet wist dat zij Poetins dochter was en dat hij na zijn optreden vertrok.

De neef van de bruidegom, Casper Faassen, een vooraanstaande Nederlandse kunstenaar, zegt dat hij Maria de volgende keer zag op een verjaardagsfeestje van zijn tante in het nabijgelegen Merenwijk bij Leiden. Hij zegt dat Maria een beheerste maar wat teruggetrokken indruk gaf. Ze communiceerde met iedereen, inclusief haar man, in goed Engels, en sprak een beetje Nederlands.

Masja

Casper Faassen noch vele anderen in de familie kenden de ware identiteit van de vrouw die door het leven ging als Maria Vladimirovna Vorontsova, en nu als Maria Faassen, maar die door haar vader Masja genoemd werd.

In 2010 meldde het Russische nieuwsmedium New Times dat Jorrit Faassen, die toen voor een Russische consultancyfirma werkte, in elkaar geslagen was door lijfwachten van Matvej Oerin, een Russische topbankier - die niet wist met wie hij te doen had - bij een geval van verkeersagressie in Moskou. Oerin verloor prompt al zijn licenties om banken te beheren en zijn lijfwachten belandden in de gevangenis. Leden van de Russische roddelpers speculeerden dat de Nederlander de schoonzoon van Poetin was, maar Faassen ontkende.

Het koppel bracht veel tijd in Moskou door, waar Faassen volgens documenten een functie had bij Gazprombank. Casper Faassen zegt dat zijn neef hem ooit de kans op lucratieve connecties en verkoopopportuniteiten in Rusland aanbood. Maar op dat moment circuleerden al geruchten over de afstamming van Maria, en de kunstenaar, die Poetin veroordeelde voor zijn ondermijning van de democratie en de gewelddadige repressie, ging daar niet op in.

Andere plaatselijke bewoners besteedden meer aandacht aan hen. Op een middag niet lang geleden uitte een Oekraïense buur in het luxueuze appartementsgebouw waarvan Jorrit Faassen de twee hoogste verdiepingen had gekocht zijn walging van de vroegere bewoners. Corien Zoetemelk (57), die tegenover het penthouseappartement woont, zegt dat ze het koppel wel vaker zag. Ooit merkte ze hen op op het kanaal onder aan het appartemensgebouw. “Ik zag hen in hun bootje. Ze was zwanger.”

Sergej Roldoegin, een cellist en dichte – en door hem met rijkdom beladen – vriend van Poetin die nu op de sanctielijst van de Verenigde Staten en de Europese Unie prijkt, en de peter van Vorontsova, vertelde een reporter ooit dat ze in 2012 een zoon kreeg. In 2017 gaf Poetin in een interview met Oliver Stone toe dat hij grootvader geworden was.

In 2014 was Vorontsova specialist in pediatrische dwerggroei. Haar liefdadigheidsproject Elfa-Endo, dat kinderen met endocriene aandoeningen hielp, werd mee gefinancierd door de machtige Alfa Bank, waartegen ook sancties getroffen werden. Het is misschien de reden waarom het Amerikaanse ministerie van Financiën besloot haar te straffen voor het leiden van “door de staat gefinancierde programma’s die voor miljarden dollars steun van het Kremlin krijgen voor genetisch onderzoek en die onder de persoonlijke controle van Poetin staan”.

Die sancties kunnen haar nieuwe familie pijn doen. Volgens een in april gepubliceerd rapport van het onafhankelijke Russische nieuwsmedium Meduza en de Russischtalige website Current Time TV was ze gescheiden van Jorrit Faassen en hertrouwd met een Russische man die voor de gasfirma Novatek werkte. Gennady Timtsjenko, een machtige oligarch die vaak opduikt als Poetins familiefixer en ook op de sanctielijst staat, zat onlangs in de raad van bestuur van Novatek.

De ‘gedisciplineerde’ dochter

Het persoonlijke verhaal van Poetin lijkt altijd al mythevormende elementen in zich gedragen te hebben. Hij gebruikte een officiële biografie, gepubliceerd in 2001, om zich het imago van strenge maar heroïsche familieman aan te meten. In het boek vertelt hij hoe hij ooit in zijn blootje zijn gezin redde toen een kapotte sauna de gezinsdatsja in lichterlaaie zette. “De meisjes zagen het hardst af van dat incident”, zei Poetin over zijn dochters.

Nu dreigt de vuurhaard van Poetins oorlog in Oekraïne hen opnieuw van alles te beroven.

Dat geldt ook voor zijn tweede dochter, Katja, die, zoals Poetin vertelt, “uiteindelijk de meest gedisciplineerde blijkt te zijn”.

Katja, die onder het alias Katerina Vladimirovna Tichonova leeft, lijkt inderdaad degene te zijn die het dichtst tegen Poetins invloedssfeer aanleunt. In februari 2013 zou ze met Kirill Sjamalov getrouwd zijn, de zoon van Nikolaj Sjamalov, een naaste medewerker van Poetin en een grootaandeelhouder van de Bank Rossiya. Een van Poetins favoriete skioorden, Igora, leverde het idyllische winterse decor.

Tichonova was een gepassioneerd danser van acrobatische rock-‘n-roll. In 2013 traden zij en haar danspartner Ivan Klimov op tijdens de Boogie-Woogie World Masters acrobatische rock.

“Iedereen wist dat ze de dochter van Poetin was”, zegt Edilio Pagano, die vaak in de jury zat bij wedstrijden waaraan Tichonova deelnam. Hij zegt ook dat hij nooit onder druk werd gezet om haar hogere punten te geven.

Rond 2014 werkte Pagano met haar samen in het uitvoerend comité van de World Rock ’n Roll Federation, gevestigd in Zwitserland, waar ze vicepresident uitbreiding en marketing was. Ze nam zelden deel aan vergaderingen, zegt hij, en als ze dat deed, was ze steevast vergezeld door twee lijfwachten.

In die tijd was ze ook bezig met grootsere zaken. In 2015 meldde het Russische nieuwsagentschap RBC dat ze naar Zwitserland was gereisd. Niet voor een danswedstrijd, maar om samen met Sjamalov deel te nemen aan de ‘Russische sessie’ van het World Economic Forum in Davos.

Poetin liet zich in 2011 tijdens een interview met de Russische televisie ontvallen dat Tichonova een master oosterse studies had gehaald aan de universiteit van Sint-Petersburg. Maar toen ze in 2015 voorzichtig in beeld kwam, was dat als auteur van een wiskundehandboek en een handvol wetenschappelijke artikels.

Toch was ze meer dan een academica. Tichonova leidde een onderzoeksinstelling, Innopraktika, die jonge wetenschappers financierde en ondersteunde. De instelling werd gedeeltelijk gefinancierd door het staatsoliebedrijf Rosneft. In de raad van bestuur, zo stelde Reuters vast, zaten een heleboel Poetin-vertrouwelingen en voormalige KGB-functionarissen. In 2014 was ze mee verantwoordelijk voor de uitbreiding van de staatsuniversiteit van Moskou ter waarde van 1,7 miljard dollar.

Vermogen van 2 miljard dollar

Naarmate ze carrière maakte, groeide ook de rijkdom van haar echtgenoot aan. Kirill Sjamalov verwierf van Timtsjenko een belang van ongeveer 3 miljard dollar in het belangrijkste Russische petrochemische bedrijf en werd een van de hoofdaandeelhouders. Het koppel kocht van Timtsjenko ook een kustvilla in Biarritz in Frankrijk.

In 2018 verscheen Tichonova in een Russisch televisieprogramma, dat haar omschreef als “directeur van Innopraktika en vicedirecteur van het Instituut voor de Mathematische Studie van Complexe Systemen aan de staatsuniversiteit in Moskou”. Het Amerikaanse ministerie van Financiën plaatste haar op de sanctielijst omdat ze “een leidinggevende in de techindustrie is wier werk” de Russische overheid “en de defensie-industrie” steunt.

In hetzelfde jaar meldde Bloomberg dat het koppel gescheiden was en samen een vermogen van ongeveer 2 miljard dollar had. De VS vaardigden sancties tegen Sjamalov uit en identificeerden hem als de ‘voormalige echtgenoot’ van Tichonova.

© The New York Times