In maart 2020 werd de ‘algemene ontsnappingsclausule’ van het stabiliteits- en groeipact geactiveerd. De historische beslissing liet de lidstaten toe geld te pompen in hun economieën om die door de coronacrisis te loodsen. De EU-landen moeten traditioneel hun begrotingstekort onder de 3 procent van het bbp houden en hun schuldgraad afbouwen richting 60 procent, maar uitzonderlijke omstandigheden vergen uitzonderlijke maatregelen, redeneerde de Commissie toen. En dus werden de begrotingsregels tijdelijk opgeschort.

Normaal gezien zou de clausule vanaf 2023 gedesactiveerd worden en zouden de lidstaten zich dan opnieuw naar de begrotingsregels moeten schikken. Maar de ontsnappingsclausule blijft een jaar langer van kracht en zou nu pas in 2024 opnieuw verdwijnen, kondigt de Commissie maandag aan. Ze verwijst daarvoor naar de oorlog in Oekraïne en de sombere economische prognoses die er het gevolg van zijn, de “ongekend” hoge energieprijzen en de aanhoudende verstoring van de mondiale toeleveringsketens.

De verlenging van wat nog steeds als een uitzonderlijke maatregel beschouwd wordt, moet de lidstaten de kans geven de noodzakelijke “tijdelijke en doelgerichte” maatregelen te nemen om burgers en bedrijven te steunen, terwijl tijdens de coronacrisis nog zeer brede maatregelen genomen moesten worden. In dat opzicht wordt de focus dus wel degelijk verlegd.

“Investeren en hervormen zijn onze prioriteiten”

De beslissing van de Commissie maakt deel uit van haar pakket beleidsaanbevelingen voor de lidstaten. “Investeren en hervormen zijn vandaag onze prioriteiten”, zegt commissaris voor Economie Paolo Gentiloni. “Dit zie je ook in de aanbevelingen, waar de focus duidelijk op de implementatie van de nationale herstel- en veerkrachtplannen en op de energietransitie ligt. Het begrotingsbeleid moet de overgang maken van de universele steun die tijdens de pandemie geboden werd naar meer doelgerichte maatregelen.”

Dat de lidstaten desondanks op de opschorting van de begrotingsregels kunnen blijven rekenen, moet hen de flexibiliteit geven hun beleid op onvoorspelbare ontwikkelingen af te stemmen, zegt Gentiloni.

Voorzichtig begrotingsbeleid

De Commissie vraagt de lidstaten wel om een voorzichtig begrotingsbeleid te voeren in 2023. Vicevoorzitter Valdis Dombrovskis wil dan ook niet spreken van een opschorting van de begrotingsregels. Tegen lidstaten die de regels al te hard met de voeten treden, kan volgend jaar nog steeds een zogenaamde buitensporigtekortprocedure worden geopend, “op basis van de aanbevelingen die we vandaag doen”, aldus Dombrovskis.

Maandag is in ieder geval tegen geen enkel land een procedure geopend. “De pandemie blijft een buitengewone macro-economische en budgettaire impact hebben die, samen met de huidige geopolitieke situatie, aanleiding geeft tot uitzonderlijke onzekerheid - ook wat betreft het uitstippelen van een gedetailleerd begrotingstraject”, luidt het in het Berlaymontgebouw.