Direct naar artikelinhoud
AchtergrondCinema

‘Het moest zo echt mogelijk zijn’: waarom ‘Top Gun’ na 36 jaar springlevend is

Ook in de nieuwe film geeft Tom Cruise gestalte aan ‘Maverick’.Beeld Paramount Pictures

Meer dan dertig jaar na datum krijgt Top Gun dan toch een vervolg. Tot groot jolijt van zowat iedereen die in de jaren 80 al eens een cinemazaal binnenliep. Maar waar heeft die film zijn iconische status aan te danken? Een poging tot verklaring in vijf bedrijven. 

De acteur

“Ik heb Top Gun wel vijf of zes keer in de cinema gezien”, vertelt acteur Sven De Ridder. “Niet per se omwille van de actiescènes of de vliegtuigen, wel omdat Tom Cruise er de hoofdrol in speelde. Zijn charisma, zijn uitstraling blies me helemaal omver.” Cruise had met de tienerfilm Risky Business en het sportdrama All the right moves nog maar een paar films op zijn cv staan toen Top Gun in 1986 in de zalen kwam. Maar na het enigszins onverwachte succes van die film nam zijn carrière een vlucht die zo mogelijk nog spectaculairder was dan die van de F-14's waarmee hij toen mocht dollen. 

In de jaren 90 was hij de ster van vijf opeenvolgende films die meer dan 100 miljoen dollar in het laatje brachten. Een decennium later braken negen van de tien Cruise-films door die grens van 100 miljoen. Cruise was de ster van commerciële blockbusters als Mission Impossible, Cocktail of Jerry Maguire maar dook ook op in minder voor de hand liggende prenten als Born on the Fourth of July of Eyes Wide Shut van Stanley Kubrick. Anno 2022 is hij misschien wel de laatste échte Hollywood-ster. Dat werd vorige week in Cannes nog maar eens bewezen. Wanneer Cruise zijn opwachting maakt op de Croisette draait het plaatselijke filmfestival heel even alleen maar om hem.

En toch was het misschien helemaal anders gelopen. Er was immers behoorlijk wat overtuigingskracht nodig om Cruise warm te maken voor Top Gun. Uiteindelijk werd de acteur - gek op snelheid en kicks allerhande - uitgenodigd om een proefvlucht te maken met de Blue Angels, het stuntteam van de Amerikaanse marine. Die hadden van Top Gun-producent Jerry Bruckheimer opdracht gekregen alle remmen los te gooien. De vlucht waarin Cruise meer ondersteboven dan rechtop vloog mistte zijn effect niet. Meteen na het uitstappen wandelde hij naar de dichtstbijzijnde telefoon, belde Bruckheimer en zei: ‘Jerry, I’m in’

Het businessmodel

Top Gun staat in cursussen filmgeschiedenis vermeld als een van de beste voorbeelden van de zogenaamde high concept movie. Een film die je in een paar zinnen samen kan vatten en die daardoor dus ook makkelijk op een eenvormige manier in de markt te zetten valt. “Het werk van producenten Jerry Bruckheimer en Don Simpson”, vertelt Stijn Joye, professor film- en mediastudies aan UGent. “Zij hebben het concept van de zomerblockbuster met Top Gun geperfectioneerd. Dat soort films met een eenduidig verhaal, gemaakt voor een groot publiek, zien we sinds de jaren 80 elke zomer in de zalen opduiken. Top Gun was de blauwdruk voor het soort films waar Bruckheimer maar ook regisseurs als bijvoorbeeld Michael Bay hun hele carrière op hebben geteerd.” 

Het businessmodel
Beeld Scott Garfield

De regisseur

Top Gun werd geregisseerd door wijlen Tony Scott. “Een man die altijd een beetje in de schaduw stond van zijn oudere broer Ridley”, vertelt Hans Herbots. “Ten onrechte, vind ik.” Herbots stond achter de camera bij Windkracht 10: Koksijde Rescue, een film die met wat goede wil als de Vlaamse Top Gun omschreven kan worden. “Ik heb voor ik begon te draaien Top Gun inderdaad wel herbekeken", vertelt hij. “En daar ook inspiratie uit gehaald. Je ziet in Top Gun bijvoorbeeld nooit zomaar een vliegtuig landen. Tijdens die landing stijgt er ergens anders in beeld wel een toestel op en zie je ook nog een peloton soldaten rondlopen. Dat gevoel van constante actie heb ik ook in Windkracht 10 proberen stoppen.” 

Herbots heeft het over ‘visuele geilheid’  wanneer hij de stijl van Tony Scott probeert te omschrijven. “Hij liet de zon reflecteren in het metaal van de vliegtuigen en koos schaamteloos voor opnames in tegenlicht.” Daarvoor werden kosten nog moeite gespaard. Toen Scott opnames wou maken in tegenlicht en het vliegdekschip waarop die moesten gedraaid worden in een verkeerde positie lag vroeg hij de kapitein zijn schip te draaien. Die weigerde omdat zo’n manoeuvre gigantisch veel brandstof vraagt. Waarop Scott volgens de legende zijn chequeboek uit zijn broekzak trok, vroeg hoeveel die brandstof moest kosten en de kapitein ter plaatse een cheque voor 25.000 dollar in de handen stopte. “Dat verhaal klopt”, vertelde Jerry Bruckheimer later aan de website Vulture. “Alleen denk ik dat het maar om 10.000 dollar ging.” 

Ook de actiescènes die Scott draaide, maakten indruk. “Alles moest zo echt mogelijk zijn”, vertelt Herbots. Met de hulp van het Amerikaanse leger, dat zijn volledige medewerking verleende, en een paar techneuten in de crew lukte dat ook. “Dat is het voordeel van dat soort grote films", zegt Herbots. “Er is budget genoeg om technische grenzen te verleggen.” Zo werd er voor het filmen van de scènes in de cockpit gewerkt met een soort voorlopers van de GoPro-camera’s waardoor je als kijker echt mee aan de stuurknuppel kwam te zitten. Die focus op echte stunts is er trouwens ook bij de sequel. Opnieuw is er voor gekozen om zoveel mogelijk ‘echt’ te doen. “In tijden waarin zowat alle actiescènes met behulp van computers worden opgeleukt kan die ambachtelijke manier van werken heel verfrissend werken”, denkt Herbots.

De muziek

Ook de soundtrack van Top Gun droeg voor een groot stuk bij tot het succes van de film. En jawel, ook dat was geen toevalstreffer. De muziek die bij de film hoort, valt uiteen in twee delen. Er is een soundtrack met reguliere nummers en een instrumentale score, met het kenmerkende ‘Top Gun Anthem’ als bekendste onderdeel. Die werd bijeengeschreven door Harold Faltermeyer. Een goed doordachte keuze, want hoewel de naam de Duitse componist misschien niet veel belletjes doet rinkelen, is dat bij zijn muziek wel het geval. Twee jaar voor hij aan de soundtrack voor Top Gun begon had Faltermeyer immers ‘Axel F’ gecomponeerd. Het kenwijsje van de film Beverly Hills Cop dat jaren later door Crazy Frog gruwelijk werd verkracht. Bruckheimer en Simpson hadden er dan ook alle vertrouwen in dat hij ook voor hun film een kenmerkende sound bij elkaar zou kunnen schrijven. Terecht, zo bleek. 

Over het tweede deel van de soundtrack is zo mogelijk nog beter nagedacht, vertelt Robin Broos, auteur van The Original Soundtrack, een boek over alle aspecten van filmmuziek. “Normaal vul je zo’n soundtrack met bestaande nummers die je aanvult met één of twee tracks die speciaal voor je film zijn geschreven. Bij Top Gun zijn dat er veel meer.” Om die nummers bij elkaar te schrijven werd gerekend op de Italiaanse discokoning Giorgio Moroder. Dat leverde hits op als Danger Zone, Playing with the Boys en uiteraard ook Take My Breath Away, een ballad die hem een Oscar op zou leveren. Al had hij bij het schrijven van de tekst voor dat nummer wel wat hulp nodig. Die krijgt hij van Tom Withlock, een automecanicien die tijdens het repareren van de remmen van Moroders Ferrari terloops liet vallen dat hij ook songteksten schreef. 

“Door echt in te zetten op die originele nummers kregen de producers eigenlijk gratis reclame voor hun film”, legt Broos uit. “Voor elk van die nummers werd een videoclip gemaakt die vooral bestond uit beelden uit de film. Telkens zo’n clip gedraaid werd op MTV was dat vier minuten gratis reclame voor Top Gun.” Ook voor de sequel wordt op dat soort gratis reclameruimte gerekend. “Het is geen toeval dat op de nieuwe soundtrack namen als Lady Gaga of One Republic staan. Wanneer artiesten van dat kaliber een nieuw nummer uitbrengen wordt dat door radiostations wereldwijd sowieso gedraaid. En al krijg je er misschien geen videoclip meer bij, toch zal ook daar de link met de film gelegd worden.” 

De dubbele bodem 

Niet alleen fans van blinkende vliegtuigen en halsbrekende stunts kwamen bij Top Gun aan hun trekken. Ook voor liefhebbers van mannelijk schoon was de film een reden om naar de cinema af te zakken. De film bevat een hele reeks kleedkamerscènes waarin de gespierde piloten paraderen met niet meer dan een strategisch geplaatste handdoek rond hun middel. En wanneer er op het strand een partijtje beachvolley wordt gespeeld, gebeurt dat uiteraard in slow motion zodat de bezwete mannenlijven in volle glorie in beeld kunnen komen. In combinatie met de duidelijke spanning die er tussen de piloten hangt en een paar voor interpretatie vatbare dialogen leidt dat tot steeds meer toespelingen op de homo-erotische ondertoon van de film. Quentin Tarantino doet er nog schepje bovenop door tijdens een cameo in de film Sleep with Me uit te leggen dat Top Gun volgens hem helemaal niet om de actie draait maar dat het een film is over een man die worstelt met zijn eigen homoseksualiteit. Hoewel dat niet meteen de baseline was die Jerry Bruckheimer voor zijn film in gedachten had, kan hij best met die tweede lezing leven, zo blijkt. “Wanneer je een film maakt, kunnen mensen die op hun eigen manier interpreteren”, vertelde hij aan Vulture. “Soms zien ze er iets in wat je er als filmmaker helemaal niet hebt ingestopt. Die interpretaties kunnen heel verrassend zijn, maar toch zijn ze relevant omdat mensen erin geloven.”