Na de "diepste spijt" van koning Filip: welke invloed zullen zijn woorden op relatie Congo-België hebben?
In Congo, België én ver daar buiten is de toespraak die koning Filip in Kinshasa gaf met argusogen gevolgd. De vorst drukte zijn "diepste spijt" uit over het koloniale verleden en zei dat "discriminatie en racisme" het regime kenmerkten. Welke invloed zullen deze woorden op de relatie tussen ons land en Congo hebben? Dit zeggen enkele kenners.
Politicologe Nadia Nsayi gelooft niet dat de toespraak van koning Filip in de Congolese hoofdstad Kinshasa een keerpunt betekent in de Belgisch-Congolese relaties. Ze denkt wel dat het een belangrijk symbolisch moment is, maar voor een echt belangrijke koerswissel kijkt ze toch vooral naar de Belgische staat en de Belgische regering.
"Het feit dat de Belgische koning zijn spijt betuigt, vind ik op het vlak van menselijkheid een heel belangrijk gebaar", zegt ze in "De wereld vandaag", op Radio 1. "Uiteraard is alleen spijt betuigen niet genoeg."
BEKIJK - De woorden van spijt die koning Filip vandaag in Kinshasa heeft uitgesproken:
Er is ook een verantwoordelijkheid van de Belgische staat
"Het zijn geen excuses en eerlijk gezegd neem ik dat de koning niet kwalijk", zegt Nsayi nog. "We leggen heel veel druk bij één man. Oké, hij draagt uiteraard een verantwoordelijkheid omdat hij het koningshuis vertegenwoordigt, en we weten wat de rol daarvan is geweest tijdens de koloniale periode."
"Er is ook een verantwoordelijkheid van de Belgische staat." Nadia Nsayi verwijst naar premier Alexander De Croo (Open VLD), die met de koning is meegereisd. "Als hij het nu niet doet, gaat hij toch wel op een bepaald moment die excuses moeten aanbieden."
"Het uitdrukken van de diepste spijt is al een goede zaak, en misschien is het ook de verantwoordelijkheid van de regering, en dus van premier De Croo?", reageert Sandrine Ekofo van Broederlijk Delen aan het persagentschap Belga.
Historicus Idesbald Goddeeris denkt op zijn beurt dat de koning vandaag geen excuses heeft uitgesproken omdat hij wacht op de resultaten van de parlementaire onderzoekcommissie over Congo. "Hij wil niet op de zaken vooruitlopen." Goddeeris doceert vakken over de koloniale geschiedenis. "Ik vind het opvallend dat de koning niet heeft verwezen naar de parlementaire commissie", zegt hij in "De wereld vandaag".
Politicologe Nadia Nsayi: "Dat de Belgische koning zijn spijt betuigt, is historisch"
"Dat de koning zijn diepste spijt uitdrukt voor de wandaden van het koloniale verleden van België in het aanzicht van het Congolese volk, is zonder meer baanbrekend", vindt Wouter De Vriendt (Groen), voorzitter van de bijzondere Kamercommissie over het koloniale verleden.
De commissie buigt zich over de rol en verantwoordelijkheid van onder meer de monarchie, de staat, de Kerk en de bedrijven. Daarna volgen de hoorzittingen die het meest gevoelig liggen, met name rond herstel. "Eind deze maand starten we die discussies", zegt De Vriendt. Volgens hem zal de kwestie van de excuses niet worden ontweken.
Professor geschiedenis Ernest Sindani Kiangu (Universiteit Kinshasa) geeft toe dat hij een totaal andere toespraak heeft gehoord dan die van koning Boudewijn, in 1960. "Maar om van een vernieuwende toespraak te kunnen spreken, moet die toch verankerd zijn in iets concreets", zegt hij in "Terzake".
"Er is een woord dat we in Congo niet graag horen. Dat is het woord 'hulp'", aldus Kiangu. "Wij willen geen vis of vlees, maar we willen dat België aan onze zijde staat, want we hebben een gemeenschappelijke geschiedenis."
Kolonialisme werd in 1960 nog als iets positiefs beschouwd, hoewel dat niet bleek uit de realiteit. Bekijk hieronder een reportage uit "Terzake".
Het punt is dat het koloniale systeem een fout, onmenselijk en onrechtvaardig systeem is geweest
"Het valt mij op dat hij scherper is over het koloniale systeem", stelt Nadia Nsayi vast. "Hij noemt woorden als paternalisme, discriminatie en racisme. Dat is belangrijk omdat wij allemaal in een samenleving zijn opgegroeid waarin het koloniale project altijd werd verdedigd, namelijk door te verwijzen naar Belgen die goede dingen hebben gedaan."
"Het kan wel dat bepaalde mensen met goede intenties naar Congo zijn gegaan, maar het punt is dat het koloniale systeem een fout, onmenselijk en onrechtvaardig systeem is geweest. Ik vind dat de koning dat nu ondubbelzinnig heeft erkend." Belangrijk voor de toekomst, denkt Nsayi. "Dat betekent dat als we een toekomst tussen onze twee landen of onder elkaar hier willen dat we ook werk moeten maken van de strijd tegen discriminatie en racisme."
Het is Idesbald Goddeeris opgevallen dat koning Filip ook een aantal zaken niet heeft benoemd. "Het koloniale geweld heeft hij niet vermeld, en er wordt ook altijd gezwegen over de enorme geldstromen en de winsten die in Congo zijn gemaakt."
Je kan niet aan een nieuw hoofdstuk beginnen zonder het verleden ten volle te erkennen
"Het is heel moeilijk om al die zaken expliciet te gaan benoemen, maar ergens denk ik wel dat dit moet gebeuren", zegt Goddeeris. "Je kan niet aan een nieuw hoofdstuk beginnen zonder het verleden ten volle te erkennen." Volgens Goddeeris heeft de koning een eigen lezing van de geschiedenis gegeven. "Toch wat teleurstellend."
Met andere woorden: de toespraak van koning Filip is symbolisch erg belangrijk, maar het is ook niet meer dan dat. "Maar het feit dat wij vanuit België naar een regime gaan dat geleid wordt door een president die eigenlijk niet verkozen is, betekent dat we ook een signaal geven dat je niet per se verkozen hoeft te zijn om met België zaken te kunnen doen" stelt Nadia Nsayi vast.