Rus voelt langzaam gevolgen sancties: ‘Armen vragen zich af waarom er zo veel geld naar het leger gaat’

Op de begane grond van het twee jaar geleden geopende warenhuis Aggregatsia, in het zuiden van Moskou, kun je een kanon afschieten. Slechts een paar winkels zijn nog open, waarvan de belangrijkste een supermarkt. De rest van de etalages is afgeplakt met plastic, waarop met veel gevoel voor optimisme staat geschreven ‘spoedig geopend’. Dat zal er voorlopig niet meer van komen.

De McDonald’s is gesloten. De Amerikaanse hamburgerketen gooide zijn snackbars in Rusland dicht, nadat president Vladimir Poetin op 24 februari zijn troepen Oekraïne instuurde, om het buurland – zoals hij het zelf noemde – te ‘demilitariseren en te denazificeren’. De gevolgen zijn genoegzaam bekend: er volgde een uittocht van westerse bedrijven, die niets meer met Rusland te maken willen hebben.

Nieuwe keten

McDonald’s liet halverwege vorige maand weten zich definitief terug te trekken uit het grootste land ter wereld. Een Russische horecaondernemer zag brood in de overname van de 850 hamburgertenten onder de naam ‘Lekker, punt uit’. De nieuwe keten zou de afgelopen twee weken alleen al in Moskou tientallen nieuwe vestigingen openen. Maar de gesloten McDonald’s in Aggregatsia is nog steeds wat het was. Binnen staat het meubilair in doorzichtig folie verpakt.

In het dagelijkse leven is er verder niet zo gek veel van de sancties te merken. Anders dan dat westerse bankkaarten niet meer werken en je voortdurend roebels moet wisselen. En naast McDonald’s zijn Apple, Adidas, H&M en Ikea en vele andere vertrokken, maar er zijn genoeg bedrijven gebleven.

De restaurants en cafés tonen iets leger dan normaal, maar niet rampzalig. En in de supermarkten zijn de schappen nog altijd gevuld. Met name de productie van non-food in Rusland zal de komende maanden dalen, voorspelt economisch geografe Natalja Zoebarevitsj van de Moskouse staatsuniversiteit. “De voedingsindustrie draait wel door, Rusland zal geen honger lijden.”

“Er zijn niettemin veel problemen”, verzucht de professor. “Maar hoeveel, is nog onduidelijk.” De regering treft intussen al hulpmaatregelen: pensioenen worden geïndexeerd met 10 procent en het bestaansminimum en nominale loon gaan omhoog met hetzelfde percentage. “Het zijn maatregelen voor de armen, maar de inflatie is met zo’n 17 procent al meer. Dus zullen de inkomens dalen.”

Minder salaris

De werkloosheid door de voorspelde krimp van de Russische economie (mogelijk tot 10 procent eind dit jaar) is nog niet voelbaar. Zoebarevitsj: “Het is zomer, mensen zijn op vakantie of op de datsja (huisje op het platteland, red).” Toch zal het vanaf september ook wel meevallen, denkt ze. Ongeveer de helft van de Russen werkt nog altijd voor de overheid. Ze zullen niet worden ontslagen, maar krijgen gewoon minder salaris.

Westerse goederen zijn nog te krijgen via internet. Hun iPhone bestellen Russen bijvoorbeeld in Kazachstan, wat de prijs uiteraard wel opdrijft, aldus Zoebarevitsj. Ze denkt dat de stedelijke middenklasse het moeilijker heeft dan de plattelandbewoners. “Mentaal dan: zij kunnen geen nieuwe iPhone kopen, geen nieuwe auto en niet naar het buitenland op vakantie. In de regio’s speelt dat nauwelijks een rol. Daar zien ze alleen maar de inflatie.”

Om die reden, zo vertelt Zoebarevitsj, zijn mensen op het platteland sterker tegen de ‘militaire operatie’ in Oekraïne, dan de stedelingen. “Logisch, ze vragen zich af waarom er zoveel geld naar het leger gaat en niet naar hen, de armen.”

Verdubbeld

Svetlana (niet haar echte naam) uit Mysjkin, een stadje op bijna 300 kilometer ten noorden van Moskou, bevestigt het beeld dat Zoebarevitsj schetst. Ze meldt dat vrijwel alle voedselproducten er nog zijn, maar dat de prijzen zijn verdubbeld. Svetlana is bezig met een verbouwing van de woning van haar ouders. Maar ook daarbij is er niet wezenlijk iets veranderd. Er zijn geen tekorten om een eenvoudige reden. “Het was hier altijd al slecht gesteld met bouwmaterialen’’, vertelt de vijftiger. “Je moest naar Jaroslavl, Oeglitsj of Moskou om ze te halen.”

Auto-onderdelen zijn een apart probleem geworden in Rusland. Het tekort eraan leidt ertoe, dat de autodiefstal aanzienlijk is toegenomen. Net als in de jaren 90 worden ze nu uit elkaar gehaald en in stukken verkocht. Hetzelfde geldt voor vliegtuigen en treinen en dat leidt nu al tot transportproblemen. “Binnen nu en een jaar of anderhalf, zullen de tekorten de economie hard raken”, zegt onafhankelijk econoom Andrej Movtsjan.

Medicijnen

Door logistieke en transportproblemen dreigt er ook een gebrek aan medicijnen. Die tendens wordt versterkt, doordat leveranciers van grondstoffen voor productie zijn vertrokken en westerse bedrijven weigeren nog langer klinische proeven voor Rusland uit te voeren. Het gevolg: verstoringen van de bevoorrading, een daling van de kwaliteit, stijgende prijzen en het sluiten van de markt voor nieuwe medicijnen.

Viktor Doebrovin (67) in het diep in Siberië gelegen Irkoetst meldt dat medische spullen er nog wel zijn, maar dat het flink aan inflatie onderhevig is. “Ik moest een plaatje voor mijn kronen laten zetten. Het kwam uit het buitenland via een tussenhandel, waardoor de prijs hoger lag dan voor de invoering van de sancties”, verklaart hij. Ook in Irkoetsk zijn de voedselprijzen gestegen. “Vanwege de indexering van de pensioenen hebben winkels direct hun prijzen verhoogd, zodat gepensioneerden er uiteindelijk niets op vooruitgaan.”

Movtsjan voorspelt een terugkeer naar de jaren 90, toen de Sovjet-Unie net uiteen was gevallen en Rusland tot economische chaos verviel. “Het verschil is, dat we toen vooruitgingen en nu alleen maar achteruit.”