Duitsland activeert alarmfase noodplan voor gasbevoorrading: wordt gas straks gerantsoeneerd?

Wat heeft Duitsland beslist?

De alarmfase die nu wordt geactiveerd, is de tweede van drie fases van het noodplan. De eerste fase - de zogenaamde early warning - werd eind maart al geactiveerd. Ook Nederland, Denemarken en Zweden hebben de afgelopen dagen zo’n early warning afgekondigd, in totaal gaat het om 10 van de 27 EU-lidstaten. In Nederland kan daardoor bijvoorbeeld meer elektriciteit opgewekt worden door steenkool te verbranden.

Duitsland is nu het eerste land in Europa dat de tweede fase van het noodplan afkondigt. “We mogen onszelf niet voor de gek houden”, aldus minister Habeck in Berlijn, die het onomwonden had over een gascrisis. “Het verminderen van onze gasbevoorrading is een economische aanval op ons door president Poetin.”

Wat betekent de activatie concreet?

De tweede fase houdt volgens het plan in dat er een storing is in de gasvoorziening of een buitengewoon hoge vraag naar gas, die leidt tot een “aanzienlijke verslechtering” van de gasbevoorrading. De regering ziet dan een hoog risico op langdurige bevoorradingsproblemen voor gas. 

Momenteel is de bevoorrading met aardgas nog “verzekerd”, aldus het ministerie van Economie. “Maar de toestand is gespannen”. Berlijn zal nu een kredietlijn verstrekken van 15 miljard euro om gasopslagfaciliteiten te vullen. Daarnaast wordt deze zomer een gasveilingmodel gelanceerd om industriële gasverbruikers aan te moedigen om gas te besparen. 

Nutsbedrijven mogen de hogere gasprijs nog niet aan de klant doorrekenen om de vraag te drukken, iets wat normaal gezien wel toegelaten is in de alarmfase van het noodplan. Die stap valt echter ook niet meer uit te sluiten.

Wat komt er na de alarmfase?

Na de alarmfase is er nog een noodgevalfase, waarbij de staat moet ingrijpen om ervoor te zorgen dat beschermde klanten, zoals de gezinnen, gas blijven krijgen. In de noodgevalfase kan de overheid overgaan tot rantsoenering. Gezinnen en ziekenhuizen zouden dan prioriteit krijgen. Habeck zei op de persconferentie dat dat scenario nu nog geen realiteit is, maar verklaarde het ook niet te kunnen uitsluiten.

Waarom doet Duitsland dit?

Duitsland is in vergelijking met veel andere Europese landen erg afhankelijk van Russisch gas, in totaal voor meer dan een derde van het totaal. Voor de oorlog in Oekraïne kwam meer dan de helft van de Duitse gasimport nog uit Rusland. 

Maar Moskou heeft de voorbije weken de gastoevoer naar Duitsland aanzienlijk verminderd. Volgens leverancier Gazprom kon dat niet anders doordat het land door de westerse sancties niet langer de nodige wisselstukken krijgt voor het onderhoud van de Nord Stream 1-pijpleiding. Daardoor is de toevloed met 60 procent verminderd, en Berlijn houdt er rekening mee dat Rusland de kraan nog verder dicht zal draaien.

Duitsland is nu volop bezig de gasvoorraden aan te vullen, met het oog op de winter. Die gasvoorraden zitten momenteel op 58 procent, tegen november moet dat volgens de Duitse wet naar 90 procent stijgen.

Momenteel zijn door het warme weer de concrete gevolgen dan ook nog beperkt, maar Duitsland wil wel vooruitkijken. “We moeten allemaal ons gasverbruik verminderen om energie te sparen voor de winter”, aldus Habeck. “Het gasverbruik moet blijven dalen en er moet meer gas worden opgeslagen, anders wordt het dan echt krap.”

Wat met België?

Voor België zijn er momenteel geen gevolgen. In tegenstelling tot Duitsland of Nederland zijn er volgens het kabinet van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) “op dit moment geen elementen om in ons land een early warning af te kondigen”. 

“Ons land is in voortdurend overleg met de buurlanden en de impact op België wordt op de voet gevolgd”, aldus het kabinet. Bij elke wijzigende situatie wordt er een vast protocol gevolgd om de impact voor de bevoorrading voor ons land correct in te schatten, klinkt het. Zondagavond vond al een overleg plaats tussen gasnetbeheerder Fluxys, overheidsinstantie AD Energie en het kabinet van Van der Straeten.

“Uit de analyse blijkt dat de gasbevoorrading in België nog altijd gewaarborgd is”, aldus Van der Straeten. België heeft twee grote voordelen. Enerzijds is er amper Russisch gas in ons Belgisch pijpleidingnetwerk en anderzijds hebben we met de haven van Zeebrugge en ook Duinkerke in Noord-Frankrijk een belangrijke toegangspoort.”

Ons land is het Europees kruispunt voor gas als invoer- en doorvoerhub en voert daardoor nu volop gas uit om Duitsland en Nederland bij te staan. “België voert tot 3,5 keer het eigen verbruik uit naar Duitsland en Nederland en dat op maximumcapaciteit.”

Maar het is niet omdat België geen early warning moet afkondigen dat de situatie niet ernstig is, aldus de minister. “Het risico dat de prijzen hoog blijven en nog stijgen is reëel. België speelt met de gasterminals in Zeebrugge en Duinkerke een cruciale rol als doorvoerland. Via interconnecties voert ons land op maximale capaciteit uit en onze buurlanden kunnen hierop blijven rekenen. De situatie wordt dagelijks opgevolgd en geëvalueerd.”