Een microscoopopname van een Demodex folliculorum-mijt op de huid.
University of Reading

Het geheime leven van piepkleine mijten die in de poriën in ons gezicht leven

Microscopische mijten die in de poriën van onze gezichten leven en 's nacht paren terwijl ze aan onze haren hangen, worden door hun ongewone levensstijl erg eenvoudige organismen. Uit de eerste sequentie van hun genoom ooit blijkt dat ze genen verliezen en op weg zijn om van externe parasieten te evolueren naar interne symbionten die volledig van ons afhankelijk zijn. 

De Demodex folliculorum-mijten of haarfollikelmijten worden bij de mens na de geboorte doorgegeven aan de kinderen, waarschijnlijk door contact met voornamelijk de moeder, en bijna elke mens is er drager van. Ze zijn zo'n 0,3 millimeter lang, leven in de haarzakjes of haarfollikels in de tepels en het gezicht, de wimpers inbegrepen, en ze eten talg, de huidsmeer die van nature wordt vrijgegeven door cellen in de poriën. 

Het aantal mijten piekt bij volwassenen, aangezien hun poriën groter zijn, en de mijten worden 's nachts actief. Ze bewegen zich dan van het ene haarzakje naar het andere, op zoek naar een partner om mee te paren.  

Het DNA van Demodex folliculorum is nu voor het eerst gesequencet in een nieuwe studie. Daaruit blijkt dat hun geïsoleerde bestaan en de inteelt die daar het gevolg van is, maken dat ze onnodige genen en cellen afstoten en dat ze een overgang aan het maken zijn van externe parasieten naar interne symbionten, die volledig afhankelijk zijn van de mens, wat nu ook al grotendeels het geval is overigens. 

"We hebben ontdekt dat deze mijten een andere ordening hebben van de genen voor hun lichaamsdelen dan andere, gelijkaardige soorten, iets wat veroorzaakt wordt door het feit dat ze zich aanpassen aan hun beschutte leven in de poriën. Deze veranderingen in hun DNA hebben gezorgd voor een aantal ongewone lichaamskenmerken en ongebruikelijke gedragingen", zei doctor Alejandra Perotti, hoogleraar biologie van de ongewervelden aan de University of Reading en een van de leiders van het onderzoek.   

Een korte video van de Demodex folliculorum-mijt onder een microscoop, waarbij bovenaan de 'beentjes' te zien waar het dier mee wandelt. (Video: University of Reading)

Extreem eenvoudige organismen

Uit het doorgedreven onderzoek van het DNA van de mijten blijken een aantal zaken: door hun geïsoleerd bestaan, zonder blootstelling aan externe bedreigingen, zonder competitie om gastheren te infecteren en zonder ontmoetingen met andere mijten met verschillende genen, heeft genetische reductie ervoor gezorgd dat de mijten extreem eenvoudige organismen zijn geworden, met bijvoorbeeld kleine beentjes die aangedreven worden door slechts drie spieren die uit maar één cel bestaan. 

Ze overleven met een minimaal gamma aan eiwitten - het laagste aantal dat ooit gezien is bij de Panarthropoda, een groep dieren die bestaat uit de geleedpotigen, de waterbeertjes en de fluweelwormen. 

Die vermindering van het aantal genen is ook de oorzaak van hun nachtelijke levenswijze. De mijten hebben geen bescherming tegen ultraviolet licht en ze hebben het gen verloren dat dieren doet ontwaken als het dag wordt. 

Ze zijn ook niet meer in staat om melatonine te produceren - een stof die maakt dat kleine ongewervelden 's nachts actief zijn -, maar ze zijn in staat om hun nachtenlange paarsessies aan de gang te houden door de melatonine te gebruiken die de menselijke huid afscheidt als het gaat schemeren. 

Een foto met een rasterelektronenmicroscoop van een haarfollikelmijt.
© Palopoli et al.; licensee BioMed Central. 2014/Wikimedia Commons/CC BY-SA 4.0

Vreemde paringsgewoonten

De unieke ordening van hun genen heeft er ook voor gezorgd dat de haarfollikelmijten ongewone paringsgewoonten hebben. Hun voortplantingsorganen zijn naar voren geschoven en de mannetjes hebben een penis die naar boven uit de voorkant van hun lichaam steekt. Dat betekent dat de mannetjes zich bij de paring onder het vrouwtje moeten plaatsen en paren terwijl ze zich allebei vasthouden aan menselijk haar.

Een van hun genen heeft zich omgekeerd, wat de mijten bijzondere aanhangsels aan hun mond heeft bezorgd, aanhangsels die ver uitsteken om voedsel te verzamelen. Dat helpt de mijten te overleven als ze nog jong zijn.

De mijten hebben overigens veel meer cellen als ze jong zijn dan wanneer ze volwassen zijn. Dat gaat in tegen de eerdere aanname dat parasitaire dieren hun aantal cellen al vroeg in hun ontwikkeling reduceren. De onderzoekers stellen dat dit de eerste stap is in de evolutie naar symbionten van de mijten.  

Een andere mogelijkheid is dat de mijten evolutionair op een dood spoor zitten en op weg zijn naar uitsterving, doordat ze niet blootgesteld worden aan potentiële partners die nieuwe genen zouden kunnen doorgeven aan hun nakomelingen. Dat is eerder al wel waargenomen bij bacteriën die in cellen leven, maar nog nooit bij een dier.  

De penis van de mijten (cirkeltje) is naar voren geschoven wat maakt dat ze ongewone paringsgewoonten hebben.
University of Reading

Wel een anus

Sommige onderzoekers hadden aangenomen dat de mijten geen anus hebben en dus al hun uitwerpselen tijdens hun levensduur moeten verzamelen en vrijgeven als ze sterven, wat ontstekingen van de huid zou veroorzaken. 

De nieuwe studie heeft echter bevestigd dat ze wel degelijk een anus hebben en dus onterecht de schuld hebben gekregen voor veel aandoeningen van de huid. 

"Mijten hebben voor veel zaken de schuld gekregen. De lange associatie met mensen zou echter kunnen suggereren dat ze ook eenvoudige maar belangrijke gunstige rollen zouden kunnen spelen, bijvoorbeeld bij het open houden van de poriën in het gezicht", zei doctor Henk Braig, een zoöloog aan de Bangor University in Wales en de Universidad Nacional de San Juan in Argentinië en een mede-hoofdauteur van de studie.

De studie onder leiding van de Bangor University en de University of Reading en met medewerking van de Universitat de València, de Universität Wien en de Universidad Nacional de San Juan is gepubliceerd in Molecular Biology and Evolution. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de University of Reading.

Het uiteinde van de anus van een Demodex folliculorum-mijt. Sommige onderzoekers dachten dat de mijten geen anus hadden maar de nieuwe studie ontkracht dat.
University of Reading

Meest gelezen