Waarom reizigers blijven kiezen voor goedkope vluchten: ‘Als we mensen een schuldgevoel geven, opent dat een doos van Pandora’

‘Wie in de komende maanden wil vliegen, zal geneigd zijn niet bij Brussels Airlines te boeken. De imago­schade is enorm’, liet luchtvaartexpert Eddy Van De Voorde optekenen in De Tijd. Verwacht u ook dat de consument zich zal laten beïnvloeden door alle getuigenissen over stijgende werkdruk? 

Loobuyck: “Ik denk dat dat toch een overschatting is. Als mensen een keuze maken, kijken ze toch voornamelijk naar de prijs-kwaliteitsverhouding voor zichzelf. Misschien zullen een paar mensen wel beïnvloed worden nu deze getuigenissen in de media komen, maar dat zal een zeer kleine minderheid zijn. We weten bijvoorbeeld ook allemaal dat de arbeidsomstandigheden bij heel wat kledingmerken niet super zijn. Toch houdt dat de meerderheid ook niet tegen om nog steeds die producten te kopen.”

Met name over de lowcostmaatschappijen horen we al jaren getuigenissen over slechte arbeidsomstandigheden. Toch blijven die maatschappijen het erg goed doen. Heeft de consument daarin geen verantwoordelijkheid?

“Of mensen voldoende betaald worden en in goede omstandigheden hun werk kunnen doen, dat is een rechtvaardigheidskwestie. En rechtvaardigheid zou niet mogen afhangen van welke individuele keuze u en ik maken. Nee, rechtvaardigheid moet afhangen van algemene regels die door overheden bepaald en afgedwongen worden.

“Als we mensen een schuldgevoel geven omdat ze na getuigenissen van slechte arbeidsomstandigheden in de luchtvaart nog steeds goedkoop vliegen, dan opent dat een doos van Pandora waar geen einde aan komt. Morgen gaat het weer over de Primark, dan weer over vlees eten. Het is onredelijk om van de individuele burger te vragen dat hij overal de ethische keuze in maakt, als het alternatief makkelijker of goedkoper is.”

Toont de steeds grotere groep vegetariërs dan niet dat individuele keuzes wel degelijk een impact kunnen hebben? 

“In zekere zin wel. Wat vegetariërs bijvoorbeeld doen, is laten zien dat het perfect mogelijk en gezond is om zonder vlees door het leven te gaan. Dat alleen al kan een impact hebben op de mensen om hen heen.

“Toch denk ik dat dat lastiger is bij deze discussie. Om een impact te hebben, zou iemand die bijvoorbeeld om ethische redenen niet voor een lowcostmaatschappij gekozen heeft, dat al bijna kenbaar moeten maken, bijvoorbeeld op sociale media. Dan krijg je een soort deugdpronkerij die veel mensen op de zenuwen werkt.

“Net als in de discussie over vleesconsumptie deel je op die manier de maatschappij op in ‘goede’ en ‘slechte’ mensen: zij die verantwoord handelen en zij die dat niet doen. Dat werkt contraproductief. Alleen met structurele maatregelen krijgen we echte veranderingen, zowel in de voedingsindustrie als in de luchtvaart.”

Moeten de arbeidsvoorwaarden van het personeel een impact hebben op de prijs? Net zoals we in de toekomst meer moeten betalen voor de CO₂-uitstoot die vliegen met zich meebrengt.

“Ja, het is aan de overheid om ervoor te zorgen dat de vliegmarkt zo georganiseerd is dat er gezonde concurrentie is, maar dat er tegelijk correcte taksen betaald worden en er rechtvaardige arbeidsomstandigheden zijn. Maar dan moet er eerst een politiek draagvlak zijn om dingen te veranderen. De tumult die de stakingen veroorzaken en de getuigenissen die nu naar boven komen, kunnen ervoor zorgen dat de kwestie gepolitiseerd raakt. Wat dat betreft lijken de huidige stakingsacties me dus een doeltreffender middel dan de individuele consument culpabiliseren.”