Staat er eigenlijk een limiet op de temperatuur in ons land? Of gaan we ooit richting 50 graden?

Het wordt vandaag warm, héél warm, voorspelt Frank Deboosere: "Warme lucht uit Spanje en Portugal wordt door een zuidelijke wind in onze richting geblazen. Daardoor zullen de temperaturen ook bij ons hoog oplopen." 

Het wordt zonnig en warm met maxima van 34 tot 40 graden. De maxima, die worden bereikt aan het einde van de namiddag, liggen tussen 34 en 36 graden op de Ardense hoogten en tussen 37 en 39 elders. Lokaal is 40 graden mogelijk, vooral dan in de streken nabij de Franse grens. 

Als dat gebeurt, krijgen we de op één na warmste dag sinds het begin van de metingen, in 1833. Het hitterecord dateert nog maar van 3 jaar geleden: op 25 juli 2019 werd bij het KMI in Ukkel een recordtemperatuur van 39,7 graden gemeten.

"Op andere plekken gingen de temperaturen toen zelfs boven de 40 graden", blikt Rozemien De Troch, klimatologe bij het KMI terug. "In het meetstation van Begijnendijk, in Vlaams-Brabant, werd die dag zelfs 41,8 graden gemeten." Daarvoor dateerde het hitterecord van 27 juni 1947. Toen tikte het kwik 36,6 graden aan, dus ruim 3 graden lager dan drie jaar geleden.

"Zoals één zwaluw de lente niet maakt, is één dag met een recordtemperatuur niet uitzonderlijk", zegt Frank Deboosere. Nu heeft onze weerman nooit veel waarde gehecht aan dagrecords, maar hij ziet er de laatste decennia wel een duidelijke trend in: op het einde van de 20e en vooral het begin van de 21e eeuw worden er veel vaker nieuwe warmterecords gevestigd. "Het is overduidelijk dat de klimaatopwarming hierbij een rol speelt."

Dat ziet ook Rozemien De Troch, die als klimatologe nog meer op de lange termijn kijkt dan weermannen en -vrouwen. "De gemiddelde temperaturen schuiven op, naar hogere temperaturen, waarbij de hoge temperaturen ook mee opschuiven: zowel de kans op hoge temperaturen als de intensiteit ervan nemen toe."

Op de onderstaande grafiek zie je de afwijkingen van de gemiddelde temperaturen in vergelijking met de gemiddelde temperatuur uit de periode 1961-1990. Aan de rechterkant zie je duidelijk dat de laatste decennia de afwijkingen naar boven steeds groter worden.

Wim Thiery, klimatoloog aan de VUB, treedt Deboosere en De Troch bij: "Als je kijkt naar de voorbije jaren, zie je dat er in de zomer keer op keer records worden gebroken." De professor ziet dat hittegolven de laatste jaren steeds vaker voorkomen, langer duren én warmer zijn. "Terwijl hittegolven eerder uitzonderlijk voorkwamen, krijgen we er nu bijna jaarlijks mee te maken."

Thiery: "In 2019 hebben we de hoogste temperatuur ooit gemeten in België. Toen is voor het eerst 40 graden gemeten in ons land. In 2020 hebben we vervolgens, begin augustus, de warmste week gehad sinds het begin van de metingen. Vorig jaar hebben we met de overstromingen dan weer extremen gezien op het vlak van neerslag. En deze zomer zien we weer heel hoge temperaturen. Niet alleen bij ons, maar ook in de ons omringende landen."

Wim Thiery ziet een enorme toename aan hittegolven. "Dat ligt perfect in de lijn van wat we verwachten door de klimaatverandering. En onze computermodellen tonen dat dit een trend is die zich zal doorzetten in de toekomst, zolang we broeikasgassen blijven uitstoten."  

"Op basis van de klimaatmodellen verwachten we dat de opwarmende trend zich zal voortzetten", vult Rozemien De Troch hem aan. "Waar we zullen landen, zal afhangen van de maatregelen die genomen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen."

"De huidige modellen variëren. In de globale modellen van het VN-klimaatpanel kan het gaan tot een opwarming van 4 graden, tegen het einde van deze eeuw. Dat is het meest pessimistische scenario. Afhankelijk van de maatregelen die genomen worden, kan dit lager uitvallen."

Sowieso zal de kans op zulke extreme temperaturen toenemen, zegt De Troch. "Daar zijn we vrij zeker van. Maar het is moeilijk om te voorspellen hoe warm het in de toekomst precies zal worden in de extreme gevallen."

Frank Deboosere ziet de kans steeds reëler worden dat we in Europa de kaap van de 50 graden zullen bereiken, "als je kijkt wat er nu bijvoorbeeld in Spanje en Portugal aan het gebeuren is". "Is het niet dit jaar, dan is het volgend jaar of het jaar erna dat ze daar de 50 graden zullen aantikken."

De hoogste temperatuur die ooit op ons continent werd gemeten, dateert van vorige zomer: op 11 augustus werd 48,8 graden gemeten op het Italiaanse eiland Sicilië. Het vorige record, van 48 graden, dateerde van juli 1977. Dat werd toen gemeten in de Griekse hoofdstad Athene.

Wim Thiery merkt hierbij op dat - wat het klimaat betreft - het niet relevant is of het nu 38 of 39 graden wordt: "De trend is onmiskenbaar: door de klimaatopwarming worden hittegolven steeds warmer. Dat betekent dat er steeds meer records gebroken zullen worden."

Thiery trekt de vergelijking met de Olympische Spelen: "In de beginjaren was het gemakkelijk om records te breken, omdat de spelen nog maar net bezig waren. Na verloop van tijd werd het wel steeds moeilijker om de records scherper te stellen."

"Hetzelfde ging vroeger op voor het klimaat: hoe langer je de temperatuur meet, hoe kleiner de kans wordt dat je nog nieuwe records kan optekenen. Maar - zoals in de hoogtijdagen van de doping - zien we nu dat er qua temperatuur steeds meer records worden gebroken. Want we zien nu een klimaat op steroïden, waardoor de records steeds vaker worden gebroken en met steeds grotere stappen."