Europese Commissie wil gasverbruik met 15 procent indijken tot lente volgend jaar: “Bespaar gas voor een veilige winter”

De EU is bijzonder afhankelijk van Russisch gas en het is voor von der Leyen al langer een uitgemaakte zaak dat president Vladimir Poetin tegen de achtergrond van de invasie in Oekraïne de gastoevoer naar de EU inzet als “politiek wapen” en “chantagemiddel”. Twaalf lidstaten zijn de voorbije maanden al geconfronteerd met gedeeltelijke of gehele stopzettingen van gasleveringen en de algemene toevoer is momenteel al met een derde geslonken in vergelijking met de voorgaande jaren. 

“We moeten ons voorbereiden op een mogelijke volledige stopzetting van Russische gastoevoer en dat is een aannemelijk scenario”, verklaarde von der Leyen woensdag op een persconferentie waar de Commissie haar noodplan voor komende winter presenteerde. Het uitgangspunt van het plan “Bespaar gas voor een veilige winter” is dat de lidstaten zich op vrijwillige basis engageren om gedurende acht maanden hun gasconsumptie met 15 procent te verminderen in vergelijking met het gemiddelde verbruik van de voorbije vijf jaar. Dat komt neer op 45 miljard kubieke meter. Ter vergelijking: Rusland verstrekte ons in 2020 153 miljard kubieke meter. 

De Commissie vraagt de lidstaten om tegen eind september een update van hun nationale noodplannen in te dienen. Daarin moeten ze uit de doeken doen hoe ze het gasverbruik willen terugschroeven. Dat staat hen vrij, maar de Commissie schuift wel een aantal principes naar voren. Sensibiliseren om minder energie te verspillen aan verwarming en airco zou een eerste speerpunt moeten zijn. “Moet het licht echt de hele nacht aan in lege kantoorgebouwen of aan winkelpuien? Moet de airco echt op 20 graden Celsius? Het zou ons wat minder comfort geven, maar ook veel consumptie besparen”, zo suggereerde vicevoorzitter Frans Timmermans. De overheden zouden alvast het goede voorbeeld kunnen geven in openbare gebouwen. 

Een ander leidend principe is de vervanging van gas door andere energiebronnen. De prioriteit is uiteraard de vervanging van gas door hernieuwbare bronnen, maar de Commissie erkent dat ook een tijdelijke overstap naar kolen, olie of kernenergie noodzakelijk kan blijken. Daarnaast kunnen de lidstaten bijvoorbeeld ook veilingsystemen opzetten om de industrie tot energiebesparingen aan te sporen. Bedoeling moet alvast zijn om de gasaanvoer voor de gezinnen, voor essentiële dienstverleners zoals ziekenhuizen en voor bepaalde essentiële industrietakken te vrijwaren. Die vertegenwoordigen ongeveer 37 procent van de gasconsumptie. 

De Commissie voorziet ook een mogelijkheid om bindende besparingsdoelstelling voor de lidstaten op te leggen in een noodscenario waarin Moskou de gaskraan zo goed als of helemaal dichtdraait en er ernstige tekorten dreigen. Ze kan na consultatie met de lidstaten die alarmfase op eigen initiatief inluiden, of op vraag van minstens drie lidstaten. Deze procedure wordt geregeld in een verordening die moet goedgekeurd worden door een meerderheid van 15 lidstaten die 65 procent of meer van de EU-bevolking vertegenwoordigen. De tekst wordt op dinsdag 26 juli besproken op een uitzonderlijke vergadering van de Europese energieministers in Brussel.

De Commissie hamert erop dat er geen tijd te verliezen is. “In de hitte van de zomer moeten we aan de winter denken. We moeten nu gas besparen om onze huizen verwarmd te houden en onze industrie draaiende te houden wanneer de winter komt”, klonk het bij Timmermans. Wat deze zomer wordt bespaard, kan alvast opgeslagen worden voor komende winter. Eerder al kwamen de lidstaten al overeen dat de reserves tegen november voor 80 procent gevuld moeten zijn. Momenteel bedraagt het gemiddelde ongeveer 64 procent. 

Niet alle lidstaten zijn even afhankelijk van Russisch gas. Toch beklemtoonden von der Leyen en Timmermans dat alle landen solidariteit aan de dag moeten leggen en elkaar moeten helpen bij tekorten. “We hebben uit de pandemie geleerd dat we elke crisis te boven kunnen komen als we eensgezind optreden”, klonk het bij von der Leyen. Haar thuisland Duitsland is bijvoorbeeld meer kwetsbaar dan België, maar ook ons land en de rest van Europa zouden in de klappen delen als de industrie in een economisch bolwerk als Duitsland wordt lamgelegd. Een totale stopzetting van de gasleveringen zou het continent al snel in een recessie kunnen dompelen, zo waarschuwde de Commissie vorige week nog.