Rusland en Oekraïne bereiken akkoord over graanexport uit Oekraïense havens, belangrijk om wereldwijde voedselcrisis te verzachten

Zo'n twee maanden lang hebben Rusland en Oekraïne onderhandeld, op aandrang van de Verenigde Naties en met bemiddeling van Turkije. Vanmiddag is het akkoord ondertekend in de Turkse stad Istanbul, onder toezicht van de Turkse president Erdogan en VN-secretaris-generaal Guterres.

Het is het eerste echte akkoord tussen Oekraïne en Rusland sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne eind februari. Al wil de Oekraïense regering het zo niet noemen. We ondertekenen een akkoord met de VN en Turkije en Rusland ondertekent een parallel akkoord met de VN en Turkije, klinkt het daar.

Tijdens de ceremonie was dat ook duidelijk te zien. Eerst ondertekende de Russische minister van Defensie het akkoord, samen met de Turkse minister van Defensie. Toen de Rus de tafel waaraan Erdogan en Guterres zaten, verlaten had, kwam de Oekraïense minister van Infrastructuur het akkoord tekenen, opnieuw met de Turkse minister van Defensie aan de overkant. Samen aan een tafel zitten of handen schudden voor de internationale pers, is blijkbaar nog te gevoelig.

VN-secretaris-generaal Guterres verwees daar ook naar in zijn korte toespraak voor de ondertekening. "Het gaat hier nog altijd om twee landen die in een bloedig conflict zijn verwikkeld. Maar een baken van hoop schittert aan de Zwarte Zee", filosofeerde de VN-baas. Guterres benadrukte dat het akkoord nu ook "volledig uitgevoerd" moet worden. De VN zal betrokken blijven om dit akkoord tot een succes te maken, zei hij nog.

Door het akkoord zou meer dan 20 miljoen ton graan dat al maanden in Oekraïense havens ligt te wachten, eindelijk uitgevoerd moeten kunnen worden, met name via de havens van Odessa, Tsjornomorsk en Joezni.

Door het geblokkeerde graan was de prijs van graan gestegen en dreigde er honger in sommige landen. Verschillende landen in het Midden-Oosten en Afrika hangen sterk af van de invoer van graan uit Oekraïne (en Rusland). In verschillende landen bedraagt het aandeel Oekraïens graan in hun totale graanimport meer dan 50 procent. In enkele landen zelfs 80 procent. Het akkoord doet nu de hoop rijzen dat een wereldwijde voedselcrisis afgezwakt kan worden.

Het akkoord slaat overigens niet enkel op het Oekraïense graan, ook een vlottere verscheping van Russisch graan en meststoffen is erin opgenomen, ondanks de harde westerse sancties die van kracht zijn.

Concreet houdt het akkoord in dat de vrachtschepen "veilige routes" zullen gebruiken die door Oekraïne zijn vastgelegd. Oekraïne zal de havens daarvoor deels ontmijnen. De vrachtschepen zouden niet begeleid worden door Oekraïense marineschepen, maar een mijnenveger zou wel stand-by blijven.

Rusland zal de graanschepen niet aanvallen en belooft ook geen misbruik te maken van het tijdelijk weghalen van mijnen door Oekraïne, waardoor de Oekraïense havens in principe ook toegankelijk worden voor Russische oorlogsschepen.

Alle vrachtschepen die de Oekraïense havens binnenvaren, zullen ook gecontroleerd worden door inspectieteams met vertegenwoordigers van alle partijen - Turkije, Rusland, Oekraïne en de VN - om zeker te zijn dat er geen wapens naar Oekraïne gesmokkeld worden. Een duidelijke eis van Rusland. Ook tijdens het inladen van het graan in de Oekraïense havens zullen er inspecties plaatsvinden. Er komt tot slot ook een gezamenlijk coördinatiecentrum in Istanbul om ervoor te zorgen dat het akkoord goed uitgevoerd wordt.

Het akkoord is 120 dagen geldig, zo'n 4 maanden dus, maar kan wel vernieuwd worden. Volgens een vertegenwoordiger van de VN zal het nog enkele weken duren voor het akkoord volledig in werking zal treden. Het doel is om zo'n 5 miljoen ton per maand te exporteren, zodat de Oekraïense silo's op tijd geleegd worden voor de nieuwe oogst.

Een opmerkelijk moment vond enige tijd voor de ondertekening plaats. Een begeleidend paneel met daarop een tekst waarin de ceremonie wordt aangekondigd en de vlaggen van Turkije, Rusland, Oekraïne en de VN, werd weggehaald en vervangen door een nieuw bord.

Op het oorspronkelijke bord bleken de vlaggen van Rusland en Oekraïne naast elkaar te staan. Op het nieuwe bord werden de strijdende partijen uit elkaar gehaald en prijkte het vlagje van de VN er netjes tussen. Het toont net als de ondertekening van aparte akkoorden en het feit dat er geen handen werden geschud, aan hoe gevoelig en delicaat heel dit akkoord is.