Buitenlandminister Lahbib in oog van storm in Oekraïne: Kiev blaast warm en koud over haar bezoek aan de Krim

Oekraïne lijkt zwaar, maar -ook niet te zwaar- te willen tillen aan het erg omstreden bezoek van de nieuwe Belgische minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib aan het door Rusland bezette Krimschiereiland vorig jaar toen ze nog journaliste van de RTBF was. 

In een mededeling herhaalt Kiev dat het illegaal is en blijft om de Krim vanuit Rusland te bezoeken en dat niet enkel Oekraïne, maar ook België de annexatie van de Krim door Rusland niet aanvaarden. Het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken wil "via diplomatieke contacten nu meer details vernemen over de omstandigheden van het bezoek en op basis daarvan beslissingen nemen over toekomstige bilaterale contacten". Dat zou dan echter vooral slaan op de persoonlijke contacten met minister Lahbib, dus niet zo zeer met ons land op zich.

Tegelijk staat Kiev "positief tegenover de steun die Lahbib als minister heeft uitgesproken voor de strijd van Oekraïne tegen de Russische gewapende agressie. We zullen de standpunten van Oekraïne en België bekijken in de context van nieuwe Europese sancties tegen Rusland en in het verlenen van militaire en financiële steun aan Rusland", zo luidt het in een mededeling van het Oekraïense ministerie. 

"Hadja Lahbib is vorig jaar in juli naar de Krim gegaan om daar een theaterfestival bij te wonen. Dat is geen geheim, ze heeft daarover enkele foto’s gepubliceerd op Instagram en Facebook", vertelde Jan Balliauw in "De ochtend" op Radio 1.  Tijdens haar bezoek heeft ze ook het Livadiapaleis bezocht waar de conferentie van Jalta plaatsvond op het einde van de Tweede Wereldoorlog.

"Over haar bezoek heeft ze ook een reportage gemaakt voor de RTBF-radio. Daar werd haar gevraagd of ze was teruggekeerd uit Oekraïne of Rusland, waarop ze antwoordde dat je een Russisch visum nodig hebt om te landen in Simferopol. Daaruit kon je opmaken dat ze via Moskou was gereisd."

Er waren wel meerdere journalisten die de Krim bezochten. "Inderdaad, ze is niet de enige die dat gedaan heeft. Ik ken veel collega’s in Moskou die dat ook zo doen als ze reportages over de Krim moeten maken", vertelt Balliauw. "Het probleem is dat je daarmee de Oekraïense wet overtreedt want voor Oekraïne is de Krim nog altijd Oekraïens grondgebied, en moet je dus naar de Krim gaan volgens de Oekraïense regels."

"Er bestaat een speciale procedure, ik heb die zelf gevolgd in 2016 maar die duurt lang want je moet ervoor naar Kiev waar je een document krijgt waarmee je over land naar de Krim kan. Sinds de Russische invasie is die procedure natuurlijk niet meer bruikbaar, maar tot 24 februari was dat de enige legale weg voor Oekraïne. Volg je de procedure niet, dan kan Oekraïne je drie jaar lang de toegang tot het grondgebied ontzeggen."

Meestal gebeurt dat niet, of blijft dat een privézaak, maar toen Hadja Lahbib (MR) minister werd, werd dat plots een publieke zaak. Zeker nadat N-VA- Kamerfractieleider Peter De Roover de kat de bel had aangebonden door het te melden op Twitter.

Die waren ronduit negatief, schetst Balliauw. "Het werd opgepikt door bijna alle Oekraïense media en het veroorzaakte een zeer negatieve storm op sociale media in Oekraïne."

"Reizen naar de Krim via Rusland ligt er bijzonder gevoelig, zeker voor publieke figuren. Als je dat doet, ben je voor de publieke opinie daar een soort collaborateur, iemand die de Russische annexatie van de Krim steunt."

Voor Hadja Lahbib is dat des te pijnlijker omdat ze van Oekraïne haar grootste prioriteit heeft gemaakt en tijdens haar eerste persontmoeting zei dat ze zo snel mogelijk naar Kiev wou. "Maar ik zie in de huidige omstandigheden geen enkele Oekraïense politicus met haar op de foto gaan, laat staan haar Oekraïense collega Koeleba of president Zelenski. Want mochten ze dat doen, zouden ze een storm van kritiek over zich heen krijgen", weet Balliauw.

Beluister hier het volledige gesprek met Jan Balliauw in "De ochtend":

Dit is pijnlijk voor zowel België als Oekraïne, schetst Balliauw. "Want laat me duidelijk zijn: Hadja Lahbib is niet anti-Oekraïens, integendeel, ze is heel sterk pro-Oekraïens en wou daarom zo snel mogelijk naar Kiev, om haar steun te tonen voor Oekraïne."

"Normaal gezien zou Oekraïne hierop zeer negatief reageren, maar het heeft dat nog niet gedaan omdat België een bondgenoot is en Kiev wil hierover geen open conflict met Brussel."

In kringen rond Lahbib denkt men dat het niet zo’n vaart zal lopen, dat er geen groot probleem is, zegt Balliauw, omdat ze naar de Krim als journaliste is gegaan, niet als minister. 

"Er wordt ook verwezen naar de onthulling gisteren van een mini-Maidan op Mini-Europa in Brussel waar naast de minister ook de Oekraïense zaakgelastigde aanwezig was. Mocht er een groot probleem zijn, dan zou die zaakgelastigde er niet aanwezig zijn geweest, wordt mij gezegd." (Op Maidan in Kiev vond een revolutie plaats die uiteindelijk leidde tot het ontslag van de pro-Russische president Janoekovitsj in Oekraïne, nvdr.)

"Ook al was dat zeker een goed teken, toch denk ik niet dat de lucht hiermee helemaal is opgeklaard. Want de signalen die ik krijg vanuit Kiev, geven toch iets anders aan."

Is er dan een fout gemaakt bij Lahbibs aanstelling? "Haar verleden is onvoldoende nagetrokken, en men heeft misschien de draagwijdte van die trip naar de Krim niet helemaal correct ingeschat."  

Voorlopig is er geen groot probleem, zolang Kiev haar niet openlijk bekritiseert, wikt Jan Balliauw. "Maar het is zeker een stoorfactor in de relaties tussen België en Oekraïne, net op een moment dat die zo cruciaal zijn. Dus kan deze situatie niet zomaar blijven aanmodderen want je hebt in de gegeven omstandigheden een minister van Buitenlandse Zaken nodig die een open lijn heeft met Kiev, een lijn zonder ruis daarop. En momenteel zit er wel degelijk ruis op die lijn."

"Op een of ander manier zal die stoorfactor weggenomen moeten worden, als Lahbib op een normale manier naar Kiev wil gaan. De storm in Oekraïne is nu gaan liggen, maar dat is vooral door het andere nieuws, onder meer over de graandeal met Rusland en de aanval de dag erna op Odessa."

"Mocht zij zich vertonen in Kiev, gaat die storm meteen weer opsteken, verzekerde mij een Oekraïense collega die de zaak ook van nabij volgt."

Lahbib laat intussen geen moment voorbijgaan om haar steun voor de Oekraïense soevereiniteit en territoriale integriteit te benadrukken. "Dat deed ze gisteren ook in Mini-Europa, maar ik weet niet of dat voldoende zal zijn", schetst Balliauw. 

"Momenteel heerst er radiostilte in Kiev en Brussel, en dat kan nog wel even duren want we zitten in een vakantieperiode, maar dat kan niet eindeloos blijven duren. Misschien kunnen de diplomaten in beide landen van deze periode gebruikmaken om een werkbaar vergelijk uit te werken zodat de ruis op de lijn tussen Kiev en Brussel wordt weggenomen." De recente mededeling van het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken laat vermoeden dat niet alle ergernis van de baan is, maar dat Kiev de zaak wellicht ook niet op de spits wil drijven.