Op stap in de Brugse Poort in Gent: ‘Mensen van kleur voelden dat inwijkelingen constant hun goesting kregen’

“Het is hier geen getto”, zegt een buurtbewoner die een aantal jaren terug is ingeweken uit West-Vlaanderen. “Maar ik ga ook niet zeggen dat het hier stil is in de wijk. Graffiti op de gevels, schade aan voertuigen, of inbraken: die zaken gebeuren vrij regelmatig.”

Maar het verschil met de periode vlak voor de zomer van 2020 is toch groot, zegt de man. Gevechten tussen drugsdealers en jonge mannen die hun handel uit hun buurt wilden verjagen, kwamen toen breed in het nieuws. De Brugse Poort moest het eens te meer tegen haar imago van ‘Drugse Poort’ opnemen.

Het Gentse stadsbestuur reageerde daarop met een lockdown te midden van de lockdown: de politie mocht iedereen op straat fouilleren. Er kwamen camera’s en blokkades. Daarna volgden open brieven van jongeren uit de wijk, die zich net geviseerd voelden door de veiligheidsmaatregelen. De aanpak legde de vinger op een dieper liggende wonde. Terwijl inwijkelingen uit de middenklasse makkelijk hun weg vonden naar het bestuur, werden jongeren die in de wijk geboren zijn al te vaak over het hoofd gezien. 

Jongeren die nood hadden aan plekken om te ontspannen of te sporten in de wijk, bleven op hun honger zitten, terwijl de inwijkelingen bijvoorbeeld wel speelstraten konden inrichten voor hun kinderen. “Bij veel mensen van kleur leefde die frustratie inderdaad”, zegt Ercan Cesmeli, een arts van het AZ Sint-Lucas. Tijdens corona zette hij mee zijn schouders onder Burgerplicht, een initiatief om Gentenaren van Turkse afkomst te verenigen. “Ze hadden het gevoel dat die inwijkelingen constant hun goesting kregen.”

Bayrampaşa

Ook op maat van de middenklasse zijn de hippe bars, die in het kielzog van de inwijkelingen volgden. Aan een kruispunt in de Brugse Poort heb je aan de ene kant van de straat sinds enkele jaren Superkelly, waar een sandwich met bloemkoolspread, gegrilde courgette en salsaverde van doperwt 7,5 euro kost. Aan de overkant: twee cafés, die vooral bezocht worden door oudere mannen met een migratieachtergrond.

Op de plek komen verschillende culturen samen, zonder elkaar te ontmoeten, zo lijkt het. Maar als we op maandagmiddag de klanten in café Bayrampasa aanspreken, zitten er meteen gaten in die clichévoorstelling. “Natuurlijk gaan we ook naar daar”, zegt Engin Güler (56) over de hippe plek aan de overkant.

Hij zit er samen met zijn vriend Martijn Pluym (62) en nog een dame. Het gezelschap legt uit dat het derde café aan het kruispunt, Gredis, veelal door Albanezen wordt bezocht. Een typisch Belgisch café, dat ontbreekt in de buurt, zegt Güler. Waarop Pluym aanvult dat er wel veel ‘Belgen’ naar Bayrampasa komen.

De naam van dat café verwijst trouwens naar het traject van de bewoners met een Turkse achtergrond in de wijk. Volgens historica Tina De Gendt behoorden ze oorspronkelijk tot een Turkse minderheid in Macedonië. “In de jaren 50 moesten ze uit dat land vluchten en zijn ze in Istanbul beland”, zegt De Gendt. “Bayrampaşa is een district van die Turkse grootstad. Later gingen Gentse textielbedrijven in Turkije op zoek naar arbeiders, waardoor ze opnieuw migreerden.”

Tegelijk met die Turkse intocht vertrokken veel van de oudere inwoners uit de wijk. Vanaf de jaren 60 droomden arbeiders van een villa op het platteland. Zo veranderde de buurt grotendeels van kleur. “Toch is de Brugse Poort niet echt Turks”, zegt De Gendt. “Globaal is één op de tien Gentenaars van Turkse oorsprong, maar in de Brugse Poort ligt die verhouding lager. Er zijn ook veel inwoners met een Tunesische of Algerijnse achtergrond.”

Studentenkoten

Stille getuigen van dat oude arbeidersverleden zijn de vele kleine huisjes in de Brugse Poort. Onze fotograaf neemt er vanaf het terrein van De Meubelfabriek een beeld van, omdat ze op hun eigen manier fotogeniek zijn. Zo’n tien jaar geleden werkte hij nog mee aan een boek over de Brugse Poort, dat inzoomde op alle sociale ellende. “De wijk was toen heel grauw”, zegt hij. Nu is dat volgens hem niet meer zo, omdat de straten met planten zijn opgefleurd. “Al is de ruige kant zeker niet verdwenen.”

Op de site van De Meubelfabriek raken we aan de praat met Bart Cornelis, een 51-jarige man die in een caravan woont in het kader van het project Honderd Huizen Brugse Poort. Dat initiatief wil meer betaalbare woningen in de buurt realiseren. “Dat is echt een probleem geworden”, zegt Cornelis. “Er zijn ook steeds meer studentenkoten in deze buurt. Daardoor kost het algauw 500 euro om een kamer te huren.”

Met de steun van de stad biedt De Meubelfabriek ruimte aan verschillende organisaties, die de plek tijdelijk mogen invullen. De Rode Lotus heeft hier een weggeefwinkel en doet aan voedselbedeling. Daarnaast zijn er onder meer een ‘bibliotheek’ voor kinderfietsen of een atelier om duurzame meubels te maken uit afvalmaterialen.

De Meubelfabriek – die ook plaatsen voor coworking en volkstuintjes aanbiedt – draagt diversiteit hoog in het vaandel, maar toch kregen plekken als deze de kritiek dat ze eigenlijk ‘witte bastions’ waren. Ook andere sociaal-artistieke plekken zoals De Koer en De Vieze Gasten bedienen vooral een wit publiek. “Het aanbod kan diverser”, zei jeugdwerker Patrick Legein twee jaar geleden in De Standaard. “Jazz- en filmavonden, hangbruggen en volkstuintjes zijn fijne initiatieven, maar ze zijn niet op maat van onze jongeren.”

Het stak dat andere initiatieven maar geen plaats vonden in de wijk. Om een voorbeeld te geven: Samir Assam trok aanvankelijk van locatie naar locatie in andere wijken met zijn Sportschool9Duust. Twee jaar geleden kwam er dan toch een plaats vrij in De Meubelfabriek. Wie wil kan er bij Sportschool9Duust nu terecht voor boksen en fitness. 

Buurtwerker Pieter Vancauwenberghe spreekt de kritiek tegen en zegt dat er bij De Meubelfabriek wel degelijk een heel divers publiek over de vloer komt. Het klopt volgens hem wel dat er in die periode veel gesprekken zijn geweest die voor de wijk een aantal dingen in beweging hebben gezet. 

De commotie zorgde ook voor een wake-upcall bij het bestuur, dat meer middelen voor de Brugse Poort  vrijmaakte. “We hebben uren gepraat met mensen uit jeugdorganisaties en de moskeeën”, zegt burgemeester Mathias De Clercq (Open Vld). “Nadien hebben we meer ingezet op jeugd- en buurtwerk. Ik denk dat we er  versterkt zijn uitgekomen.” 

De organisatie Burgerplicht ronselde ideeën bij inwoners en probeerde die naar concrete projecten te vertalen. “Omdat onze organisatie weet hoe zulke procedures verlopen, konden we drempelverlagend werken”, zegt Cesmeli. “Voordien waren het heel vaak hoogopgeleide middenklassers die projecten binnenhaalden.”

De opening op 11 juni van buurthuis De Ooievaar, voor vrouwen met of zonder migratieachtergrond, was  ook voor Burgerplicht een succes. Er zijn nog voorbeelden van organisaties die in de afgelopen jaren hun plek hebben gevonden. Aan een picknicktafel in het Pierkespark, waar ook De Vieze Gasten zich schuilhouden, vertelt Siham Habichi ons over de Bijenkorf. Net als Sportschool9Duust hangt de Bijenkorf af van Averroes, een cultureel-pedagogische organisatie met een spirituele insteek.

Pierkespartners 

In een oud leegstaand schoolgebouw aan het Pierkespark heeft de Bijenkorf nu een jeugdhuis opgericht waar jongeren terechtkunnen voor allerlei activiteiten, voor hulp met school of gewoon om te chillen. “De commotie van twee jaar geleden was natuurlijk jammer”, zegt Habichi. “Maar het heeft ook een positieve kant gehad. De stem van de jongeren is gehoord, waarna het stadsbestuur in actie is gekomen.”

In februari vorig jaar kreeg de organisatie de sleutel van het pand, dat de jongeren zelf hebben opgeknapt. Door corona gebeurde al het werk in bubbels. Habichi: “Die doorgang in het gebouw was vroeger een vuil boeltje: er werden drugs gebruikt, men kwam er sluikstorten. Maar dit voorjaar hebben we hem zelf geschilderd.”

In de oude directeurswoning van de school heeft koffie- en buurthuis Trafiek zich veertien jaar geleden al genesteld. De eilandjes in de wijk zijn er natuurlijk nog steeds, maar de verschillende organisaties proberen ook om bruggen te bouwen. De Bijenkorf is nu een van de ‘pierkespartners’ in het Pierkespark. “We zitten met alle organisaties in het park regelmatig samen”, zegt Habichi. “Dat overleg zorgt ook voor meer verbinding.”

Dat Averroes nu twee plekken heeft voor haar jeugd- en sportwerking is voor de vereniging ook een grote opsteker. Averroes bestaat al zo’n tien jaar, maar heeft vooral op vrijwilligers gedraaid. “Dat zijn mensen die een fulltimejob hebben”, zegt Habichi. “Subsidies aanvragen en dossiers opmaken vraagt enorm veel tijd. Ook dat is een grote drempel.”

Voorlopig zitten Sportschool9Duust en de Bijenkorf dus goed, al is het nog afwachten wat de toekomst brengt. De Meubelfabriek kan maar op de site blijven tot 2026, dan gaan de gebouwen tegen de vlakte om plaats te maken voor een nieuwbouwproject. Ook de locatie in het Pierkespark is een ‘tijdelijke invulling’. “Daardoor zitten we nog steeds met onzekerheid”, zegt Habichi. “Onze vereniging krijgt wel subsidies. Maar het gaat erom ruimte te vinden in deze wijk. Dat is voor ons echt noodzakelijk.”